Johanniter: van kruistocht tot vrijwilligerswerk
10 ZEELAND
EXPOSITIE EEN BUNDER KUNST
Een Bunder
Kunst is altijd een
belevenis. Na een
jaar coronapauze
kun je nu opnieuw
terecht in de
landschapstuin
van de familie
Allemekinders.
Die ruim baan geeft
aan kunstenaars
die verleiden,
verrassen en
confronteren.
Monnikenwerk
Net als twee jaar geleden
is Follies het uitgangs
punt. Het draait dus
om bouwwerken, die
geen ander doel die
nen dan beleving. Het begint al
met een presentatie van ruim 20
follies op schaal: een staalkaart van
fantasie en verbeeldingskracht.
Misschien wel de mooiste bij
drage is die van Iris van 't Bosch. In
een fragiel bouwwerkje op een
fundament van een glanzend
dienblad hangt een steeds veran
derende wolk. Die wordt weer
spiegeld in het dienblad en in die
wolk zie je een portret van een
vrouw. Een poëtisch beeld waarin
zijn, dromen en denken samenval
len.
Soms kun je met weinig veel te
weegbrengen. Leo de Nijs plaatste
16 ranke boomstammen in een
vierkant bij elkaar. Spichtig wijzen
ze de hemel in. In de top resten
van menselijke aanwezigheid. Op
twee meter hoogte hangt een ne
vel. Die verwijst naar het water
waarin zulke stammen normaal
staan, als markering van mossel
percelen. Nu zijn het bakens die
jezelf kunt interpreteren. Ik zie ze
als een vooruitblik op wat komt als
de mensheid niet drastisch zijn
koers wijzigt. Dat brengt mij op
het Labyrint van Gerard Konings.
Je zoekt je een weg door de stad,
dwaalt door je leven, zonder te
weten waar je uitkomt. Aan het
einde een gefragmenteerde spie
gel: zelfs een ongebroken confron
tatie met jezelf wordt je niet ge
gund. In haar follie The blue hour
neemt Ellen van Putten je mee in
een caleidoscopische droomwe
reld. Met deels weggeschilderde
voorstellingen als flarden van her
inneringen en beelden die je niet
kunt duiden. Als je geen greep
kunt krijgen op jouw dromen, kun
je dan wel greep krijgen op jouw
leven?
Op een andere manier refereert
Kees Wijker daaraan met zijn Deur
die niet open kan. Het enige dat er
op zit is een andere weg te gaan,
zoals de natuur dat doet. Behalve
op plekken zoals New Forest van
Hein Verwer, die uit houten bal
ken een kunstbos stapelde: de stad
als verslinder van natuur.
De Bunder geeft veel om over na
te denken. Dat gaat zeker op voor
Burying Thoughts van Rosalinde
van Ingen Schenau: drie fragiele
monumenten van staaldraad die
bijna oplossen in de omgeving. Ze
markeren plekken waar gedachten
begraven liggen, om ze te kunnen
opgraven als de tijd daarvoor rijp
is. Een subtiel statement dat ver
wijst naar de noodzaak om rich
ting en zin te geven aan het men
selijk bestaan. Dat bij het meer be
nutten van reflectieve mogelijkhe
den er beter voor zou staan dat het
machteloze Mensbeeld dat Wim
Bakker ons voorschotelt. 'Bepaalt
techniek ons of is het omgekeerd?'
is voor mij het thema dat Ramon
de Nennie aansnijdt in zijn wa
gentje vol elektronica dat hulpe
loos stilstaat. Loek Grootjans sluit
daarbij aan met een sterk multi-
interpretabel beeld. Hij bouwde
op schaal een gebouw waarin ma
chines zijn opgeslagen, bedekt met
een laag beton. De terugblik gaat
verder: in een donkere container
kijk je door de ogen van Rob en
Taco Maaskant en beleef je de ab
surditeit van het menselijk be
staan. Dat ook vorm krijgt in de
bijdrage van Frank van der Meij-
den. In zijn bekende Barbiepop
beeldtaal presenteert hij aarde, he
mel en hel. 'Is dit waar we vandaan
komen en waar we heen gaan?'. In
het omgekeerde huis van Levien
de Putter kun je, geïnspireerd door
poëzie van Marian Gaanderse, daar
verder over denken. En dan is er
altijd nog de hoop die in de natuur
zelf besloten ligt. Op De Bunder is
die uiteindelijk de bepalende spe
ler.
We zoenen niet, maar ge
kletst wordt er wanneer
er een verjaardag wordt
gevierd. ,,Zeg, weet jij het verband
tussen de Johanniter Orde in Sint
Jan ten Heere en de gereformeerde
gemeente in Aagtekerke?" Ik kijk
zo blanco als ik maar kan. ,,Nou,
dat zal ik je eens vertellen."
Sint Jan ten Heere
,,Ooit waren hier op Walcheren
kloosters van de Orde van Sint Jan
in Middelburg en waar nu het
buurtschap Sint Jan ten Heere ligt.
De orde had ook bezittingen in
Wemeldinge en Kattendijke." En
al snel zijn we terug in de tijd van
de eerste kruistochten. Gelach en
hoefgetrappel klinken op de ach
tergrond. De geschiedenis blijkt te
controleren op de site van de Jo-
hanniter Orde: 'Veel gebieden
rond de Middellandse Zee waren
in de loop van de zevende eeuw
voor de christenen verloren ge
gaan maar christelijke pelgrims
bleven naar het Oosten trekken
om de Bijbelse plaatsen te bezoe
ken. Omdat deze Pelgrims onder
weg nogal wat te verduren kregen,
werden er hospitalen opgericht
door en voor christenen. In 1048
stichtte een groep kooplieden uit
het Italiaanse Amalfi een hospitaal
in Jeruzalem. Godfried IV van
Bouillon veroverde in 1099 Jeruza
lem en bezocht daar ook dit Hos
pitaal van Sint Jan. Onder de in
druk van de goede werken van het
hospitaal, richtte hij een broeder
schap op met als doel zorg en on
dersteuning van zieken en hulp
behoevenden. Veel kruisridders
sloten zich aan bij de broeder
schap en op 15 februari 1113 er-
kende Paus Paschallis II de broe
derschap als ridderlijke en religi
euze Orde.'
Klooster
Terug naar Zeeland. DMr vestig
den de Heren van Sint Jan zich in
1312 op Walcheren. In Wemeldinge
rond 1400 en over het bestaan van
een ordehuis in Kattendijke wordt
gerept in 1449/1450. Het klooster
Kerkwerve wat in de volksmond
bekendstond als Sint Jan ter Heere,
is in de Tachtigjarige Oorlog ver
nield. Het religieus erfgoed is niet
meer te bezoeken, maar de Orde is
internationaal, springlevend en
actief in Zeeland, zo blijkt. De Jo-
hanniter Orde heeft de totstand
koming van het Hospice in Mid
delburg mogelijk gemaakt, uit een
legaat van mevrouw De Casem-
broot.
Zorgstroom
Katinka Kersting, van Johanniter
Nederland, vertelt: ,,Wij hebben
ook regelmatig contact met Zorg-
stroom over wat er nodig is voor
de vrijwilligers. 'Belevingsgerichte
zorg' is een thema dat we nu sa
men verkennen. Het welzijn van
de cliënt staat daarbij voorop. We
bieden trainingen, kennisuitwis
seling en soms budget als dat nut
tig en nodig lijkt." Het enthousi
asme over de samenwerking is
wederzijds. Franca Beirnaert,
coördinator welzijn en vrijwilliger
van Zorgstroom, vertelt: ,,Het
overleg is inspirerend. De onder
steuning kan ook praktisch zijn, zo
hebben we voor onze cliënten de
beschikking gekregen over een
rolstoelbus." De vrijwilligers van
Zorgstroom kunnen deelnemen
aan landelijke of online trainings
activiteiten van Johanniter Neder
land en hun blad lezen, maar ver
plicht is dat niet. De christelijke
identiteit, ook al is die tegenwoor
dig 'inclusief', wordt tenslotte niet
door alle vrijwilligers gedeeld.
Of er ook een relatie is tussen de
Johanniter Orde en de gerefor
meerde gemeente, het lijkt me
sterk. Maar wie het weet mag het
zeggen!
zaterdag 28 augustus 2021
Natuur als decor voor kunst
Nico Out
Recensie
The Blue hour van Ellen van
Putten.
Bakens (links) van Leo de Nijs en La bruta Commedia van Frank
van der Meijden. fotos nico out
T/m 19/9. Een Bunder Kunst.
Panhoeveweg, 's-Heer Arends-
kerke. Vr., za. zo. 13.00 - 17.00
uur. Elk weekend ook concerten.
Zie: www.eenbunderkunst.nl
Tevens expositie Mathisse
Arendsen, winnaar Culturele
Prijs Gemeente Goes
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
Zie ook: johanniter.nl
