Overal liggen resten van het machtige Russische leger, dat
De bergen zijn er
genadeloos:
hoog, kaal en
bijna loodrecht
12
AFGHANISTAN
van tanks een tweede leven als
verkeersdrempel.
De verhalen over het verzet van
Massoud tegen de Russen zijn ij
zingwekkend. Als ook maar de
helft ervan waar is (je weet maar
nooit in dit land van legendes),
dan heeft hij zijn bijnaam 'de
Leeuw van Panjshir' meer dan
verdiend. Hij wordt geboren in
Jangalak, halverwege de vallei,
waar de rivier op haar kalmst is.
Het zal er toen, in 1952, niet veel
anders hebben uitgezien dan nu.
De bergen zijn er unforgiving, zo
als de Engelsen zo mooi zeggen:
genadeloos. Hoog, kaal en soms
bijna loodrecht. In de winter moet
het er bar en boos zijn. Maar in de
lente en de zomer is het, ondanks
de soms schrijnende armoede,
bijna nergens mooier dan hier.
Het water van de Panjshir heeft
een kleur die het midden houdt
tussen lichtblauw en lichtgroen,
vaak met witte schuimkoppen
door de wilde stroming. Waar
plek is aan de oevers of op de hel
lingen wordt van alles verbouwd:
graan, appels, amandelen en
vooral moerbeien. Als alles bloeit,
is het paradijs niet ver weg.
Het gezin Shah verhuist naar
Kaboel als Ahmed een jaar of 10 is.
Hij blijkt een wiskundeknobbel te
hebben, gaat studeren en raakt
verzeild in de politieke stormen
van de jaren 60 en 70. Grof gezegd
had je toen twee keuzes: de islam
of het communisme. De jonge
Massoud valt voor het eerste en
ontwikkelt van de weeromstuit
een enorme haat jegens de com
munisten. Als die eind jaren 70
aan de macht komen en er een
burgeroorlog dreigt, gaat hij terug
naar de vallei van zijn jeugd. En
daar staat hij weer, in 1978: met
dertig aanhangers, zeventien ge
weren, een heel klein beetje cash
en een brief waarin hij de lokale
bevolking oproept tot een jihad
om de islam te verdedigen tegen
de door Rusland gesteunde rege
ring. Een paar jaar later is hij uit
gegroeid tot de nachtmerrie van
de Russische bezettingsmacht.
Die zijn op kerstavond 1979 de
communistische regering te hulp
geschoten, storten het land in een
verschrikkelijke oorlog en probe
ren met alle macht die ene man in
de Panjshirvallei op de knieën te
dwingen. Massoud is een plaag
voor de Russen. Hij pakt ze waar
hij ze pakken kan, en dat is met
name in de Salang-pas. De enige
weg vanuit het noorden (de Sov
jet-Unie en haar republieken)
naar het zuiden (Kaboel) voert
dwars door de Hindu Kush en de
Salang-pas. Alles wat de Russen
die kant op willen hebben - troe
pen, materieel, brandstof, wa
pens, uniformen - moet via deze
route. En dat is geen hel verlichte
vierbaansweg, maar het gaat lang
zaam en zigzaggend omhoog en
weer omlaag.
De pas ligt echter grofweg naast
de Panjshirvallei, en is via allerlei
zijvalleien en bergpaadjes ver
bonden met de basis van Mas
soud. Voor hem zijn de Russische
konvooien een bijna onuitputte
lijke bron van voedsel, kleding en
wapens. 'Telkens als de Russen
langskwamen, stroomden Mas-
souds strijders van de berghellin
gen naar beneden', schrijft de
Amerikaanse journalist Steve Coll
in zijn boek Ghost Wars. 'Onder
een regen van kogels plunderden
ze het konvooi en verdwenen
weer in de schaduwen. Ze haal
den alles uit elkaar wat ze hadden
buitgemaakt, of dat nu anti-
tankraketten waren of onderdelen
van tanks, laadden het op hun
ezels, gingen terug naar Panjshir
en schroefden het daar weer in el
kaar. Zo stierven er Russen door
Russische wapens die werden af
gevuurd door moedjahedien in
Russische uniformen." Het is dui
delijk: deze man moet koste wat
kost worden uitgeschakeld.
Vitaal belang
Maar liefst negen keer proberen
Russische troepen in de jaren die
volgen de Panjshirvallei in te ne
men. Wat hen betreft is het ge
bied van vitaal belang, niet alleen
vanwege de Salang-pas, maar ook
vanwege de ligging, zo dicht bij
toenmalige Sovjetrepublieken als
Tadzjikistan en Oezbekistan. Nu
meriek heeft Massoud geen en
kele kans, maar zijn territorium
blijkt onmogelijk in te nemen.
In de herfst van 1982 bijvoorbeeld
trekken er tienduizend Russische
soldaten en vierduizend Af
ghaanse regeringstroepen binnen
met tanks, helikopters en vlieg
tuigen, maar dan gaat het zoals
het steeds gaat. De moedjahedien
zijn verdwenen, opgelost in de
bergen en de aangrenzende val
leien en valleitjes, onbereikbaar
voor het zware materieel van de
Russische militairen. Vaak zijn ze
van tevoren getipt door spionnen
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2021 GO
OEZBEKISTAN
TADZJIKISTAN
TURKMENISTAN
Kunduz
Panjshir-
vallei
PAKISTAN
Kaboel
Heat
Uruzgan
Provincie
Utrecht in
verhouding
Kandahar
VERVOLG VAN PAGINA 3
