4
Zeldzame grondstoffen, geografisch kruispunt
De wereld kijkt naar Afghanistan.
Vooral de buurlanden. Wat zijn hun
belangen in een van oudsher
zwaarbevochten regio?
AFGHANISTAN ROL IN DE REGIO
woensdag 18 augustus 2021
RUSLAND
Bob van Huët
Rotterdam
Veldslagen zijn er genoeg gewonnen in Afghanistan, oorlogen
nooit. Het land toont niet veel rijkdom, maar heeft wel zeld
zame grondstoffen die soms in illegale mijnen worden gedol
ven - deels door criminelen of door de taliban gerund. Er is
een lucratieve handel in koper, aluminium, goud, zilver, kwik
en lithium. Dat laatste is zeer gevraagd, want het is terug te
vinden in de accu's van elektrische auto's en in laptops en
smartphones. Maar Afghanistan is ook berucht vanwege de
internationale heroïnehandel en traditioneel een vrijhaven
voor extreme religieuze groeperingen. Buurlanden hebben
daar direct mee te maken.
TURKIJE
IRAK
IRAN
Pakistan
Pakistan is het meest invloedrijke buurland van Afghanistan.
Niet alleen deelt het een lange grens in een heel onherberg
zaam en moeilijk te controleren gebied. maar er zijn ook etni
sche overlappingen. De bewoners daar, Pashtun of Pathanen,
wonen aan beide zijden van de grens. De meeste taliban zijn
Pashtun, wat de vele uitwisselingen verklaart. ,,Als je wilt
voorkomen dat de taliban opnieuw een vrijhaven gaan bieden
aan terroristische organisaties, dan moet je Pakistan zeker bij
toekomstige onderhandelingen betrekken", zegt Dick Zandee
van Instituut Clingendael. Maar Pakistan heeft in het Westen
bepaald een dubieuze reputatie. Het land hiep de Amerika
nen in hun War on Terror, maar huisvestte tegelijk vele jaren
stiekem de meest gezochte terrorist ter wereld: Osama bin La
den. In Pakistan tellen de taliban veel sympathisanten. Ten
minste zes Pakistaanse milities zouden met de taliban zijn
opgetrokken naar Kaboel.
Maar ook Pakistan heeft er belang bij grip te houden op ex
tremistische en terroristische groeperingen, want die kunnen
Pakistan zelf bedreigen, aldus Zandee. Terreur van extremis
ten heeft tussen 2002 en 2016 aan meer dan 20.000 Pakistani
het leven gekost. Daarbij is Pakistan tegenwoordig zeer nauw
verbonden met China dat inmiddels zeer grote economische
belangen heeft in Pakistan, een belangrijke schakel in de
Nieuwe Zijderoute waarin Peking miljarden heeft geïnves
teerd.
Het Westen
De Verenigde Staten en het Westen
lijken nu een beetje uitgerangeerd,
maar hun belangen in Afghanistan
blijven groot. Vooral in de strijd te
gen terrorisme. Nooit zullen de
Amerikanen accepteren dat Afgha
nistan opnieuw een trainingsland
wordt voor extremisten die terreur
aanslagen organiseren tegen Ameri
kaanse en westerse belangen, zo
maakte president Biden in zijn toe
spraak ook duidelijk.
SAOEDI-
ARABIË
QATAR
VAE
China
China speelt in de regio Pakistan uit als belangrijkste troef.
Het heeft dan ook in Afghanistan Nieuwe Zijderoute-belan
gen. Dat is het grote Chinese project van economische expan
sie in Eurazië en Afrika. Maar de grote Afghaanse zorg van
China is een andere. Wat als de taliban steun gaan geven aan
islamitische Oeigoerse extremisten en Turkse onafhankelijk
heidsbewegingen in de provincie Xinjiang, die grenst aan Af
ghanistan? Zandee: ,,China wil koste wat het kost voorkomen
dat in Afghanistan terroristische cellen worden opgeleid. Dat
is een gedeeld belang met het Westen dat ook wil voorkomen
dat in Afghanistan getrainde terroristen straks weer dood en
verderf zaaien in de straten van Parijs, Londen of Berlijn." Het
is ook in Chinees - en in Russisch belang - dat de taliban de
papavermarkt (heroïne) onder controle krijgen. Er is veel
smokkel naar China. China heeft grote belangstelling voor de
zeldzame grondstoffen in Afghaanse bodem.
Iran
Iran heeft ook een lange grens met
Afghanistan. Niemand in Teheran zal
treuren over de onthutsende afgang
van de Verenigde Staten in Kaboel,
maar de taliban zijn geen vrienden
van de ayatollahs. De taliban hebben
de steun van vooral fundamentalisti
sche soennieten in Pakistan, de Ver
enigde Arabische Emiraten en Sa-
oedi-Arabië en dat zijn religieuze ri
valen van de fundamentalistische sji
ieten in Iran. Vergeleken met het vo
rige talibanbewind lijkt de regering in
Teheran bijna modern, want vrouwen
kunnen daar wel werken en studeren,
'zolang ze maar een sluier dragen',
schreef The Economist. Iran heeft
vooral last van een bandeloos Afgha
nistan vanwege goedkope heroïne en
vluchtelingen. Een confrontatie
dreigt als de taliban in hun geloofsij
ver de sjiitische Hazara gaan vervol
gen. Velen van hen zijn al gevlucht
naar Iran. ,,Teheran zal het allemaal
met grote interesse volgen, maar heeft
het vooralsnog drukker met de Ver
enigde Staten en Israël", aldus Zan-
dee.
OMAN
De 'Stans'
De 'Stans' worden ze genoemd, de drie voormalige
Sovjet-republieken Turkmenistan, Oezbekistan en
Tadzjikistan. Ze liggen aan de noordkant van Afgha
nistan. Hun meest urgente belangen zijn min of
meer gelijk aan die van overbuur Rusland: het voor
komen van activiteiten van extremistisch islamiti
sche bewegingen die de stabiliteit in elk van deze
landen kunnen verstoren. Veel jihadisten uit de
Stans hebben gestreden in de rangen van de taliban
- net als trouwens veel Oeigoerse extremisten. Om
duidelijk te maken waar de grenzen liggen, hebben
Russische troepen recent grote oefeningen uitge
voerd met soldaten uit Tadzjikistan en Oezbekistan
en dat was langs de Afghaanse grens.
GO
Land vol strategische
Teheran
NIEUWE CHINESE
ZIJDEROUTE
KOEWEIT
Dubai
Muscat
