Afghaanse wetenschap
a
B
18
Verandert Afghanistan na de
machtsgreep van de taliban weer in
een 'zwart gat' van de wetenschap?
Wat in twintig jaar is opgebouwd, dreigt
te verkruimelen.
'Velen zijn
ondergedoken en
proberen het land
te ontvluchten'
HANS VAN ZON
In 2001 lag de wetenschap in
Afghanistan er verslagen bij.
De extremistische taliban
hadden alleen belangstelling
voor koranstudie. Al het an
dere wetenschappelijke onderzoek
kreeg het stempel gevaarlijk of
nutteloos. Onderzoekers waren
vooral intellectuele egoïsten die de
erfenis en de waarden van Allah
zouden bedreigen en ondermij
nen.
In de wetenschappelijke woes
tijn die de taliban twintig jaar te
rug achterlieten, was ook niet één
vrouw te vinden. Als de weten
schap verschrompelt tot religieuze
dwingelandij, zijn alleen mannen
aan het woord, de mullahs en de
studenten die zij onderrichten.
Dan is er geen plek voor telesco
pen en laboratoria, voor de zoek
tocht naar nieuwe kennis.
Dit zwarte scenario dreigt zich
opnieuw te ontvouwen. De sharia,
de strenge islamitische wetgeving,
wordt ook voor de wetenschap
weer de maatstaf der dingen. ,,De
toekomst van de wetenschap en
wetenschappers in Afghanistan
ziet er slecht uit'', zegt Moham
med Assem Mayar, expert water-
management verbonden aan de
Polytechnische Universiteit van
Kaboel. Zijn onderzoek naar over
stromingsrisico's in Afghanistan
ligt al stil. ,,Wetenschappers over
heel de wereld zagen Afghanistan
in 2001 na vijfjaar talibanbewind
als een zwart gat en dat keert nu
terug'', aldus Najibullah Kakar,
een geotechnicus die in 2014 voor
het eerst een seismologisch net
werk in het land ontwikkelde. Ka-
kar werkt nu in Duitsland, op een
onderzoeksinstituut in Potsdam.
Collega's uiten in de weten
schappelijke internationale vak
bladen Science en Nature soortge
lijke waarschuwingen. ,,Alles wat
in twintig jaar tijd is opgebouwd,
dreigt verloren te gaan'', conclu
deert Attaullah Ahmadi, tot voor
kort hoogleraar gezondheidszorg
aan de Kateb Universiteit in Ka
boel. In 2001 telde Afghanistan nog
slechts een handvol hogere oplei
dingsinstituten waar het religieus
conservatisme van de taliban lei
dend was. ,,Door de wetenschap
pelijke kaalslag bestond er geen
onderzoekscultuur meer'', zegt
Kenneth Holland, werkzaam aan
de Jindal Global University in
Sonipat (India) en van 2017 tot
2019 president van de Ameri
kaanse Universiteit van Afghani
stan (AUAF) in Kaboel.
Maar na de val van de taliban
schoot het aantal universiteiten en
hogescholen, ondersteund met
honderden miljoenen euro's aan
internationale hulp, omhoog tot
meer dan honderd en was er plek
voor vrouwen. In 2001 waren er
8000 studenten, in 2018 meer dan
170.000, van wie een kwart vrouw.
Van geologie, mijnbouw tot wa
terbeheer bloeide onderzoek op.
In 2011 leverde dat 71 publicaties op
voor de internationale weten
schappelijke database Scopus, in
2019 waren dat er al 285.
Lege collegezalen
Nu zijn de Afghaanse Academie
voor de Wetenschap (ASA), uni
versiteiten en andere hoge oplei
dingsinstituten dicht of gaan ze
weer mondjesmaat open. De colle
gezalen blijven leeg omdat nie
mand weet wat de taliban van plan
zijn met het wetenschappelijk on
derwijs. Vrouwen lijken nog wel
kom, maar zij moeten voldoen aan
strikte kledingregels en zitten ge
scheiden van mannen, achter een
gordijn. Salarissen en studiegeld
worden niet meer uitgekeerd. De
internationale hulp is opgeschort,
omdat landen en organisaties wil
len weten wat er onder de taliban
overblijft van het wetenschappe
lijk landschap in Afghanistan.
Veel onderzoekers willen daar
niet op wachten. Er is een ware
uittocht van wetenschappers
begonnen, een braindrain die het
land berooft van kennis en onder-
zoek. Ten minste tweehonderd
academici zijn al met hun gezin
nen uitgeweken naar onder meer
de Verenigde Staten, Canada en
Duitsland. Ook veelbelovende stu
denten slaan op de vlucht. Onder
hen de jonge vrouwen die furore
maakten met hun robotteam en de
groep meisjes die vorig jaar een
wedstrijd in kennis over astrono
mie met glans won. Het robotteam
zit in Mexico, de astronomen in de
dop zijn overgebracht naar Qatar.
Tot nu toe hebben 164 onder
wijsinstellingen in de wereld zich
ontfermd over Afghaanse weten-
schappers. Scholars at Risk (SAR),
een internationaal netwerk van
meer dan vijfhonderd gerenom
meerde onderwijsinstituten in
veertig landen, maakt zich grote
zorgen over alle wetenschappers
en studenten die nog in het land
zitten. Zij roept Europese regerin
gen en de Europese Unie op 'hun
levens te redden'.
,,Al deze mensen hebben twin
tig jaar gestreden voor een nieuw
Afghanistan, gebaseerd op inter
nationaal recht en kennis en met
de blik voorwaarts'', zegt Rose An
derson, directeur van SAR in New
York. ,,Dat zijn niet de waarden
van de taliban en daardoor loopt
hun leven gevaar. We hebben
alleen al in augustus meer dan
zevenhonderd aanvragen om hulp
ontvangen.'' Het gaat om mensen
met een vakgebied dat schuurt
met de sharia, om vrouwen die
actief hebben gestreden voor hun
rechten. Anderen staan op zwarte
lijsten omdat zij in het buitenland
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 2021 GO
A
'We gaan weer honderd jaar
