Een dagelijlcs doel kan al veel doen
Eenzaamheid gaat niet alleen over gebrek
aan sociale contacten. Joan van Baarle (75),
politicoloog en oud-leidinggevende in de
asiel- en vrouwenopvang, ontdekte dat er drie
soorten zijn, ieder met hun eigen oplossingen.
26
Emotionele eenzaamheid
Sociale eenzaamheid
Deel je verdriet en vraag naar
het gemis van anderen
Deze vorm van eenzaamheid doet zich voor
bij een groot verlies, bijvoorbeeld van een
partner, kind, ouder of hartsvriend. Of als je
te horen krijgt dat je ongeneeslijk ziek bent.
,,Dat geeft het gevoel dat niemand begrijpt
wat je doormaakt. Je staat er alleen voor en
dat maakt eenzaam.'' Van Baarle verloor een
dochter op jonge leeftijd, omdat zij van
wege een ondraaglijke vorm van oorsuizen
koos voor euthanasie. ,,Een kind is niet ver
vangbaar en dat verlies blijft altijd; de pijn
komt en gaat. De eenzaamheid zit niet al
leen in het gemis, maar ook in het feit dat
de omgeving er na een bepaalde tijd niet
meer naar vraagt.''
Vrienden en familie kunnen deze vorm
van eenzaamheid verlichten door wel naar
iemands gevoel en gemis te blijven infor
meren. ,,Mensen vinden dat vaak moeilijk,
omdat ze het idee hebben dat ze met een
oplossing moeten komen. Of ze denken dat
ze het er beter niet over kunnen hebben om
de ander geen pijn te doen. Dat is een mis
vatting. Je verdriet kunnen delen maakt
minder eenzaam. Een luisterend oor bieden
helpt, net als iemand even knuffelen.''
Andersom ervaren deze eenzamen een
taboe om erover te praten. ,,We moeten
leren dat het normaal is om over gevoelens
van eenzaamheid te praten en zo nu en dan
te huilen. Dat mag. Laat het verdriet er zijn,
of dat nou twee of tien jaar duurt.''
Existentiële eenzaamheid
Vind een dagelijks doel
(en weet dat je nooit te oud bent
voor therapie)
Bij deze vorm van eenzaamheid heb je het
gevoel dat je nergens bij hoort, je geen nut
meer hebt voor je omgeving of de maat
schappij ofje voelt je afgewezen. Dat kan
een vicieuze cirkel worden, omdat iemand
zich dan niet meer kwetsbaar durft op te
stellen, wat vervolgens weer echte verbin
ding in de weg staat. „Contacten hebben of
je bij iemand op je gemak voelen is iets
anders dan je daadwerkelijk met iemand
verbinden. Existentiële eenzaamheid ont
staat onder meer als iemand moeite heeft
zich op een diepgaander niveau open te
stellen voor een ander.''
Vaak is deze vorm van eenzaamheid een
gevolg van trauma's. Steeds als zich een
situatie voordoet die daaraan herinnert en
aan die innerlijke overtuiging raakt, roept
dat opnieuw die eenzaamheid op. Zo werd
Van Baarle afgewezen door haar familie en
omgeving toen ze op jonge leeftijd onge-
'Emotionele eenzaamheid
zit niet alleen in het gemis
maar ook in het feit dat
niemand er nog naar vraagt'
huwd zwanger raakte. ,,Daar werd schande
van gesproken - ik was een slecht mens. Op
latere momenten waarbij afwijzing een rol
speelde, dacht ik: zie je wel, ik deug niet.''
Je bent nooit te oud om met hulp van een
psycholoog of therapeut dit patroon te
doorbreken, weet Van Baarle uit eigen erva
ring. ,,Het heeft mij geholpen tot het inzicht
te komen wat de triggers zijn, waardoor ik
mijn reactie daarop kon veranderen.''
Wie zich nutteloos voelt, kan volgens Van
Baarle baat hebben bij een dagelijks doel,
hoe klein ook. Blijven werken of je op een
andere manier nuttig maken, is heel effec
tief. ,,Bij ons worden ouderen gezien als
kwetsbare mensen die beschermd moeten
worden. Maar de meesten zijn als ze met
pensioen gaan nog heel krachtig en ener
giek. Had je vroeger gemiddeld nog een jaar
of 10 te leven na je pensioen, nu is dat bijna
25 jaar. Laat mensen langer doorwerken als
ze dat willen, laat ze meedoen en betrek ze
bij de vraag wat er moet gebeuren om een-
zaamheid tegen te gaan in plaats van de
overheid dat te laten bepalen.''
Bouw een netwerk op maar
temper de verwachtingen
Dit is de bekendste vorm van eenzaamheid
en de enige vorm waar overheid en instan
ties zich op richten, stelt Van Baarle. ,,Van
sociale eenzaamheid is sprake als iemand
weinig sociale contacten heeft of weinig be
vrediging haalt uit zijn sociale relaties. Dat
kan ontstaan doordat iemand weinig fut
heeft om eropuit te gaan en daardoor min
der mensen ontmoet, maar bijvoorbeeld
ook doordat iemand niet makkelijk op ie
mand afstapt en het eerste contact legt.''
Voor deze categorie kan het behulpzaam
zijn als instanties motiveren om deel te ne
men aan activiteiten zoals een schildercur
sus, eetclub of bingomiddag, zodat iemand
meer kennissen krijgt. Maar voorkomen is
beter dan genezen. Van Baarle zegt dat je
zelf al tijdig kunt beginnen een groot net
werk om je heen op te bouwen, ofop tijd te
kiezen voor een andere woonvorm dan al
leen wonen.
Stel je verwachtingen van sociale contac
ten bij, dat voorkomt teleurstellingen. ,,Als
je iemand hebt leren kennen met wie je zo
nu en dan een kopje koffie drinkt, hoop dan
niet meteen dat het een boezemvriend
wordt met wie je elke week iets gaat onder
nemen. Accepteer een contact voor wat het
is.'' En blijf in beweging. ,,Door meer te be
wegen houd je je hersenen actief en dat
voorkomt dat je je gaat terugtrekken.''
ZATERDAG 2 OKTOBER 2021 GO
Wat kun je
je eenzaam
bent?
VIVIAN DE GIER
- JOAN VAN BAARLE
Joan van Baarle: ,,Blijf in beweging en
trek je niet terug". foto: frank jansen
Hunkeren naar verbinding. Een
andere kijk op eenzaamheid is
verschenen bij De Vrije Uitge
vers (€20,99). Tot en met 7
oktober is het de Week tegen
Eenzaamheid.
doen als