Han Reiziger en zijn
welverdiende fietspad
Meer geld voor gouden tip
over het doden van de wolf
15
MARJAN BERK
WETENSCHAPPER
,,Bij schrijven ga je het gesprek aan met jezelf",
zegt Robbert Dijkgraaf ter gelegenheid van de
naar hem vernoemde essayprijs, die volgende
maand voor de tiende keer wordt uitgereikt.
Thema dit jaar is: gezond verstand.
„Gezond verstand is hetgeen
waarvan iedereen denkt dat hij of
zij precies genoeg heeft", zegt de
natuurkundige als we videobel
len met het Institute for Advan
ced Study (IAS) in het Ameri
kaanse Princeton, waar hij tien
jaar terug naartoe vertrok. ,,Niet
te veel, maar ook zeker niet te
weinig.'' De mens is vooringeno
men en denkt genoeg te weten
om de juiste beslissingen te ne
men. Onderdeel van de weten
schap is volgens Dijkgraaf, voor
malig president van de Konink
lijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen, om juist te we
ten wat je niét weet. ,,Heel vaak
dacht ik met mijn gezonde ver
stand dat iets op een bepaalde
manier in elkaar stak, maar de
werkelijkheid bleek toch net iets
anders in elkaar te zitten."
,,Dat heeft verschillende redenen.
De belangrijkste is dat wat de we
tenschap zegt steeds relevanter
wordt. Als ik zeg dat een nieuw
elementair deeltje is ontdekt, is
dat niet bedreigend. Maar als ik
zeg dat je niet meer mag roken of
je moet laten vaccineren, dan
komt het opeens in de persoon
lijke levenssfeer. De wetenschap
duwt meer tegen het leven aan en
het leven duwt terug. Dat zal ook
niet meer verdwijnen, want de
boodschap van de wetenschap -
over hoe we leven, wat we eten,
hoe we met de planeet omgaan -
zal steeds luider klinken.''
Vijftig jaar geleden preekte de
hoogleraar vanaf zijn kansel de
wetenschap. Dat werd geaccep
teerd, omdat heel weinig mensen
hem konden volgen. ,,Mensen
zijn nu hoger opgeleid, er is meer
kennis. Ze gaan wellicht niet naar
de universiteit, maar wel naar de
'Universiteit van Google'. Ieder-
Gezond verstand:
schrijf een essay
een die iets hoort over een be
paald onderwerp gaat zelf zoeken.
Er is heel veel informatie en die is
heel wisselend van kwaliteit.
Soms wordt totale flauwekul ver
pakt als officiële kennis. Hierdoor
is de wereld voor velen ingewik
keld geworden."
Hoe moeten we daarmee om
gaan?
,,De wetenschap moet een gids
zijn in dit ingewikkelde land
schap. We hebben de wetenschap
nodig om deze wereld te bevaren,
maar als we de loodsen op het
schip onder vuur gaan nemen, is
dat tragisch. Voor de wetenschap
en de maatschappij."
„Schrijven is een dialoog met mij
zelf. In mijn eigen leven merk ik
dat ik heel veel leer van een ge
sprek. Dat zie ik als een tennis
wedstrijd. Ik zeg iets en jij rea
geert daar weer op. Schrijven is op
een gekke manier een tenniswed
strijd met jezelf. Je slaat de bal -
het moment dat je iets opschrijft
- en vervolgens lees je het, en
daar kun je het niet mee eens zijn
of denken dat het beter kan.
Schrijven is een manier om ge
dachten te creëren en vervolgens
te ordenen."
,,Ik ben daar nog heel trots op. Als
we één iemand hierdoor aan het
schrijven krijgen, is het al winst.
Zo'n essayprijs is een manier om
mensen aan het denken te zetten.
Schrijven is belangrijk, vanuit de
wetenschap en vanuit de maat
schappij."
TIENDE ROBBERT DIJKGRAAF-ESSAYPRIJS
Sinds De Faunabescherming het
tipgeld van 5000 euro aankondigde,
zijn de giften binnengestroomd,
zegt de organisatie. Daarom kan
volgens hen nu het hoogste tipgeld
ooit voor het oplossen van een
jachtmisdrijf worden uitgeloofd.
De Faunabescherming vindt het
naar eigen zeggen erg belangrijk dat
de schutter die de wolf doodde
wordt opgespoord. Anders zou het
zomaar kunnen dat deze daad meer
schietpartijen op wolven uitlokt.
De organisatie maakt zich zorgen
over de 'demonisering' van de wolf.
,,De Jagersvereniging, LTO Neder
land en de directeur van De Hoge
Veluwe pleiten voor het bejaagbaar
maken van de wolf, hoewel de wolf
nauwelijks problemen veroor
zaakt", stelt De Faunabescherming.
De mannelijke wolf werd begin
oktober dood gevonden in een
wegberm bij Stroe. Het is nog on
duidelijk of de wolf daar ook dood
geschoten is. Mogelijk is het dier er
later neergelegd. De wolf leefde in
een territorium op de Zuid-
west-Veluwe met een vrouwtje, dat
in het voorjaar doodgereden werd.
Nadat er in Hilversum eerst
sprake zou zijn geweest van
een Han Reizigerlaan, is dat
plan door burgemeester en wet
houders op onverklaarbare wijze
veranderd in een Han Reiziger
Fietspad. Dat past ook beter bij
Han, zegt zijn vrouw Frieda, 'want
hij was een groot fietser'.
Zoals ik tegenwoordig zorg dat
ik zondag klaar zit voor het pro
gramma van Paul Witteman, zo
luisterde ik vroeger altijd op Zon
dagochtend naar Reiziger in Mu
ziek, Reizigers niet te versmaden
muziekprogramma van de VPRO.
In de vroege jaren 60 heb ik een
seizoen met hem samengewerkt
in een cabaretprogramma van
Frans en Fiet Koster, in een café in
Haarlem, gelegen tegenover de
Haarlemse Schouwburg.
Ik reed ons samen in een Volks
wagen dubbelclutch van Amster
dam naar Haarlem, een tocht
waarbij we voortdurend moesten
stoppen, zodat Han op de voorkant
kon klimmen om de beslagen ra
men te beademen. Frans Koster
was in het cabaret de leading man,
die de conference deed, waarbij hij
na ieder verhaal enthousiast het
publiek waarschuwde: „Grapje!"
Zijn vrouw Fiet was de leading
lady, zij zong prachtig, ik ook. Wij
deden samen een piano quatre-
mains uit de musical van Leonard
Bernstein, Wonderjul Town. Om
voor mij nu nog steeds onduide-
Ik kreeg een
geweldige ruzie
met Frans, waarop
ik hem een kop
koffie over zijn
nette blauwe pak
gooide
lijke redenen kreeg ik een gewel
dige ruzie met Frans, waarop ik
hem een kop koffie over zijn nette
blauwe pak gooide en hij mij ach
terna zat in het café, met onze pia
nist Han (in de wandeling Hanne-
tje genoemd) als een fladderende
duif achter mij aan naar buiten.
Frans riep nog een belediging
aan mijn adres over 'Amsterdam
mers', waarop mijn blinde woede
over de top schoot. Bij de deur trok
ik met reuzenkracht de deurknop
eruit, gooide hem achter mijn rug
het café in en stormde met Han als
rugdekking naar buiten.
Natuurlijk werd ik ontslagen.
Margriet de Groot nam mijn rol
over en ik schoof door naar het
koor in De Vrouwen van Troje,
een treurspel van Euripides, bij de
Nederlandse Comedie. Han Reizi
ger werd groot bij de VPRO, als
groot kenner van alle soorten mu
ziek die je maar kunt bedenken.
En vaak op de meest originele ma
nier. Zoals op de sterfdag van Mo
zart pianospelen op zijn graf in
Wenen, met als commentator zijn
VPRO-kompaan, de onvergetelijke
presentator Jan Tittel!
Han Reiziger heeft zijn fietspad
dubbel en dwars verdiend.
GO WOENSDAG 20 OKTOBER 2021
Jim Jansen
Amsterdam
Er wordt steeds vaker getwijfeld
aan de wetenschapper en zijn
(gezonde) verstand.
New Scientist en Algemeen
Dagblad reiken in 2021 voor
de tiende keer de Robbert
Dijkgraaf Essayprijs uit. Het
thema van het essay is gelijk
aan het thema van het Gala
dit jaar: 'Gezond verstand: is
het een hulpmiddel om de
wetenschap te begrijpen of
is het een valkuil?' Het win
nende essay verschijnt in
New Scientist en deze krant
en wint een prachtige prijs.
Inspiratie? Zet max. 750
woorden op papier en stuur
ze in een Wordbestand naar
c.r.deboer@uva.nl. Inzenden
kan t/m 27 oktober 2021.
U roept mensen op om te gaan
schrijven. Doet u dat zelf nog?
U kreeg bij uw afscheid van Ne
derland deze naar u vernoemde
essayprijs.
Milieuactiegroep De Faunabe
scherming heeft het tipgeld voor
de gouden tip over het dood
schieten van een wolf verhoogd
van 5000 naar 16.000 euro.
Robbert Dijkgraaf is sinds 2012 directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton.
FOTO PIM RAS
'Mens denkt dat hij
precies genoeg weet'
