15
AFSCHEID
DUITS FENOMEEN
Daar gaat ze. Na zestien jaar zet Angela Merkel
er volgende week een punt achter. Haar grote
politieke succes dankt ze vooral aan één
eigenschap, stelt biograaf Bollmann: geduld.
Ze werd getekend
door haar erva
ringen in de
DDR, zoals be
kend. Als domi
neesdochter
groeide Angela
Kasner op in een failliete commu
nistische heilstaat die in 1990 het
loodje zou leggen. Temidden van
spionnen en verklikkers leerde ze
vroeg wie te vertrouwen was en
wie niet - de geheime dienst van
Oost-Duitsland, de Stasi, had een
dossier over haar. Het waren de ja
ren waarin ze zich bekwaamde in
de kunst van het zwijgen. ,,Dat, in
combinatie met waanzinnig veel
geduld verklaart grotendeels haar
latere succes in de politiek", zegt
haar biograaf, de Duitse journalist
en historicus Ralph Bollmann
(52).
Eind deze maand verschijnt de
Nederlandse vertaling van zijn ge
prezen pil Angela Merkel, de kanse
lier en haar tijd. 67 levensjaren en
16 regeringsjaren vol internatio
nale crises, samengevat in 656
boeiende pagina's. Hoe een niet
opvallend Oost-Duits meisje met
spijkerbroek en pagekapsel de
machtigste vrouw van de wereld
zou worden en de Mutti van een
heel volk.
Angela Merkel blinkt uit in zelfbe
heersing, zegt Bollmann aan de
telefoon vanuit Berlijn. Als parle
mentair verslaggever heeft hij de
bondskanselier van nabij geobser
veerd. Makkelijk had ze het nooit.
Als DDR-studente hield ze zich
staande in de natuurkunde, toch
vooral een mannenwereld. Ook in
de politiek beten de haantjes zich
op haar stuk. „Mannelijk vertoon
van emoties, dat stoere gedoe van
jongens onder elkaar heeft ze al
tijd gecounterd met rationaliteit
en feitenkennis", zegt Bollmann.
Plus dat deze dame nooit opgeeft.
Bollmann beschrijft een scène
uit haar jeugd. Een klein meisje
staat bovenop de hoge duikplank.
Ze durft niet goed en twijfelt lang.
Maar uiteindelijk springt ze toch,
vlak voordat de bel klinkt dat het
zwemuur voorbij is. Typerend
voor Merkel, meent haar biograaf.
'Als het erop aankomt, ben ik wel
moedig geloof ik. Maar ik heb een
flinke aanloop nodig en probeer
zoveel mogelijk van tevoren te
bedenken. Spontaan moedig ben
ik niet', zei ze er ooit zelf over.
Nog iets wat haar markeerde:
Merkel weet uit ervaring dat poli
tieke en economische maatschap
pelijke systemen niet het eeuwige
leven hebben. ,,Ze is ervan over
tuigd dat het instorten van de
DDR niet in de eerste plaats lag
aan democratische tekortkomin-
gen van het systeem. De DDR viel
om, omdat de mensen daar geen
fatsoenlijke auto's hadden en niet
af en toe met vakantie konden
gaan."
Voor Nederlandse politici is het
misschien een absurde gedachte
dat een heel systeem ten onder
kan gaan, zegt Bollmann. ,,Merkel
heeft het meegemaakt. Ze is ervan
overtuigd dat ons vrije democrati
sche systeem alleen overeind blijft
tegenover autoritaire systemen als
we aantonen dat wij ook econo
misch efficiënter zijn."
,,Voor mij was de grootste verras
sing hoeveel ze in haar toespraken
al over zichzelf heeft onthuld.
Omdat ze die teksten zo droog en
saai voordroeg, lette niet iedereen
goed op wat ze zei. Later bleken
dat relevante teksten over wie ze is
en wat ze wil."
Klikt het echt zo goed tussen
Mark Rutte en Angela Merkel?
,,Bij officiële bezoeken wordt het
vaak zo gebracht alsof zij en Rutte
één hart en één ziel zijn. Maar dat
valt wel mee. Wat mij opvalt, is
hoe de Nederlandse en Duitse
standpunten ten opzichte van Eu
ropa uit elkaar zijn gegroeid. Zo
hard als er destijds in Nederland
over de redding van de eurozone
en de redding van Griekenland is
gesproken, dat hebben we in
Duitsland niet gehoord. Zelfs niet
op het dieptepunt van de crisis. In
Duitsland blijft het overheersende
idee dat we ondanks alles baat
hebben bij de eurozone."
Haar tweede man komt bepaald
niet sympathiek over in uw boek.
Wat voor huwelijk is het?
,,Joachim Sauer komt er kennelijk
slecht af in mijn boek, dat hoor ik
vaker. Maar ik vind hem niet
onsympathiek. Hij is een stugge
persoon, niet overdreven hoffelijk,
maar zeer intelligent, vakbe
kwaam en een van de weinigen uit
de DDR die ook in Duitsland als
wetenschapper een echt grote car
rière heeft gehad. Hij is ook een
van haar belangrijkste politieke
adviseurs. Hij heeft een soort
droge Britse humor. Merkel houdt
ook wel van grapjes. Als de came
ra's uitstaan moet je bij haar op
passen als je een vraag stelt die zij
dom vindt, want dat krijg je dan
ingepeperd. Ingewijden weten dat
ze best goed andere politici kan
imiteren. Ze heeft een Donald
Trump in huis."
Merkel vindt, schrijft u, dat de
Duitsers - en eigenlijk wij allemaal
in West-Europa - verwend zijn
door onze welvaart.
,,Die weerstand tegen verandering
is iets wat haar absoluut niet aan
de Duitsers bevalt. Grappig ge
noeg was dat precies de reden
waarom ze steeds werd herkozen.
De grote paradox van Merkel is dat
ze als kanselier van de verandering
aan de macht is gekomen, maar dat
ze uiteindelijk zelf de kanselier
van het behoud is geworden."
,,Bij de coronapandemie en bij de
overstromingen hebben we kun
nen zien wat er allemaal niet
werkt in Duitsland: het managen
van catastrofes, het federalisme, de
ondermaatse digitalisering, de
rammelende ouderenzorg. Veel
kwam samen in de pandemie.
Duitsland is het enige land in
Europa dat echt geen idee heeft
hoeveel mensen nu eigenlijk zijn
gevaccineerd. De reden is dat art
sen het niet opgeven, omdat ze
anders elke keer een formulier van
zes kantjes moeten invullen.
Merkel heeft het niet gewaagd de
grote problemen aan te pakken,
omdat ze weet dat dat in het
Duitse federale systeem tamelijk
uitzichtloos is. Je moet de deelsta
ten meekrijgen voor grote hervor
mingen en dan wordt het moeilijk.
Kwesties die vooraf weinig kans
hebben om opgelost te worden,
heeft ze altijd ontweken."
GO WOENSDAG 22 SEPTEMBER 2021
van Angela Merkel
Bob van Huët
Berlijn
Angela Merkel. fotos afp epa
Grote geheimen heeft u niet op
gedoken in het leven van Angela
Merkel.
Welke balans maakt u op van de
jaren-Merkel?
