H
Grote vreugde in
Friesland, deze week.
Een proefveldje in
het natte veenweide-
gebied blijkt vrucht
bare grond voor rijst.
,,De grote winst is dat
het kan, ook in een
relatief koele zomer.''
NIEUW GEWAS
RIJSTTEELT MOGELIJK NUTTIGE BESTEMMING VOOR NATTE VEENGEBIEDEN IN FRIESLAND
Het zou goed kunnen, zegt
Dirk Osinga, dat de
mensen die er écht ver
stand van hebben - rijst-
telers in Azië bijvoor
beeld - hem keihard uitlachen als ze
zien wat hij met zijn studenten op
een proefveldje in Friesland aan het
doen is. ,,Toen de rijstzaden eenmaal
kiemden, hebben we er 5 centimeter
water op gezet om te kijken wat er
zou gebeuren. Geen idee of dat ver
standig was. Maar ze doen het nog
steeds."
We moeten ons dan ook niet al te
veel voorstellen van het rijstveld dat
bij de 'Brüsplak' in de buurt van het
dorp FeanwJlden (Veenwouden) ligt.
3 bij 3 meter is het, en er zijn zes rij
tjes rijstzaden ingeplant. ,,We zoch
ten naar soorten die ook in koudere
klimaten overleven. Vijf vonden we
we er in Noord-China, en eentje in
het noorden van Italië, dat is een
soort waarmee risottorijst geteeld
wordt."
Deze zomer gingen de zaden de
grond in. Drie soorten kwamen ook
daadwerkelijk uit de grond, inclusief
korrels. Dat waren allemaal planten
van Chinese origine. ,,De dragon rijst
doet het het best, daar zag ik in alle
planten aren groeien. Kijk, het is na
tuurlijk geen topopbrengst, op zo'n
klein stukje. Maar de grote winst is
dat het kan. Ook in een relatief koele
zomer."
Osinga vertelt met hoorbaar ple
zier over het experiment, maar tege
lijk is het een bloedserieus project
waarover hij de leiding heeft. Het is
onderdeel van Better Wetter, waarin
gezocht wordt naar nieuwe manieren
van teelt voor het Friese veenweide-
gebied. Grofweg een kwart van de
provincie bestaat uit die ondergrond.
De komende decennia ondergaat dat
gebied grote veranderingen.
Het waterpeil in de veenweides
staat nu nog laag. Dat is fijn voor de
ongeveer achthonderd boerenbedrij
ven in het gebied. Het maakt het
makkelijker om land te bewerken en
om vee te laten grazen. Maar gevolg is
wel dat het veen uitdroogt, en inzakt.
Daardoor komt er veel CO2 vrij. Ook
zorgt het voor schade aan de funde
ring van huizen en andere gebou
wen.
Grondwater
Daarom is besloten dat het grondwa
terpeil omhoog moet in het gebied,
dat van het zuidwesten naar het
noordoosten van de provincie loopt
en door Friezen 'het lege midden' ge
noemd wordt (waarbij 'lege' Fries is
voor 'lage'). Die waterpeilstijging is
onderdeel van een veel breder veen-
weideprogramma. Dat moet er op
lange termijn toe leiden dat veenaf-
braak, bodemdaling en CO2-uitstoot
'nagenoeg zijn gestopt'. Tegelijk moet
ook de landbouw - belangrijke pijler
onder de regionale economie - zijn
bestaansrecht behouden.
Dus, Friese boeren: volgend jaar al
lemaal een rijstveld rond de terp?
Zo'n vaart zal het niet niet lopen,
denkt Tineke de Vries, bestuurder
van LTO Noord. De veehouders in de
regio kijken met gezonde scepsis
naar het initiatief, zegt ze. ,,Eerst
maar eens zien of het überhaupt
groeit, hoeveel er groeit, en of dit
soort teelt geen andere uitstoot met
zich meebrengt. Methaan bijvoor
beeld."
Dat er geëxperimenteerd wordt, jui
chen de agrariërs toe. ,,In dit gebied
wonen vooral boeren met koeien.
We willen voorkomen dat die koeien
straks op waterski's de wei in moe
ten."
Niet het hele gebied wordt onge
schikt voor veehouderij als het wa
terpeil stijgt, benadrukt De Vries.
,,Maar veel boeren hebben stukken
grond die dan wel te nat worden.
Voor hen is het goed om te kijken wat
de mogelijkheden zijn op die stuk
ken land. Wordt het natuur, of kun je
er iets nuttigs mee doen?"
Rijstteelt is zo'n 'nuttige' bestem
ming. Daarnaast wordt in het project
Veertig jaar geleden
had ook niemand
verwacht dat
maïsteelt mogelijk is
Better Wetter gekeken naar de teelt
van lisdodden (dat bijvoorbeeld voor
isolatiemateriaal gebruikt kan wor
den), mattenbies en veenmos.
De rijst springt natuurlijk het
meest in het oog, al zijn de korrels die
nu aan de Friese aren hangen niet de
eerste ooit in Nederland. In Zegveld
(Utrecht) vond een paar jaar geleden
een vergelijkbare proef plaats. En al
in 2016 verbouwde ondernemer Jan
Veerman in het West-Brabantse Bos-
schenhoofd zijn eigen rijst. Inmid
dels denkt hij groter: hij heeft plan
nen om volgend jaar zomer op drie
plaatsen rijst te telen in bloembollen-
velden, waar de bloembollen net ge
rooid zijn. Dat moet gebeuren in
Schagerbrug, Lisse en op Tholen.
Veredeling
De oogst daar is dan niet bedoeld
voor voedsel, vertelt Veerman over de
telefoon. De gehele plant moet ge
bruikt worden als biomassa, of als
vervanger van steenwol. ,,De korrel is
ondergeschikt. Om echt rijst te heb
ben die geschikt is om te eten, moe
ten de zaden veredeld worden."
Dat weet ook projectleider Osinga
in Friesland. ,,We hopen dat door de
aandacht voor dit soort initiatieven,
plantenveredelaars inspringen. Die
zouden dan aan een soort moeten
werken die meer aangepast is aan de
omstandigheden van hier. Vervol
gens zou het mooi zijn als specialitei
tenrestaurants rijst van eigen bodem
willen serveren, en dat er een boer is
die zegt: ik waag het erop. Dat gaat
natuurlijk jaren duren. Aan de andere
kant: veertig jaar geleden had ook
niemand verwacht dat maïsteelt in
Nederland mogelijk is. En moet je nu
eens zien."
GO ZATERDAG 9 OKTOBER 2021
Sander van Mersbergen
Feanwalden
Projectleider Dirk
Osinga tussen zijn
rijstplanten. ,,De dra
gon rijst doet het het
best, daar zag ik in
alle planten aren
groeien.''
FOTO'S CORNÉ SPARIDAENS
- Dirk Osinga, projectleider
