'Brazilië is geen echte smeltkroes' 5 Leonora Boone is een van de laatste Brazilianen die nog oud Zeeuws spreekt. M» 'J ms&T LEONORA EEN VAN DE LAATSTE BRAZILIANEN DIE NOG ZEEUWS SPREKEN *ir Als Leonora Boone in haar vingers snijdt, reageert ze van schrik in het Zeeuws, vertelt ze. Dromen doet ze zowel in het Zeeuws als in het Portugees. Maar voetbalt Neder land tegen Brazilië, dan is ze toch echt voor de kanaries en niet voor Oranje. ,,Ik had het wel gedacht hoor", reageert Rinus Willemsen la chend. Via Skype spreekt de streektaalmedewerker van deze krant Leonora, die in Garrafao woont, in de Braziliaanse provin cie Espnito Santo. Ze stamt af van de een van de honderden emi granten uit West-Zeeuws-Vlaan- deren die zich tussen 1858 en 1862 vestigden in het dorpje Holanda. Daar leefden ze geïsoleerd en zo doende bleef de taal bewaard. Maar niet lang meer. ,,Ik heb twee kinderen", zegt Leonora. ,,Ze ver staan het Hollands wel, maar niet veel." Laat staan dat ze het nog spreken. Mengelmoes In het weekend, als ze haar broers en zussen ziet, praat Boone nog Zeeuws. Als je het zo kunt noe men, want het is een mengelmoes van Zeeuws, Duits en Pommers - een taal die vroeger gesproken werd aan de zuidelijke kust van de Oostzee en ook door emigranten is meegenomen naar Brazilië - en dat alles met een flink Portugees accent. Ze heeft het over mie moe- der, hoenders en eiers, maar de co- ronatijd was schlimm (vreselijk) en misschien komt ze nachstes Jahr (volgend jaar) weer naar Zee land. Af en toe vergist ze zich. Haar tante, die volgens haar beter Zeeuws spreekt, is zeventien. Ze ventig, verbetert Willemsen haar. O ja, zeventig. Pommers Haar moedertaal is wel Zeeuws, vertelt Leonora. Toen ze vier was, overleed haar vader. Ze werd op gevoed door haar moeder en grootmoeder. Die spraken Zeeuws en Pommers. Toen zich een Duitse pastor in het dorp vestigde, leerde ze via zijn kinderen Duits spreken. Ik heb twee kinderen. Ze verstaan het Hollands wel, maar niet veel Pas op haar zevende, toen ze voor het eerst naar school ging, maakte ze kennis met het Portugees. Tussen Rinus en Leonora klikt het meteen. Als hij zegt dat hij uit Biervliet komt, niet ver van Oost burg en Cadzand, vertelt ze dat ze daar geweest is, lang geleden. Ze is er rondgeleid door Gerard van de Velde. Of die nog leeft? Nou en of. Hij is 91 en was laatst 61 jaar ge trouwd. Twee dagen geleden heeft Rinus hem nog gesproken. - .9» n ft V Ze keuvelen gezellig verder. Of er nog maniok (cassave) verbouwd wordt, wil Willemsen weten. Nee, dat niet. Wel sla en tomaten. En morangos. ,,Strawberries", ver klaart Leonora in het Engels. ,,Dat versta ik niet", reageert Willem- sen. ,,Aardbeien", verduidelijkt schrijfster Mary-Ann Sandifort, die meeluistert. ,,Ah, freinze", roept Rinus, maar dat woord zegt Leonora weer niks. Ze schat dat nog vijftig mensen, het kunnen er ook een beetje meer zijn, het Zeeuwse dialect spreken. Haar kinderen niet meer, helaas. Als het aan Leonora ligt, blijft er iets van de Zeeuwse cultuur in Brazilië bestaan. Op Hollandse en nationale dagen danst ze op klom pen en in klederdracht. Oude boeken Met een paar oude boeken oefent ze haar moedertaal. ,,Ik heb wat boeken hier en dat doe ik lezen." Rinus belooft haar een paar boe ken mee te geven als ze volgend jaar naar Zeeland zou komen. ,,Ik ben blieë, zeer blieë", besluit Leo nora, omdat ze weer even Zeeuws heeft kunnen praten. ,,Ik moet vragen, kan ik goed praten?" Rinus verzekert haar dat hij haar prima kan verstaan. Zwaaiend nemen ze afscheid. ,,Tot ziens." Iorgen wordt in Rotterdam het boek Smeltkroes Brazi lië (uitgeverij Noordboek) gepresenteerd van Mary-Ann San- difort (foto). De schrijfster woonde in Brazilië. Om erachter te komen of diverse bevolkings groepen in dat land mét elkaar of eerder naast elkaar leven, logeerde zij bij Zeeuwse, Pommerse en San Marinese mi grantenfamilies uit Eu ropa. En bij inheemsen en nazaten van Afri kaanse slaven. In het boek doet ze daarvan verslag. „Na de afschaffing van de slavernij probeerde de regering Brazilië te verblanken", legt Sandi- fort uit. ,,Ineens waren er vijf mil- joen slaven vrij. Ze ronsel den mensen uit Europa, onder meer uit Zeeland. In de buurt van Ho landa had je ook een Luxembourg en een Ti rol. De Zeeuwen spron gen er wel uit. Heel lang leefden ze geïsoleerd en be waarden ze hun eigen taal en cul tuur. In de jaren zeventig van de vo rige eeuw was dat minder gewor- den. De Zeeuwse gemeenschap was heel arm. Van oorsprong Bra bantse boeren uit de Braziliaanse gemeente Holambra trokken zich het lot van de Zeeuwen aan en stuurden kleding en schoolbanken. In Nederland raakte dat bekend en in Zeeuwse kerken werden inza melingsacties gehouden. Zo kon den de Zeeuwen fatsoenlijke hui zen bouwen. Door de contacten met Zeeland herontdekten de Bra- ziliaanse Zeeuwen hun roots. Ze gingen ook op bezoek in Zeeland. Net als Leonora." Sloppenwijken Hoewel er wel vermenging plaats vond tussen bevolkingsgroepen, is Brazilië geen echte smeltkroes, vindt Sandifort. ,,In de favela's, de sloppenwijken, vind je geen blanke mensen. Brazilië is een ge segregeerd land." zaterdag 25 september 2021 GO 'Ik ben blieë, zeer blieë' Ernst Jan Rozendaal Garrafao - Leonora Boone 1 ,Tf' s Leonora Boone droomt zowel in het Zeeuws als in het Portugees. f Kijk op de site bij /video Leonora Boone spreekt oud-Zeeuws Ernst Jan Rozendaal Vlissingen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2021 | | pagina 33