Tijdcapsules onder het zand
8 ZEELAND
Hartjeskervende geliefden en klauterende kinderen putten boom uit
De grillige stammen en takken van
de monumentale boom reiken naar
de hemel. Op zoek naar zon? Wat
extra bescherming tegen klaute-
raars? Of hartjeskervers, in de bast
van de bijna tweëenhalve eeuw
oude taxus? Boomliefhebber Wim
Eikelboom uit Zwolle kent de taxus
al jaren door zijn vele bezoeken aan
het familiehuis in Zeeland en ziet
met lede ogen hoe de boom achter
uit gaat. ,,Toen ik 'm voor het eerst
zag, dacht ik 'wow, wat een prach
tige, boeiende boom'. Maar helaas
zie ik de achteruitgang.''
„Kinderen gebruiken 'm als
klimboom, families poseren erin of
ertegenaan voor foto's, stelletje ker
ven hun hartjes in de bast. De
grond rondom is daardoor te plat
getreden, zodat de wortels niet
goed belucht zijn. Klimmen in bo
men hoort erbij. Maar deze boom
kan dat niet meer aan.'' Tij d voor ac
tie, meent Eikelboom, die zich
dankzij z'n achternaam verdiept
heeft in bomen.
Lachend: ,,Ja, door mijn achter
naam ben ik me gaan verdiepen in
bomen. Zo heb ik een podcast' Eik
en ik'. In Zeeland, hier op Walche
ren, staan trouwens zulke prach
tige, grillige eiken in de duinen. Ik
ben in Zwolle ook 'boomwaarne
mer'. Maar ik ben echt niet zo'n
zweverd hoor. Gewoon een nuch
ter boommens'', zegt hij grinni
kend. ,,Hout moet je ook kunnen
gebruiken. Maar voor deze bijzon
dere boom moet er echt iets gebeu
ren. Taxusbomen zie je niet zo veel
meer, zeker niet zulke oude.''
De boom geniet overigens een
monumentale status, getuige de
vermelding in het Landelijk Regis
ter Monumentale Bomen: 'Taxus-
Mondriaan', plantjaar 1750-1800,
hoogte 15 meter'. Eikelboom: ,,Ja,
maar helaas beschermt dat de boom
niet zoals bij gebouwen die een
monumentenstatus hebben. We
hebben dat geprobeerd, maar dat is
niet gelukt. Te gecompliceerd. vindt
de overheid.'' Hij pleit voor een
klein hekje bij de boom. ,,Zodat ie
dereen op bescheiden afstand blijft.
En een informatiebordje met de
historie over de boom. Dit zou dé
Grijze Boom van Mondriaan zijn.
Geschilderd in 1911. Dat maakte de
boom tot cultuurhistorisch erf-
goed. Als mensen de achtergrond
van de boom kennen, begrijpen ze
vaak beter waarom ze wat afstand
moeten houden heb ik ervaren.''
Boswachter Karel Leeftink van
Staatsbosbeheer neemt dinsdag
een kijkje bij de bewuste taxus en
constateert ook dat die er niet al te
best aan toe is. ,,Er is niet altijd één
oorzaak te vinden voor de achter
uitgang van een boom. Maar deze
staat er niet geweldig bij. Het is las
tig voor ons om te bepalen in welke
boom je wel of niet mag klimmen.
Voor kinderen is dat natuurlijk
heerlijk en de meeste bomen kun
nen daar tegen. Maar deze niet
meer.''
Tenslotte kan Leeftink goed
nieuws brengen: er komt een klein
hekje tegen klimmen in de boom
en ook een informatiepaneel. Mis
schien dat de Oostkapelse Taxus
baccata dan duizend jaar wordt. Een
leeftijd die deze soort 'makkelijk'
kan halen.
SPOREN IN DE DELTA
Zeeland vormt met zijn paar
honderd verdronken neder
zettingen een internationaal
unicum, maar er zijn ook andere
verdwenen dorpen. Ze liggen bij
voorbeeld onder het duinzand.
De Visscher-Romankaart van
Zeeland uit 1656 toont ten noord
westen van Haamstede 'Onser
Vrouwen op Zee is oversant met
bergen'. Dit slaat op een middel
eeuwse kapel ter plaatse. Het ge
recht van Zierikzee stuurde er tus
sen 1490 en 1570 mensen naartoe
op strafbedevaart. Ze hadden lichte
vergrijpen gepleegd, zoals overlast
of prostitutie. Een zekere Jan Cor-
nelis had gescholden in bijzijn van
de schout en moest in 1490 in de
kapel 'een wassen kaersse van een
stuver' offeren. Welke beeltenis er
werd vereerd, weten we niet. Tij
dens de opstand tegen Spanje ver
woestten in april 1572 de Watergeu
zen de kapel. Wat overbleef, is later
als bouwmateriaal door anderen
weggehaald of geleidelijk met de
bijbehorende buurtschap 'over-
sant'. Fundamentresten zijn in 1907
gedocumenteerd in een door de
wind gevormde kuil in de Verklik
kerduinen.
Vannekinsdorp
Maar om welke buurtschap ging
het? Geograaf Frans Beekman
maakte uitgebreid studie van de
Kop van Schouwen en opperde in
2007 dat het om een dorpje ge
naamd (De) Duine(n) kon gaan.
Vijfjaar later kwamen archivaris
Sander den Haan (Zeeuws Archief)
en archiefvrijwilliger Henk Dale
bout met een oudere optie. In het
'Kohier van de Duynpacht in
Schouwen over 1465' vond Den
Haan de tot dusver onbekende na
men 'Noirtdorp' en 'Vannekins-
dorp'. De onderzoekers conclu-
deerden dat Vannekinsdorp waar
schijnlijk geplaatst kon worden op
de locatie van Onze Lieve Vrouw
op Zee. Ook de naam van het ge
hucht was interessant. Deze leek te
verwijzen naar een persoon met de
naam Vanne ofVannekin, die mo
gelijk Scandinavisch was. Vanne
was misschien een lokale macht
hebber geweest uit de tijd van de
Vikingen of Noormannen. En dan
moeten we meteen óók denken aan
een andere mysterieuze nederzet
ting uit deze tijd in het gebied: villa
Scaltheim, buiten de huidige kust
lijn gelegen, slechts eenmaal ver
meld in 828 en misschien vernield
door de Vikingen. Sinds de vroege
jaren negentig wordt in het
Schouwse duingebied naar zulke
intrigerende nederzettingssporen
gezocht onder leiding van Beek
man en geoloog Bert van der Valk.
Daarbij worden onverwachte
vondsten gedaan. Zoals de schedel
en wat botten van een bruine beer,
een omstreeks 1000 uit ons land
verdwenen dier.
woensdag 1 september 2021
4 De grijze
boom. Piet
Mondriaan
schilderde het
werk, dat nu in
het Kunstmu
seum in Den
Haag hangt, in
1911. De taxus
in Oostkapelle
zou model
hebben ge
staan voor dit
schilderij. foto
KUNSTMUSEUM
De eeuwenoude Taxus op land
goed Berkenbosch bij Oostka-
pelle lijdt. Door klimmende kin
deren en hartjeskervende stelle
tjes. Boomliefhebber Wim Eikel
boom beziet dat met pijn in het
hart.
Annemarie Zevenbergen
Oostkapelle
Een tweewekelijkse rubriek
over Zeeuwse vondsten, histori
sche sporen en verhalen
Jan J.B. Kuipers
Ban
Onser Vrouwen ter Zee op de
Visser- Romankaart.
