ZEELAND GEBOEKT
Onalledaags
oog voor het
alledaagse
8 NIEUWS
Jonge jongens die in oorlogstijd op Schouwen-Duiveland stranden.
En zich in desolaat gebied maandenlang schuilhouden. Het lijkt voer voor een
razendspannend fictief avonturenboek, maar het is echt gebeurd. In Schouwen
Koorts doet gliderpiloot Bernard Black zijn verhaal.
Zeeuwse schrijvers
Dat waren tijden, de tijden
van de typemachine. Dinie
Sophie Fintelman, dichte
res te Groede, lanceert mij terug
naar die periode. Remington revisi
ted heet het gedicht waarin ze
kaarsrecht achter haar vergeten in
strument gaat zitten, waarna 'zo
maar het geratel van een dood/ ge
waande melodie tot leven' komt.
De punt slaat deze keer evengoed
gaten in het brein als in het papier.
O, die geweldige geluiden van
de schrijfmachine, het rinkelende
belletje. Al dit inktzwart heimwee
gaat uiteraard samen met 'een
muffe geur van carbonpapier',
maar zelden rook muf zo zalig.
Alleen al vanwege Remington revi
sited raad ik haar nieuwe boek aan,
de derde bundel van de in 1951 te
Appeltern geboren dichteres, na
haar late debuut Bots (2014) en
opus twee Aan de roekelozen (2017).
De titels zijn er in de loop van
de jaren niet beter op geworden,
deze keer noemde ze haar boek
nietszeggend Een uitzicht waar iets
over viel te zeggen. Gelukkig bleef
haar aanpak eender, haar onalle
daagse oog voor het alledaagse.
Hoe alledaags bleek meteen uit
Bots, ze vertelde niet over avontu
ren in een chique modezaak of een
exquise delicatessenwinkel, maar
over een aankoop van een bosje
plastic bloemen bij Zeeman en
over kerstinkopen bij Lidl.
Ergens tussen die ogenschijnlijk
onbekommerde ontboezemin-
gen, bijvoor
beeld over
ken, zijn er
aanwijzingen
voor een ge
heime pijn. In
Bots werd Ver-
- wezen naar
'Oxazapam, 50
mg' en in het pas verschenen boek
staat een regel 'laat mijn wonden
zien/ mijn onvervreemdbare won
den'.
Thuis in Groede, ze woont er
sinds 1997, ooit eindigde ze een
lofdicht op haar Zeeuws-Vlaamse
woonplaats met de woorden: 'dat
ik hier mag wonen'. In de nieuwe
bundel, met de titel die ik maar
niet meer herhaal, worden uit
stapjes gemaakt, zelfs helemaal
naar Curasao. Maar vooral blijft ze
in en rond haar huis. Ze kijkt
naar vogels, volgt de seizoenen in
de polder en aan de kust. Regels
waarachter je steeds een schrijf
machine vermoedt. De fijngevoe
ligheid van Fintelman bereik je al
leen met het rammelen van Re
mington.
Op 17 en 18 september 1944
vliegt een enorme armada
over Schouwen-Duiveland.
Operatie Market Garden is be
gonnen. Ook sergeant-majoor
Bernard Black en zijn co-pi
loot en vriend sergeant Philip Hudson gaan
met hun, door een bommenwerper gesleepte,
zwever de lucht in. Als gliderpiloot Black zijn
Airspeed Horsa onderweg noodgedwongen
moet ontkoppelen, strandt hij met de rest van
de crew op een veld bij de Nieuwerkerkse hof
stede Landlust van Kees Romeijn. Het is het
begin van drie maanden vol ontbering en on
zekerheid op Schouwen-Duiveland.
Een periode waar Black de rest van zijn le
ven jaarlijks de bibbers van kreeg, als
de steeds terugkerende sympto
men van malaria. Hij noemde
het 'Dutch fever' of beter ge
zegd: 'Schouwen Koorts'.
'De incubatie duurt van
18 september tot 15 de
cember 1944. In deze pe
riode woon ik, of moet
ik zeggen overleef ik,
op het eiland Schouwen-
Duiveland', vertrouwde
Black aan het papier toe.
Toen Luitzen Bijlsma
uit Zierikzee het manu
script van de inmiddels
overleden Engelse piloot on
der ogen kreeg, wist hij met
een: „Hier ga ik een boek van
maken." Omdat het een verhaal van
Schouwen-Duiveland is. Maar ook om
dat Black ooggetuige is van de mislukte ont
snappingspoging op de dijk bij Borrendamme
in Zierikzee, die leidt tot de ophanging van de
Tien van Renesse. ,,Dit verhaal hoort bij het
erfgoed van Schouwen-Duiveland. Dat moet
de evacuatie zijn verlaten. De groep splitst op
en Black en Hudson houden zich samen
schuil en voeden zich met de inhoud van
weckflessen die ze in verlaten woningen vin
den. Ook van een stel achtergebleven moedige
Schouwen-Duivelanders krijgen ze steun.
Verzetsstrijders
Zoals van de schaapherders (en broers) Jan en
Joost Ringelberg, die betrokken zijn bij de po
ging om een groep verzetsstrijders en andere
ondergedoken mensen van het eiland te hel
pen ontsnappen. Black beschrijft tot in detail
de voorbereiding en de mislukte eerste po
ging, waar op de dijk bij Borrendamme in Zie-
rikzee vergeefs wordt gewacht op de boot uit
het al bevrijde Colijnsplaat. Ook poging twee
mislukt, maar dan met een dramatisch einde.
Een deel van de groep wordt opgepakt en tien
van hen worden in Renesse door de Duitsers
opgehangen.
,,Black heeft het allemaal heel nauwkeurig
opgeschreven. Alle locaties waar hij onderge
doken heeft gezeten en alle personen die hij
beschrijft in zijn boek: het klopt precies",
merkte Bijlsma toen hij contact legde met na
bestaanden en Schouwen-Duivelanders die
zich verdiept hebben in de oorlogsgeschiede
nis van het eiland.
Bijlsma vertaalde het boek in het Neder
lands, herschreef het omwille van de leesbaar
heid naar de tegenwoordige tijd en voegde ti
tels en foto's toe. Maar de credits gaan naar
Bernard Black, die zijn herinneringen aan
Schouwen-Duiveland zijn leven lang met zich
meedroeg. ,,Alle eer komt hem toe. Ik heb al
leen maar de puntjes op de i gezet."
niet ergens verborgen op een
website staan. Het moet een
boek zijn dat hier beschikbaar is.
En het is ook nog eens een spannend
verhaal."
De jonge mannen proberen te overleven in
dat voor hen volstrekt onbekende gebied.
Waar de nachten aardedonker zijn, het land
grotendeels onder water staat en dorpen door
maandag 2 augustus 2021
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Overleven op desolaat
Schouwen-Duiveland
Mario Molegraaf
Een uitzicht haar bezighe-
viel te zeflflen den in de keu
üinip Sophie Hnlclman v
Dinie Sophie Fintelman: Een uit
zicht waar iets over viel te zeggen
- Uitgeverij Liverse, 88 pagina's,
14,95 euro.
Esme Soesman
Bernard Black achter de stuurknuppel van de Airspeed Horsa.
FOTO FAMILIEARCHIEF TREVOR EN TERESA SCHUTTLEWORTH EN SUZAN BLACK
Bernard Black: Schouwen Koorts - Verta
ling Luitzen Bijlsma, Uitgeverij Het Paard
van Troje, 15 euro.
Luitzen Bijlsma in de Nieuwe Kerk in Zierikzee, waar eerder de expo
sitie Schouwen-Duiveland Bevrijd! te zien was. foto marieke mandemaker
M Bernard Black in
het uniform van het
Glider Pilot Regiment.
FOTO FAMILIEARCHIEF TREVOR EN
TERESA SCHUTTLEWORTH EN SUZAN
BLACK
