Ode aan de verliezer: Op de barricaden voor Abel
10 ZEELAND
Monnikenwerk
De Egyptenaren kenden het al, net ak
de Kelten en later de Romeinen: emaille,
een fijn gemalen glassoort, gebrand op
koper, zilver of goud. Gemengd met
kleurstoffen levert dat intense kleuren op.
tuur en het ritmische patroon van
dunne zwarte stukjes metaal ge
ven de vormen een magische uit
straling. Dit object appelleert aan
mijn fantasie en dat is wat veel an
dere werken missen. Dat geldt niet
voor de Vlinders van Corry van de
Velde. Die hebben in al hun een
voud iets geheimzinnigs, door de
combinatie van tere, lichte vor
men op een rijk geschakeerde
donkere ondergrond.
Emaille is fraai in marmerach
tige texturen op te brengen, zoals
Tini Muller in haar compositie
Nimfl aat zien en Annemarie Tim
mer toont in haar perfect uitge
voerde schalen.
Aardetinten
Het meest oorspronkelijk zijn de
Kiemkistjes van Marlies van der
Spek. Op een asymmetrisch geo
metrisch object bracht zij een tex
tuur aan van diffuse organische
vormen in aardetinten. Vanaf de
bovenkant van het 'kistje' zoeken
dunne draden met kleine kopjes
hun weg in de ruimte. Van der
Spek verbeeldt zo subtiel de oor
sprong en de kwetsbaarheid van
beginnende groei. Hier begint
kunde kunst te worden. Ook Jan
de Valk komt verder dan knap vak
werk. Zijn Zon is een oranje cirkel
op een onregelmatig gevouwen
vlak, waarin het zwart van de
nacht en het wit van het licht el
kaar afwisselen.
De tentoonstelling biedt tevens
de gelegenheid om opnieuw ken
nis te maken met de fantasierijke
assemblages van Anne Mannaerts
en de sfeervolle schilderijen van
Roeland van der Kley.
Dit boek is een prangend te
gengeluid, tegen het 'tijd
perk van de sterke man'
waarin we leven. Waarin succes
mensen succesvoller worden, po
pulaire mensen hun podium mak
kelijk opeisen, en de buitenbeen
tjes en minder fortuinlijke men
sen steeds onzichtbaarder worden
en op zichzelf zijn aangewezen."
Alain Verheij, theoloog en lid van
het theologisch elftal van Trouw,
was 28 september te gast bij de Ko
peren Tuin in Goes om te spreken
over zijn boek Ode aan de verliezer.
Verheij: ,,Kaïn en Abel zijn de
eerste mensenkinderen in de Bij
bel. Die moeten wel wat te zeggen
hebben over wat het is om mens te
zijn op aarde, dacht ik. Er zijn
mensen die de strategie van Kaïn
kiezen: productief zijn, steeds
meer verwerven, altijd uitstralen
dat je geslaagd bent. En er zijn de
Abels, zij die het tempo van de we
reld allemaal niet kunnen bijbe
nen. Beide groepen zijn ongeluk
kig als ze elkaar uit het oog verlie
zen. Kaïn zit eenzaam op z'n gou
den bergen, Abel bijt miskend op
een houtje."
In Ode aan de verliezer laat Ver-
heij zien dat het een verhaal is van
alle tijden. ,,Dat het zo eenvoudig
zou lukken om op bijna elke blad
zijde van de Bijbel andere Kaïns en
Abels te vinden, verraste me." Hal
verwege het boek stuit ik op een
soort intermezzo: 'Ik schrijf dit in
een tijd dat er wereldwijd nog
steeds leiders zijn die liever geen
kritiek horen. Ook onze regering
zou gebaat zijn met meer tegen
stemmen die haar herinneren aan
waarden die geen bestuurlijk wa
ter bij de wijn dulden. Als christen
zie ik de kerk graag als criticaster
van de regering Waar de Bij
belse schrijvers en profeten onver
moeibaar in de oppositie gingen
en compromisloos, vaak met ge
vaar voor eigen leven, de waarheid
durfden zeggen, moet dat vandaag
ook blijven gebeuren. Daarvoor
hoef je natuurlijk niet gelovig te
zijn, er moet altijd een coalitie zijn
van kunstenaars, columnisten, de
monstranten, geestelijken, filoso
fen, schrijvers, iedereen die de
machthebber eraan herinnert dat
die macht krijgt om andermans
recht te beschermen.'
Politiek pamflet
Ik denk aan Remkes die mensen
die maar niet over hun schaduw
heen springen, over inhoud wil la
ten praten. Is Ode aan de verliezer
niet juist voor hen geschreven?
Verheij reageert: ,,Ik snap goed dat
je het als politiek pamflet leest,
misschien hoop ik dat zelfs wel."
Hoe hij zelf oppositie handjes en
voetjes geeft, wil ik weten. ,,Daar-
voor gebruik ik m'n tweets, artike-
len en boeken. Zo nu en dan leidt
het tot een uitnodiging en drink ik
koffie met een politicus. Ik heb
weleens geroepen dat alle 150 Ka
merleden mijn boek gratis mogen
aanvragen."
Koffiedrinken, een boek mogen
aanvragen. Strekken zijn mogelijk
heden niet verder? Zou hij de po
tentiële machthebbers niet geest
driftiger kunnen overtuigen van
de waarde zich te verbinden met
de Abels uit deze wereld? Hij heeft
goede argumenten. Voor mijn
geestesoog ontwikkelt zich al een
sociale beweging, maar in Goes?
Verheij verhaalt, de avond kabbelt,
het publiek koopt zijn boek. Mis
schien komt het nog, nadat zij het
gelezen hebben, spreek ik mijzelf
op de terugweg naar Middelburg
moed in
EXPOSITIE EMAILLEURS IN LOKAAL 54
den hebben.
Dorine van Ravensberg weet de
mogelijkheden van materialen
goed uit te buiten. De vormgeving
van haar slapende kindjes of kin
deren die zakken thee sjouwen is
echter nogal houterig. Heel anders
is haar object Hardanger Vida, een
onregelmatig gevormd stuk wit al
bast, aan één kant vlak gemaakt,
met daarop drie rechthoeken en
een cirkel. De craqueléachtige tex-
iddeleeuwse makers
gebruikten de tech
niek voor het versie
ren van reliekschrij
nen. In de vroege
20ste eeuw benutte men de eigen
schappen van emaille voor de pro
ductie van duurzame gebruiks
voorwerpen zoals broodtrommels
en koffiepotten.
Emaille recla
meborden wa
ren lang popu
lair, vooral door
de heldere
kleuren die niet
verbleekten. In
Lokaal 54 in
Terneuzen is
een rijke verza
meling artistieke toepassingen van
het emailleren te zien. De makers
zijn gegrepen door de liefde voor
de techniek die in allerlei variaties
wordt toegepast: in tweedimensi
onale composities, ruimtelijke ob
jecten, reliëfs en sieraden.
Het formaat is beperkt: de me
taalplaat moet tenslotte in een
oven worden verhit en die is vaak
Van der Spek
verbeeldt subtiel de
oorsprong en de
kwetsbaarheid van
beginnende groei
niet al te groot. Er is veel werk van
in de orde van grootte van 20 bij 30
centimeter. Het grootst, 50 bij 70
centimeter, is de knappe composi
tie Reizen in de Nacht van Gré Dub
beldam.
Technische inventiviteit en ma
teriaalbeheersing kan geen van de
makers worden ontzegd. Verbeel
dingskracht komt minder uit te
verf. En een deel van de exposan
ten komt niet verder dan verdien
stelijk illustre
ren. Jan van der
Velde bijvoor
beeld, maakt in
een karikatu
rale stijl aardige
portretten van
dieren, zoals
een aap en een
giraffe. Hij ge
bruikt de uit
drukkingsmogelijkheden van de
techniek prima, maar het blijven
leuke plaatjes. Hannah Loeks kiest
ook dieren als onderwerp, zoals
een witte vogel op een grijsblauw
fond met nog een aantal vogelach
tige vormen. Een compositie die
decoratief had kunnen zijn, als de
contouren van de vogel in de
hoofdrol tenminste spanning zou-
zaterdag 2 oktober 2021
GO
Marlies van der Spek: Kiem-
kistje.
T/m 17/10: Vereniging van Ne
derlandse Emailleurs, Lokaal 54,
Nieuwstraat 54, Terneuzen,
wo. t/m zo. 13.00-18.00 uur.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
Corrie van der Velden: Vlinders. fotos nico out
Jan de Valk: Zon.
Vakwerk
wordt
soms kunst
Nico Out
Recensie
