Kahn werd in Nederland veroordeeld voor diefstal atoomgeheimen
12
Voor Nederland was Adbul Qadeer
Khan een spion. In Pakistan was hij
een nationale held, omdat hij zijn land
met gestolen Nederlandse geheimen
een kernbom gaf.
Al moeten we duizend
jaar gras eten, we
zullen onze eigen
kernbom hebben.''
Zo reageert premier
Benazir Bhutto van Pakistan in
1974 op de eerste geslaagde kern
proef van India. Bhutto ziet de
kernproef als een enorme bedrei
ging. Met aartsrivaal India zijn na
de onafhankelijkheid van
Groot-Brittannië in 1947 bloedige
oorlogen gevoerd. Een ervan, in
1971, leidde ertoe dat Oost-Paki-
stan onafhankelijk werd en voort
aan Bangladesh zou heten.
Als India een kernwapen heeft,
moet en zal Pakistan, al is het
doodarm, er ook een hebben. Ab
dul Qadeer Khan is het daar hele
maal mee eens. Hij is een 'islamiti
sche Indiër', die bij het uitroepen
van de onafhankelijkheid van Pa
kistan en India met zijn familie
van Bhopal, waar hij in 1936 werd
geboren, naar Pakistan vlucht. On
derweg ziet hij ontelbare lijken
van door hindoes vermoorde mos
lims. Bij die aanblik zweert hij ooit
wraak te nemen.
Die kans komt als Khan na zijn
studie in Leuven wetenschappe
lijke ervaring opdoet in Neder
land, in Delft en bij het Fysisch
Dynamisch Onderzoek (FdO) in
Amsterdam. Dat bedrijf verricht
onderzoek voor de ultracentrifu-
gefabriek Urenco in Almelo waar
bij alles draait om het verrijken
van uranium, de gewilde grond
stof voor kernbommen. Bij Urenco
trekt Khan de aandacht van collega
Frits Veerman. De nieuwsgierig
heid van de Pakistaan gaat verder
dan zijn eigen werkterrein en
Khan neemt gevoelige informatie
C Als hij op zijn vlucht
ontelbare lijken van
door hindoes
vermoorde moslims
ziet, zweert hij wraak
mee naar huis. Veerman klopt aan
bij zijn directie en de veiligheids
diensten, maar niet Khan maar
Veerman wordt ontslagen.
De klokkenluider zal de rest van
zijn leven strijden voor gerechtig
heid. Pas in 2020, met de erken
ning van het Huis van Klokkenlui
ders, zet Veerman de eerste stap
naar genoegdoening. Die stap
komt te laat. Hij overlijdt in febru
ari van dit jaar op 76-jarige leeftijd.
Khan ontkent alle aantijgingen en
vertrekt na enige tijd uit Neder
land. In 1983 wordt hij bij verstek
veroordeeld tot vier jaar gevange
nisstraf wegens diefstal van
atoomgeheimen, maar het vonnis
wordt twee jaar later nietig ver
klaard wegens vormfouten.
Na zijn terugkeer raakt de ont
wikkeling van kerntechnologie in
Pakistan in een stroomversnelling.
In 1976 verrijst er in Kahuta een la
boratorium annex fabriek voor het
verrijken van uranium. Zes jaar la
ter beschikt Pakistan over U235,
hoogverrijkt uranium voor een
kernbom. In 1984 volgt de eerste
'koude proef waarbij nog geen ex
plosie optreedt. In 1998 test Paki
stan zijn eerste kernbom. Het
complex waar Khan zijn 'wonde
ren' verricht, draagt dan al zijn
naam: Dr. A. Q. Khan Research La
boratories (KRL). Hij woont in Is
lamabad, met zijn vrouw Henny,
een Zuid-Afrikaanse van Neder
landse afkomst. Zij brengen twee
dochters groot.
Onzin
Na dagen van lang soebatten in Pa
kistan lukt het me in 1998 contact
te krijgen met Khan. Op last van
de regering moeten atoomweten
schappers de buitenwereld mijden
maar met de hulp een invloedrijke
oud-generaal en Khans persoon
lijk secretaris Islam maakt de
kerngeleerde een uitzondering.
Hij stemt in met een interview
met deze krant. Wel schriftelijk en
de Pakistaanse kerntechnologie is
taboe. Al snel blijkt dat Khan
vooral wil reageren op de 'onzin
die in het Westen over me wordt
verteld'. Hij voelt zich tekort ge-
daan. ,,Heel mijn leven wordt er al
met modder naar me gegooid'', al
dus Khan. ,,Ik werd beschuldigd
van pogingen om informatie te
verkrijgen waarvan werd gedacht
dat die geheim waren. Uiteindelijk
werd het vonnis nietig verklaard.''
Khan bevestigt dat hij nog enkele
keren in Nederland is geweest. In
1988 wordt hij als ongewenst bur
ger het land uitgezet omdat hij
reist met een diplomatiek pas
poort onder een valse naam.
,,Daarna heb ik met toestemming
van uw regering nog drie keer
mijn schoonouders in Bergen op
Zoom bezocht. Met een normaal
paspoort onder eigen naam.''
In 2004 komt Khan internatio
naal in opspraak. De beschuldigin
gen van de VS dat Pakistaanse
kerngeleerden atoominformatie
hebben verkocht aan Iran,
Noord-Korea en Libië blijken vol
gens het Internationaal Atooma
gentschap (IAEA) te kloppen.
Khan bekent schuld en wordt op
last van de eigen regering vijf jaar
onder huisarrest geplaatst.
,,De eerste keer dat ik het land
redde, was toen ik van Pakistan
een kernmacht maakte, nu red ik
het land door de schuld op me te
nemen'', luidt Khans reactie. De
zaak zorgt er wel voor dat de rela
tie met de overheid enigszins be
koelt.
Voor de bevolking blijft hij ech
ter een 'nationale held' en 'de va
der van de islamitische kernbom'.
,,Toen Pakistan de zevende kern
macht ter wereld werd, was dat
niet alleen een historische gebeur
tenis maar ook een moment van
persoonlijke trots. Ik voelde me
verlost van de belofte aan mijn
land om zijn defensie onaantast
baar te maken'', aldus de kernge
leerde.
Longklachten, na een besmet
ting met het coronavirus, hebben
hem nu geveld. Abdul Qadeer
Khan overleed dit weekeinde op
85-jarige leeftijd in een ziekenhuis
in Pakistan.
Voor de
bevoking blijft hij
een held en 'vader
van de islamitische
kernbom'
MAANDAG 11 OKTOBER 2021 GO
van zijn eigen Einstein
Hans van Zon
Rotterdam/Islamabad
E Abdul Qadeer Khan ont
ving de Nishan-I-Imtiaz, de
hoogste burgeronderschei
ding in Pakistan. foto ap
