Bgyereemaar
niets meer,
alleen een
moeras'
10
Rusland lijdt als geen ander land ter wereld onder de
klimaatverandering. In Jakoetië smelt daardoor de permafrost,
het 'eeuwige ijs', in de bodem. Met mogelijk rampzalige
gevolgen voor de toekomst. Niet alleen voor Rusland zelf, maar
voor de hele wereld.
REPORTAGE
DOOR SMELTEN VAN HET PERMAFROST KOMT HEEL VEEL BROEIKASGAS IN DE LUCHT
In de 'kelder' van het Instituut
voor onderzoek naar permaf
rost in Jakoetsk is het altijd
koud. Het vriest er immer 7
tot 8 graden. ,,Dit is de actieve
bovenlaag van het eeuwige ijs, die
altijd wat in temperatuur ver
schilt", vertelt hoofdonderzoeker
Nikita Tananajev, nadat we de
glibberige houten trap zijn afge
daald. Hij wijst op de wanden, die
stijfbevroren zijn.
Aan het eind van de gang liggen
de 'schatten' die tevoorschijn zijn
gekomen uit de permafrost: sche
dels van een bizon van zo'n tien
duizend jaar geleden en van een
muskusos, een ander hoefdier, da
terend van ongeveer veertigdui
zend jaar terug. Ze werden respec
tievelijk in 2014 en 1994 gevonden.
Onder de kelder is een tweede
gang, waar de permafrost nog dik
ker is. ,,In de Sovjettijd deden ze
hier actief onderzoek'', zegt
Tananajev, een hippe dertiger met
geblondeerd haar en een kek
baardje. Hij wijst op twee deuren
aan weerskanten van de gang.
„Daarachter deden ze dat onder
zoek", zegt Tananajev. De labora
toria zijn inmiddels hermetisch
afgesloten, want in onbruik ge
raakt. Onderzoek naar permafrost
en het smelten ervan, blijft even
wel hard nodig. De eeuwige ijs
laag, die zo'n 65 procent van de
Russische bodem uitmaakt, ver
dwijnt in rap tempo. In de Russi
sche deelrepubliek Jakoetië, diep
in Siberië, is al 40 procent aange
tast. De oorzaak: klimaatverande
ring.
Volgens Tananajev is de perma
nente onderste laag van de
permafrost gemiddeld 240 meter
dik. ,,Maar in de komende decen
nia kunnen we er 30 meter van
verliezen.''
Grondwater
In Jakoetsk, de hoofdstad van de
deelrepubliek, worden volgens
Tananajev de meeste problemen
verergerd door het grondwater,
waarvan 20 tot 30 procent weglekt
door slecht onderhoud van de lei
dingen. Als het water in aanraking
komt met de pemafrost, smelt die
nog sneller. ,,Het klinkt gek, maar
in de stad is de bodem kouder dan
op het platteland. Dat komt door
dat daar de sneeuw veelal onaan
getast blijft liggen, waardoor die
als een deken fungeert. Daar zie je
gebouwen gewoonweg instorten'',
vertelt de geoloog.
In Tsjoeraptsja, een plaatsje van
zo'n elfduizend inwoners aan de
oostkant van de machtige rivier
Lena, op zo'n 150 kilometer van Ja
koetsk, weten ze er alles van. De
weg ernaartoe is voor zeker twee
derde deel onder constructie, wat
de reis richting het dorp aanzien
lijk vertraagt. De route leidt door
lieflijk, bosrijk landschap, waar de
stralen van de vriendelijke herfst
zon de al geel wordende bomen
teder streelt. Hier en daar in het
ondoordringbare woud staan
soms plotseling bomen helemaal
scheef, weggezakt door de smel
tende permafrost. 'Dronken bo
men', noemen Russen ze.
Dichter bij Tjsoeraptsja trans
formeert het landschap opmerke
lijk. Er komen plooien in de bo
dem, en over het land lijkt een
noppendeken van miniheuveltjes
uitgespreid. En het aantal plassen,
poelen en meren die hier vroeger
niet waren, neemt hand over hand
toe. ,,De oude mensen die hier wo
nen, kunnen u wel vertellen hoe
zeer het landschap is veranderd'',
verzucht Aleksej Boertsev, plaats
vervangend dorpshoofd van
Tsjoeraptsja. De effecten van het
smeltende ijs begonnen dertig jaar
geleden al. „Vroeger, toen de bo
dem nog plat was, hadden we hier
een luchthaven. Maar er viel niet
tegen de schade op te repareren.
Daarom hebben ze die al decennia
geleden gesloopt. Vliegtuigen
konden niet meer landen. Nu zijn
daar niet eens meer wegen.''
Boertsev somt de andere proble
men op, veroorzaakt door het
smeltende ijs. „Percelen voor de
bouw van huizen en landbouw ge
ven we bijna niet meer uit. Land
bouwvoertuigen kunnen er niet
langer komen, overal verzakt de
bodem en blijven er gaten over.''
Daarnaast kruipt het nabijgele
gen meer steeds verder naar de
woonkern. ,,Met zo'n 10 meter per
jaar'', zegt Boertsev. ,,Elk jaar be
steden we zo'n 10 miljoen roebel
(ruim honderdduizend euro, red.)
aan het repareren van de wegen.''
Financiële steun van de federale
overheid krijgt Tsjoeraptsja niet.
Ook kunstwerken in het dorp,
waaronder het zilverkleurige Le-
ninbeeld, begonnen te verzakken.
„Studenten geologie uit Neder
land hebben ons geholpen ze over
eind te houden'', vertelt Boertsev.
De huizen worden de laatste tien
jaar op betonnen pilaren gebouwd,
die ze min of meer op hun plek
houden. Of op autobanden van
vrachtwagens, gevuld met ce
ment. Maar veel meer dan dat kan
Tsjoeraptsja niet beginnen om het
onheil te keren. ,,We kunnen dit
niet overwinnen'', sombert Boert
sev. ,,Over een jaar of vijftig is hier
niets meer en nog verder in de toe
komst rest alleen een moeras.''
De straten van Tsjoeraptsja zijn
stoffig, er hangt voortdurend een
zandnevel. „Natuurlijk beïnvloedt
het smelten van de permafrost
onze levens'', zegt gepensioneerd
bouwkundig ingenieur Dmitri
(70, liever geen achternaam), die
met een tasje op weg is naar de
DINSDAG 5 OKTOBER 2021 GO
Methaanbom in Russisch
Joost Bosman
Jakoetsk
Het water in rivieren en me
ren stijgt, de bodem wordt
drab en grond verschuit. Door
bosbranden smelt het ijs nog
sneller. foto's getty, anp, tass
