x
wm
I
i
1
X
I
m
se
8
ÜW
FORMATIE
Het pre-formatietijdperk nadert een einde,
maar eergisteren was een doorbraak nog erg
ver weg. Mark Rutte, Sigrid Kaag en Wopke
Hoekstra keken die dag nog opvallend
vaak naar het plafond.
oe, gaar, licht
hoofdpijntje: het
was de schamele
oogst na tien uur
formatiegesprekken
tussen VVD, CDA en D66 maan
dagavond.
Het tweede deel van de verken
ningsronde volgt vandaag als Mark
Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66)
en Wopke Hoekstra (CDA) weer
aanschuiven.
Toch werd er maandag wel iets
aan vooruitgang geboekt. Een en
kele knoop werd doorgehakt: een
minderheidskabinet ziet geen van
die drie partijen zitten. ,,Niet mo
gelijk", schreef informateur Johan
Remkes gisteren in zijn brief aan
de Tweede Kamer.
Zo gladjes ging het trekken van
die conclusie niet overigens: giste
ren smeten partijen met modder
naar elkaar over wie de schuldige
was dat een minderheidsvariant is
afgevallen. D66'ers roddelden zelfs
dat informateur Johan Remkes
maandagavond 'een borrel te veel'
op had en daarom 'warrig' zou zijn
geweest bij het leiden van de on
derhandelingen. Al maakte D66 la
ter excuses voor die opmerkingen.
Maar dan? De slotsom van
maandagavond in voetbaltermen:
een tussenstand van 0-0 bij rust.
Want zoals D66 nog steeds weinig
voelt voor voortzetting van de
oude coalitie van VVD, CDA, D66
en Christenunie, zo willen VVD
en CDA niets weten van een ver
bond met én Pvda én GroenLinks.
,,Al met al zijn we weinig opge
schoten", zegt een betrokkene.
Toch trok D66-leider Sigrid
Kaag dit weekend het initiatief
naar zich toe. Zij stelde voor om
met zes partijen uit 'het brede
midden' te gaan onderhandelen.
Te weten: VVD, D66, CDA, PvdA,
GroenLinks, Christenunie. Ofwel:
ga een ieder geval een keer met
zijn allen aan het onderhandelen.
Maar daar lopen de onderhande
laars van de VVD niet voor warm,
klinkt het. Stel dat Christenunie
gaandeweg afvalt, dan blijft Rutte
alsnog met PvdA en GroenLinks
over. En onderhandelingen starten
om juist die twee partijen weg te
jagen 'is niet zijn stijl', zegt men
bij zijn partij. Wat VVD'ers vooral
in het 'voorstel' van Kaag willen
horen is: D66 blokkeert kennelijk
de Christenunie niet meer. Maar
bij D66 leggen ze dat anders uit:
eerst eens met alle zes om tafel.
Extraparlementair
Zo duurt de patstelling voort.
Want nadat maandag de optie
voor een minderheidskabinet echt
was begraven, gooide Remkes de
bal terug: en wat nu dan? De on
derhandelaars zouden vooral naar
het plafond hebben gekeken.
Dus opperde Remkes maandag
nadrukkelijk 'een paar keer' de op
tie voor een extraparlementair ka
binet. In zo'n opzet - voor het
Al met al
zijn we weinig
opgeschoten
laatst beproefd bij het kabinet Den
Uyl - wordt er geen regeerakkoord
door partijen geschreven, maar
nemen ministers van de betrok
ken fracties plaats in een kabinet.
Zij stellen dan een regeerpro
gramma op, maar partijen die een
minister hebben afgevaardigd, zijn
niet gebonden zich aan allerlei co
alitieafspraken te houden. Het ka
binet zou dan slechts bestaan uit
Het V-woord hangt als een schaduw over de
formatie: verkiezingen. Ondenkbaar, lijkt het.
Maar als partijen vandaag geen doorbraak
forceren, komen ze toch een stap dichterbij.
Vraag het VVD-leider Mark
Rutte en hij schudt reso
luut met zijn hoofd. Er ko
men geen nieuwe verkiezingen:
„Uiteindelijk komt er altijd een
kabinet.''
Het is in Nederland nog nooit
gebeurd dat er nieuwe verkiezin
gen moeten komen, omdat par
tijen het niet eens kunnen wor
den over een nieuw kabinet.
Maar de huidige impasse in de
formatie is net zo goed uniek.
Vandaag is alweer een cruciale
dag. Inmiddels heeft een groei
end deel van de Tweede Kamer
het geloof verloren dat het nog
iets wordt: PVV, SP, Partij voor
de Dieren, Forum voor Democra
tie, Denk, Groep Van Haga en
BBB zijn inmiddels vóór nieuwe
verkiezingen. Vier redenen
waarom andere partijen dat niet
willen, en één waarom dat alsnog
zou kunnen gebeuren.
1 Belediging van de kiezer
„Kiezers zijn geen oproepkrachten'',
zei voormalig informateur Herman
Tjeenk Willink onlangs. In maart
kwam 78,7 procent van de stemge-
rechtigen opdagen. ,,Met die uit
komst hebben partijen het te doen.''
Dat is wat anders dan tegen de kiezer
zeggen: 'we kunnen niets met de
uitslag, doet u het maar over'. Het
vertrouwen van kiezers in de poli
tiek is het afgelopen jaar al enorm
gedaald. Op Prinsjesdag meldde on
derzoeksbureau Ipsos dat zes op de
tien Nederlanders nog maar weinig
of heel weinig vertrouwen hebben
in de landelijke politiek. De stroeve
formatie is daar een hoofdreden van.
Dat vertrouwen herstelt niet als de
formatie volledig mislukt.
Kiezers zijn geen
oproepkrachten
2 Het duurt nóg langer
Uitschrijven van nieuwe verkie
zingen betekent dat het nóg langer
duurt voor er een nieuw kabinet
is. De Grondwet schrijft voor dat
na ontbinding van de Tweede Ka
mer binnen drie maanden nieuwe
verkiezingen moeten worden ge
houden, al kan daarvan worden af
geweken. Drie maanden is krap.
Gemeenten moeten zich kunnen
voorbereiden en nieuwe partijen
die willen meedoen, moeten een
faire kans krijgen zich te organise
ren. Bijkomende probleem kan
zijn dat in maart volgend jaar al
gemeenteraadsverkiezingen zijn.
De kieswet schrijft voor dat Ka
merverkiezingen daar niet te dicht
op mogen zitten.
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 2021 GO
Presteert Remkes
vandaag het
onmogelijke?
Tobias den Hartog
Jan Hoedeman
Den Haag
- Betrokkene bij het
overleg van maandag
Nieuwe verkiezingen houden lijkt nu
Hans van Soest
Den Haag
- Voormalig informateur
Tjeenk Willink
