Jan Terlouw (D66): 'Waar blijft in vredesnaam een nieuw kabinet?'
Wat kunt u zelf doen tegen
snelle klimaatopwarming?
5
Waddenzee
Urgenda Oplossingen
te maken met wassende rivieren.
En dan moet je pompen zoals nog
nooit iemand heeft gepompt in
deze wereld. Alternatief is Maas,
Rijn en andere rivieren te laten
stijgen. Ook dat vraagt ongekende
dijkverhogingen en hele grote
maatregelen waarvoor veel ruimte
nodig is. Je moet tegelijk meer
zand dan ooit tevoren opspuiten
op de kust om het strand te be
schermen. Anders worden de dui
nen te zwak.
Je kunt ook nieuwe Waddenei
landen opspuiten voor de Hol
landse kust die dan verbonden
zijn door nieuwe keringen. Nieuw
land waar mensen ook kunnen
wonen. Oceanograaf Sjoerd Groes-
kamp bedacht al van de hele
Noordzee een soort IJsselmeer te
maken. Dan bouw je gigantische
dijken in Het Kanaal (161 kilome
ter lang) en tussen Schotland en
Noorwegen (in totaal 476 kilome
ter lang). Kosten: misschien wel
500 miljard euro.
Het is al lang geen sciencefiction
meer. Het tón, maar het moet
hand-in-hand met het beperken
van die uitstoot van broeikasgas
sen, benadrukt Haasnoot. ,,Dat
zijn we ook verplicht naar andere
delen van de wereld.''
'Gun de natuur rust'
Er zijn eilandstaten in de Stille
Zuidzee die in het zwartste IPCC-
scenario definitief onder water
verdwijnen. Iets dergelijks riske
ren we met de Waddenzee, die
vanwege unieke geologische en
ecologische eigenschappen nog
steeds op de Werelderfgoedlijst
van UNESCO staat. Want nergens
anders in Nederland zorgt het spel
van wind en getijden voor zoveel
biodiversiteit.
Dat fragiele evenwicht wordt
verstoord als de zeespiegelstijging
te snel gaat, zegt Ester Kuppen,
milieukundige en senior project
medewerker van de Waddenver
eniging. ,,Als er onvoldoende zand
en slib wordt aangevoerd, verdwij
nen de wadplaten. Dan eindig je
uiteindelijk met alleen zee. Dat
kan evengoed mooi zijn, maar is
totaal anders dan wat we nu heb
ben.''
Want nu is de Waddenzee bij
voorbeeld een vogelparadijs, ex
treem belangrijk voor steltlopers
om bij te tanken op hun vermoei
ende trekroute tussen Afrika en
Siberië. Als de wadplaten wegval
len, valt er niks meer te tanken.
Een oplossing voor de vogels kan
zijn nieuwe, binnendijkse, gebie
den in te richten.
De effecten van de temperatuur
stijging zijn nu al merkbaar voor
de visstand. Het water wordt war
mer, vissen zijn koudbloedig en
volledig afhankelijk van hun om
gevingstemperatuur. Sommige
soorten trekken dat al slechter.
,,Jonge schol, die eerder een of
twee jaar in de Waddenzee ver
bleef, zien we wegtrekken omdat
het al te warm is'', zegt Kuppen.
Wat te doen? De zee meer
ruimte geven door bijvoorbeeld
Lauwersmeer weer aan te koppe
len zou helpen. In het waddenge
bied zijn nauwelijks nog plekken
over waar zoet water zich kan
mengen met zout zeewater. Het
ontbreken van deze open verbin
dingen tussen zout zeewater en
zoet rivierwater - estuaria - is een
reden waarom het nu niet goed
gaat met de onderwaternatuur van
de Wadden. Anderzijds is de ver
zwakte natuur geholpen met meer
rust, zegt Kuppen. Er zijn momen
teel te veel activiteiten die de be
nodigde stilte verstoren. ,,Als je de
natuur echt sterker wil maken,
moet je de overlast terugdringen.
Dan hebben we het over gas- en
zoutwinning, visserij, baggeren
voor allerlei industriële activitei
ten en ook een stukje toerisme.''
Kuppen heeft de moed nog niet
opgegeven.
,,Ik hoop dat we kansen pakken
om de ergste pieken eruit te halen.
Wat de grootste bottleneck voor
de toekomst is? De politiek. Die
moet er heel hard aan gaan trek
ken nu het nog kan.''
Industrie
Een hartenkreet. Zo noemt Ter
louw de tweet die hij gisteroch
tend de wereld in stuurde. 'Waar,
in vredesnaam, blijft vijf maanden
na de verkiezingen een nieuw ka
binet, met een regeerakkoord dat
in het teken staat van doeltreffend
klimaatbeleid?', zo vraagt de 89-ja-
rige oud-vicepremier van D66 zich
af. Terlouw zegt tegenover deze
krant dat hij 'niets begrijpt' van
het verloop van de formatie. ,,De
politiek is met vakantie. Ik denk
aan de lange formatie van 1977,
toen wij gewoon doorgingen in de
zomer. Nu ligt alles grotendeels
stil. Ik vind dat hoogst vreemd.''
Het verbaast Terlouw dat VVD-
leider Mark Rutte en D66-leider
Sigrid Kaag sinds eind juni werken
aan een concept-regeerakkoord,
Nederland heeft
te veel urgente
problemen
waarbij andere partijen later kun
nen aanhaken. ,,Dat is een hele
gekke opzet'', zegt Terlouw. ,,Je
moet eerst weten met wie je het
wilt gaan doen, dan kun je met die
mensen gaan schrijven. Ik snap
niet waarom in juni niet met de
vuist op tafel is geslagen: met deze
partijen gaan we onderhandelen.''
Demissionair
Terlouw vreest dat de formatie op
deze manier nog lang gaat duren.
,,En dat kan eigenlijk niet. Neder
land heeft te veel urgente proble
men. Het IPCC-klimaatrapport
laat nog eens zien dat de nood
hoog is. Alle kranten staan vol met
klimaatproblemen. Maar wij heb
ben een demissionair kabinet en
dus eigenlijk géén kabinet.''
Ondertussen lijkt het demissio
naire kabinet nog wel een tijdje
door te regeren: gisteren beëdigde
de koning drie nieuwe bewinds
personen. D66'er Tom de Bruijn
als minister voor Buitenlandse
Handel, VVD-Kamerlid Dennis
Wiersma als staatssecretaris van
Sociale Zaken en D66-Kamerlid
Steven van Weyenberg als staats
secretaris van Infrastructuur en
Waterstaat. Zij vervangen uitge
vallen bewindspersonen die een
nieuwe baan hebben of ziek zijn.
De formatie gaat volgende week
verder. Het is de bedoeling dat
Rutte en Kaag dan hun eerste aan
zet voor een regeerakkoord pre
senteren. Over dat concept zou
met andere partijen verder kun
nen worden onderhandeld.
woensdag 11 augustus 2021
GO
verdwijnen...
Genieten van de zonson
dergang op Vlieland. Wat zal
de toekomst brengen voor de
Wadden?
FOTO NIELS DE VRIES
Iedereen kan een
steentje bijdragen
aan de oplossing
van het klimaatpro
bleem, maar het
hangt samen met
hoeveel geld je hebt
te besteden, zegt
Marjan Minnesma,
directeur van kli
maatorganisatie Ur
genda.
,,Als je niet veel geld
hebt, zou ik zeggen:
eet zo min mogelijk
vlees en ga over
naar plantaardige ei
witten. Als je in een
winkel staat, maak
dan de duurzamere
keuze. Als je iets
meer te besteden
hebt, leg dan zonne
panelen op je dak
voor zover je ruimte
en middelen hebt.
En als je nog meer
geld hebt en je rijdt
nog auto, laat je vol
gende auto dan een
elektrische zijn.''
Verder helpt alles
wat te maken heeft
met minder spullen
kopen en minder
vliegen, aldus Min-
nesma. ,,Als je kijkt
dat veel van die
spullen, die vaak niet
eens zo lang mee
gaan, meestal er
gens anders worden
gemaakt en dan
hierheen worden
verscheept, dan zit
daar heel veel ener
gie in.'' Met kleding
kun je ook wat. Vin
tage is heel goed en
hip en dat helpt ook,
zegt de Urgenda-di-
recteur. „Want voor
die kleding heb je
geen nieuwe katoen
hoeven te planten en
geen water hoeven
geven.''
In Nederland komt
40 procent van de
uitstoot van broei
kasgassen van de
industrie, dus daar
moeten echt grote
stappen worden
gezet. Daarvoor is
hulp nodig van de
overheid, want als je
de industrie vraagt
duurzamer te produ-
ceren, wordt hun
product duurder en
'vallen ze om' door
dat afnemers naar
de concurrent gaan,
aldus Minnesma.
,,De industrie moet
nu echt grote spron
gen maken en pro
ductieprocessen an
ders inrichten. Staal
maken met water
stof is echt anders
dan staal maken met
steenkool. Dat geldt
ook voor de chemie
en de kunstmest,
wat naast de olie- en
gasindustrie de
grootste uitstoters
zijn.''
In Nederland zijn
huizen en kantoren
samen goed voor 30
procent van de uit
stoot dus daar valt
ook wat te doen.
Mobiliteit is verant
woordelijk voor 20
procent van de uit
stoot. ,,Dus minder
rijden, elektrisch rij
den, deelauto's,
trein, fiets, lopen, dat
is allemaal helemaal
goed.''
In de sector mobiliteit is de fiets een klimaatvriendelijk alter
natief. FOTO ANGELIEK DE JONGE
De stilte rond de formatie is een
doorn in het oog van D66-promi-
nent Jan Terlouw. Hij noemt het
'hoogst vreemd' dat er vijf
maanden na de verkiezingen
nog altijd geen zicht is op een
nieuw kabinet. „Nederland heeft
te veel urgente problemen.''
Peter Winterman
Den Haag
- Jan Terlouw, D66-prominent
Jan Terlouw: ,,Nu ligt alles gro
tendeels stil. Ik vind dat hoogst
vreemd.'' foto rob voss
