Doorstart-kabinetten nooit een succes
3
NIEUW KABINET
Janet Ramesar
Den Haag
gedupeerde
toeslagenaffaire
Na een halfjaar getouwtrek gaat de formatie nu pas werkelijk van start. VVD,
D66, CDA en ChristenUnie mogen eigenlijk niet falen, maar dat nieuwe
kabinet is er nog lang niet.
Laurens Kok
Hans van Soest
Den Haag
Het mag dan een doorbraak worden
genoemd, in feite is de kabinetsfor
matie nu pas begonnen. Ruim zes
maanden zijn er opgegaan aan de
vraag wie met wie een poging wil
wagen om samen een kabinet te vor
men. Nu VVD, D66, CDA en Chris
tenUnie bereid zijn te onderhande
len, is op die vraag eindelijk een ant
woord gekomen. Maar daarmee is er
nog geen nieuw kabinet.
De vier partijen beseffen: falen is
geen optie. Er is zóveel tijd vermorst
dat deze kabinetsformatie nu al bijna
de langste ooit is - zonder dat er één
dag is onderhandeld. Het record van
225 dagen zal er wel aan gaan, de tel
ler staat vandaag al op 197. Eigenlijk is
dit de laatste kans om er nog uit te
komen. Alle andere opties, van min
derheid tot extraparlementair, zijn
afgevallen. Faalt deze poging, dan is
de kans op nieuwe verkiezingen re-
eel, stelt informateur Johan Remkes:
,,Dat zou een blamage zijn.''
Partijen willen laten zien dat met
deze doorstart van de coalitie niet al
les bij het oude blijft. Ze beloven dat
een eventueel kabinet-Rutte 4 héél
anders wordt dan Rutte 3. Zo willen
ze snel onderhandelen en alleen de
hoofdlijnen van een nieuwe regeer
akkoord vastleggen. De nieuwe mi
nistersploeg werkt die plannen dan
voor de beëdiging eerst uit. Remkes:
,,Waar het constituerend beraad (de
oprichtingsvergadering van een ka
binet, red.) normaal een uurtje duurt,
kan dat nu enkele weken worden.''
Stempel zetten
Partijen hebben nog een reden om
haast te maken: als ze nog hun stem
pel op het komende jaar willen zet
ten, dan telt elke dag. Al over zes we
ken stemt de Tweede Kamer over alle
belastingplannen die op Prinsjesdag
zijn gepresenteerd. Mochten de vier
nog iets willen doen aan bijvoorbeeld
de koopkracht van burgers, dan moe
ten ze snel wijzigingsvoorstellen in
dienen. Anders moeten ze wachten
tot volgend jaar.
Bij CDA en VVD klinkt optimisme
over een snelle formatie. Die partijen
zien dan ook hun voorkeurscoalitie
dichterbij komen. Voor de andere
twee, D66 en ChristenUnie, staat er
veel op het spel. D66-leider Sigrid
Kaag ging de verkiezingen in met de
belofte van nieuw leiderschap en een
nieuwe bestuurscultuur. Zij lijdt ge
zichtsverlies met een doorstart van
de huidige coalitie, die viel over de
toeslagenaffaire. Kaag had na haar
ommezwaai dan ook meteen forse ei
sen: ze wil dat Nederland 'klimaat
kampioen' wordt, verlangt de groot
ste structurele investering in onder
wijs 'ooit' en wil dat Nederland mede
'aan het stuur zit' in Europa. Dat laat
ste was een waarschuwing aan Mark
Rutte en Wopke Hoekstra, die in
Brussel vaak op de rem trapten.
Oprichtings
vergadering
van kabinet,
normaal een
uurtje, kan
enkele weken
duren
Want ook al voorspelt Remkes een
snelle formatie, er liggen nog vol
doende onderwerpen op tafel die de
boel kunnen laten ontploffen. Zoals
inperking van de veestapel, vereen
voudiging van ons belasting- en toe
slagenstelsel of aanpassing van de
onderwijsvrijheid. De vier hebben
daar heel andere ideeën over.
Handreiking
Kaag zweeg gisteren over me-
disch-ethische onderwerpen. Dat
leek een handreiking naar de Chris
tenUnie, die mordicus tegen bijvoor
beeld aanpassing van de euthana
siewet is. Remkes suggereerde giste
ren ook dat er een compromis over is:
geen afspraken in het regeerakkoord,
maar Kamerleden er vrij over laten
stemmen. CU-leider Segers liet er
echter geen misverstand over bestaan
dat dat compromis er zeker nog niet
is.
Vooral D66 en ChristenUnie weten
dat hun achterban met argusogen
naar deze formatiepoging kijkt. Zij
zullen daarom in het oog springende
winstpunten willen binnenhalen.
Als dat niet lukt, dan is de formatie
wederom terug bij af.
Het voornemen om het avontuur
van VVD, D66, CDA en de Chris
tenUnie te verlengen kent onge
lukkige voorvaderen in de parle
mentaire geschiedenis. Ook nu
zijn de tekenen ongunstig.
Om een doorstart te laten slagen is
een ideale mix nodig die na de oor
log nooit voorhanden was. De per
soonlijke verhoudingen in een ka
binet en de coalitie moeten goed
zijn, duidelijkheid over de missie,
een ambitieus programma en de
smaldelen moeten elkaar wat gun
nen.
De recente geschiedenis toont
twee doorstart-kabinetten onder
leiding van Lubbers en Kok die
struikelden. Na een winst van ne-
gen zetels wilde CDA-premier
Ruud Lubbers in 1986 een kabinet
van dezelfde samenstelling met de
VVD, dat negen zetels verloor. Zo
wel in het eerste als tweede kabi-
net-Lubbers was Frits Korthals Al-
tes VVD-minister: ,,In de nacht van
de val (in 1989, red.) zei CDA-mi-
nister Wim Deetman: ,,We hadden
niet het volle pond van de VVD
moeten eisen in de kabinetsforma
tie.''
Korthals Altes ziet dat nu ook als
bedreiging voor het uitzitten van
de rit van Rutte IV: ,,D66 zal het
volle pond willen hebben van de
verkiezingswinst. Dat gaat ten
koste van het CDA. Die krijgen
minder comfort dan ze hadden.''
Het tweede paarse kabinet-Kok
(1998-2002) bestond ook uit PvdA,
VVD en D66. Voorzetting was niet
vanzelfsprekend omdat D66 in de
min stond in de peilingen. De partij
verloor tien zetels en hield er veer
tien over, waardoor D66 het gevoel
had toch aan boord te kunnen blij
ven. Vanafhet begin had dat tweede
paarse kabinet een probleem met
zijn missie. Er werd zelfs een Cats-
huisbijeenkomst aan gewijd, maar
wat men ook deed, de bezieling
kwam niet.
Want premier Kok had de eerste
kunnen zijn die zijn tweede kabi
net naar de eindstreep bracht, maar
door de parlementaire enquête
naar Srebrenica viel het kabinet
voortijdig.
PvdA-minister Jan Pronk was be-
windsman in beide paarse kabinet
ten. Hij erkent dat het was uitgere
geerd, omdat ,,het programma was
uitgevoerd.'' Pronk markeert dat
het tweede kabinet-Lubbers en het
tweede kabinet-Kok tenminste nog
een vliegende doorstart hadden,
voordat ze strandden. ,,Het is eigen
lijk voor het eerst dat een kabinet
met een doorstart vanaf de eerste
dag ten dode is opgeschreven", zegt
Pronk. Hij wijst op de ,,blamage''
die Rutte III door de Toeslagenaf
faire opliep en aftrad. ,,Maar de
machts- en persoonlijke verhou
dingen zijn dezelfde gebleven!
Rutte kan wel willen hopen dat het
een nieuw kabinet is, maar dat is
niet geloofwaardig.
- Jan Hoedeman
GO VRIJDAG 1 OKTOBER 2021
,,Dit is een grote mid
delvinger naar ons
toe. De ouders zijn
hier woedend over.
Dit hakt erin, zeker
als je bedenkt hoe
het de laatste jaren
in Nederland achter
uit is gegaan. Niet al
leen met de toesla
genaffaire, maar ook
in de zorg en op de
woningmarkt. Hoe
kun je dan op de
zelfde voet door
gaan?
Mark Rutte wordt
belaagd als hij onder
weg is naar informa
teur Remkes. foto anp
- Johan Remkes,
informateur
DEN HAAG
Jan Pronk: „Kabinet ten dode
opgeschreven.'' foto werry crone
