New York koestert 20 jaar na dato nog zijn geïmproviseerde
16
Als New York vandaag de aanslagen op de Twin Towers
herdenkt, denkt de stad ook terug aan de verbondenheid
van toen, merkt correspondent Karlijn van Houwelingen
als ze verborgen herinneringstekens voor 9/11 opzoekt.
De jongste
Amerikanen
hebben geen
herinneringen
aan die dag
America's Response Monument,
een militair op een paard ge
maakt in opdracht van Wall
Street-bankiers. Ze wilden de
soldaten eren die na 9/11 zelfs ou
derwets te paard de strijd aangin
gen met 'terreur' in Afghanistan.
Het beeld staat vlak bij het her
bouwde WTC, maar is verdekt
opgesteld in Liberty Park. ,,Hoe-
veel mensen zijn rond dit stuk
staal gestorven? Om dat object
dan onder mijn hoede te nemen,
was best surrealistisch", vertelt
hij. Blunberg is zelf niet zo emo
tioneel, zegt hij, maar toen het
staal de gieterij werd binnengere
den, stonden mensen uit zijn
team te huilen en wilden ze het
eerbiedig aanraken. ,,We kregen
allemaal kippenvel.''
In New York is weinig heilig en
gaat de cyclus van bouwen en
slopen continu door. Het ver
baast John Lin (50) dan ook dat
een geïmproviseerd monument
dat hij twee decennia terug met
kantoorlabels bij elkaar plakte in
metrostation Union Square nog
steeds bestaat. De vale stickers
met alle namen van de slachtof
fers, sommigen bruin uitgesla
gen, vallen niet op in het smoeze
lige ondergrondse station.
Grafisch ontwerper Lin plakte
ze met vrienden toen de eerste
'verjaardag' van de aanslagen na
derde en hij zijn liefde voor de
stad ergens kwijt wilde. Het ri
sico bestond, zo waarschuwde hij
zijn team nog, dat ze gearresteerd
zouden worden. Zomaar een
openbare voorziening beplakken
mag niet. „Agenten kwamen vra
gen wat we deden. Goedzo, ga
maar door, zeiden ze.''
Op sommige labels zijn inmid
dels met pen lieve woorden ge
krast. „Liefde voor altijd, je
zoon'', schreef iemand onder de
naam van Peter Raimondi, des
tijds 46 en manager bij een finan
ciële firma in de noordtoren. ,,We
zullen je nooit vergeten'', staat
boven de naam van Patrick
Adams, een 61-jarige beveiliger
Al een paar jaar
ben ik er meer
maals per week
langs gefietst, en
nooit heb ik goed
gelet op het ver
lopen plastic boeket op een
straathoek vlak bij mijn kantoor
in Brooklyn. Het heeft de kleuren
van de Amerikaanse vlag en
hangt dicht tegen een grijze vuil
nisbak, onder het schreeuwerige
reclamebord van de herenkapper.
Pas dit voorjaar keek ik er beter
naar. Het blijkt een herdenkings
krans, door weer en wind wat
sjofel geworden. Eronder staat
een stuk grijs marmer. 'Op deze
straathoek was onze gemeen
schap getuige van de val van de
torens', staat erin gebeiteld.
Je kunt je daar voor die steen
ongeveer voorstellen hoe dat op
11 september 2001 geweest moet
zijn, want als je je gezicht naar
het westen draait, kun je precies
de punt zien van de toren van het
nieuwe World Trade Center.
Daar, wijst Cono Mazza, hing de
rook. Mazza woont al decennia
op dit kruispunt.
Elk jaar op 11 september komt
de pastoor van de kerk verderop
hier een korte mis opdragen aan
slachtoffers uit de buurt. Dit is
van oudsher een Italiaans-Ame
rikaanse enclave. Senioren drin
ken hun espresso nog bij de pas-
ticceria en ouders zijn hun zoons
lang Cono blijven noemen, naar
de Italiaanse heilige Sint Cono uit
het dorp van hun voorouders,
Teggiano. Boven het 9/11-monu-
ment hangt een bordje met de
namen van buren die op 11 sep
tember 2001 aan het werk waren
in de Twin Towers. Het kan haast
niet anders - er was een Cono bij.
Cono Gallo, 30, beurshandelaar,
gestorven in de noordelijke toren.
Ik dacht aan dat buurtmonu-
mentje, toen een mistroostig
einde kwam aan de Amerikaanse
oorlog in Afghanistan, bijna
twintig jaar na de giga-aanslag
die de aanleiding voor de strijd
was geweest. De sfeer in het land
was destijds angstig en wraak-
zuchtig. Veel New Yorkers had
den zoals Cono Mazza met eigen
ogen kunnen zien hoe de torens
instortten bovenop bijna drie
duizend slachtoffers. De rest van
het land had het op tv aan
schouwd. Bijna iedereen wilde
het leger op de daders afsturen.
Hoe herdenkt New York nu, een
generatie en een mislukte oorlog
later? Twee bronzen bassins met
watervallen markeren als offici
eel monument de contouren van
de Twin Towers. Maar kerken,
buurten, families en vrienden
groepen maakten ook hun eigen
gedenktekens om de klap te ver
werken. Het 9/11 museum telde
er meer dan tweehonderd in
New York. Sommigen zijn ver
borgen in tuinen, banken of win
kels. Wat betekenen ze vandaag?
Breekpunt
Lester Levine, die meer dan vijf
duizend ingediende ontwerpen
voor 9/11-monumenten verza
melde in een boek, denkt dat ze
belangrijker zijn dan ooit. De
jongste Amerikanen hebben
geen herinneringen aan die dag,
en als bepalend breekpunt in de
moderne Amerikaanse geschie
denis wordt 9/11 langzaam over
schaduwd, ziet hij.
,,Er is zoveel gebeurd, zeker in
de afgelopen drie, vier jaar. De
gepolariseerde politiek, de pan-
demie, de opstand bij het Capi-
tool op 6 januari. Ik bedacht dat
onlangs nog: 9/11 is genoemd
naar de datum, dat doen we nu
met 6 januari ook.''
Ik zoek een handvol van die
verborgen gedenktekens op.
Soms zijn er resten van de torens
in verwerkt. In het blinkend
witte station dat de verwoeste
metrohalte onder torens ver
vangt, stuit ik op perron 5 op de
oude fundamenten van de Twin
Towers. Ze zijn blootgelegd on
der een glazen plaat, waar reizi
gers naar buurstaat New Jersey
zich nu zonder nadenken over
heen haasten. In een kerk iets ten
noorden van Ground Zero - New
Yorkers noemen het gewoon
weer het World Trade Center -
knielen bouwvakkers die komen
bidden in de St. Franciscus van
Assisi-kerk naast een sculptuur
van stukken WTC-staal.
Verwrongen metaal werd des
tijds opgeslagen, in stukken ge
zaagd en later beschikbaar gesteld
aan onder anderen ontwerpers
van gedenktekens. Douwe Blum-
berg, een Nederlands-Ameri
kaanse beeldhouwer, kreeg in
zijn studio in Oklahoma een balk
bezorgd. Het is verwerkt in zijn
ZATERDAG 11 SEPTEMBER 2021 GO
Monumenten
van eenheid
De aanslag die bij velen op het netvlies gebrand staat. foto ap
