Ze schaamde zich omdat ze single
was, op haar werk weleens blunderde
en toen ze een zakenrelatie per ongeluk
de uitslag van een soa-test stuurde.
Organisatiepsycholoog AUKJE NAUTA
(54) ging jarenlang onder schaamte
gebukt en schreef er een boek over.
'Mijn schaamte verbergen was het probleem,
er eerlijk voor uitkomen de verlossing.'
vraag ik Claudia, met wie ik hecht bevriend ben.
'Een 8,5 voor intimiteit. En een 9 voor onze vriendschap.'
Ze verrast me met haar hoge cijfers, maar ik voel me
meteen ook ongemakkelijk.
'Ik geef ons een 9 voor intimiteit,' zeg ik.
Even ben ik stil. Claudia kijkt me vragend aan.
'En onze vriendschap?' vraagt ze.
Ik smokkel er schielijk een half puntje bij: 'Die geef ik een
6,5.'
'O, wat erg,' zegt Claudia. Ze lacht zenuwachtig.
'Tja, zo voel ik dat,' zeg ik, 'het spijt me.'
'Je gaat je toch niet verontschuldigen?'
'Nee. Natuurlijk niet. Sorry.'
'Nu doe je het weer,' lacht ze.
Ik lach ook. Daarna valt er een stilte.
Dan vraagt ze: 'Een 6,5. Waarom zo laag?'
DEZE ONGEMAKKELIJKE UITWISSELING vond plaats
tijdens een soort van zelfonderzoek dat ik een aantal jaar
geleden uitvoerde. Ik werd 50 en worstelde met onzeker
heden, vooral over mijn vriendschappen en relaties.
Was ik niet eenzaam? Gingen mijn vriendschappen wel
diep genoeg? Waarom was ik als bijna-vijftiger nog altijd
single? Onder het mom van 'de koe bij de hoorns vatten'
zette ik een zogenoemd first person action research op,
een persoonlijke zoektocht naar hoe ik me verhoud tot
anderen.
Claudia was de eerste van mijn vrienden en vriendinnen
die ik wilde interviewen over onze vriendschap. Ze vond
het een 'waanzinnig spannend' idee en wilde 'asap' een
datum prikken. Precies een week later belde ze aan,
bezweet, gekleed in een lange oudroze winterjas met
een grote kraag van imitatiebont, haar vuurrode rolkoffer
wankelend op de bagagedrager van een blauwgele ov-fiets.
'Ik heb het heet!' riep ze uit terwijl ze op hoge laarzen naar
binnen stapte, haar rolkoffer achter zich aan trekkend.
'Laten we het interview in bad doen.'
Claudia is het gewend met mannen en vrouwen het bad
te delen. Op haar dakterras staat een hottub waarin zij en
haar man geregeld met soms wel zes mensen zitten. Ik
I
stemde onmiddellijk in. De bubbels en hapjes
die ik had klaargezet nam ik mee naar de bad
kamer. Claudia kreeg een printje met vragen
die ze moest invullen. Vier vragen maar - nog
niet de uitgebreide lijst die ik later aan 106
familieleden en vrienden zou sturen.
Nadat Claudia zich in het bad had genesteld
en moeite deed haar vragenformulier droog te
houden, vroeg ik haar naar haar antwoorden.
'Zal ik maar zeggen waarom je onze vriend
schap niet zo belangrijk vindt? Je schaamt je
voor me. Ik heb het opgeschreven ook, kijk
maar.' Claudia hield het vel papier voor mijn
neus en las haar eigen tekst voor. 'Aukje
schaamt zich voor me en ik zou willen dat het
niet zo was. Ik zou willen dat je mijn posts op
LinkedIn liket. Maar dat doe je niet. Je bekijkt
ze wel, maar geeft geen commentaar, niet eens
een like. En ik weet heus wel waarom. Omdat
je je zakelijk niet wilt associëren met mij.'
CLAUDIA HAD GELIJK. Op meerdere momenten
in het onderzoek stuit ik op een emotie die
me regelmatig plaagt: schaamte. In mijn werk
schaam ik me als ik iets niet weet wat ik eigen
lijk had moeten weten. Privé schaam ik me
als ik boodschappen doe en iedereen uit de
inhoud van mijn mandje kan afleiden dat ik
een eenzame alleenwonende ben. En soms
schaam ik me als ik privé met werk vermeng,
zoals die keer dat ik de uitslag van een soa-test
per ongeluk naar een zakelijk contact appte.
Op de ergste schaamtemomenten wil ik me
het liefst verstoppen. Liever zou ik me nooit
hoeven schamen, simpelweg omdat ik dan
alles perfect zou doen. Maar ik ben niet
perfect. Helaas.
Een ex-vriend sprak zelfs van 'Aukjes disease'.
En dat terwijl er objectief gezien niet veel
aan de hand is. Ik heb leuke vrienden, mijn
dochters zijn lief en gezond, hebben werk en
een vaste relatie, mijn loopbaan is er een om
trots op te zijn. Dat ik me desondanks regel
matig schaam, doet me beseffen hoezeer
schaamte een veelkoppig monster is.
me in schaamte te gaan verdiepen. Ik kreeg
namelijk het idee dat schaamte in de weg staat
als je een open gesprek wilt voeren, en daar
mee van goede relaties. Voor mij, en voor heel
MEZZA 21
'WELKE RAPPORTCIJFERS HEB JE ONS GEGEVEN?'
MIJN ONDERZOEK WAS DE AANLEIDING
