Gat in
TIJDSCHRIFT
Alle ogen op
Tijdschrift.nl
Lees nu twee weken gratis! Ga snel naar tijdschrift.nl
Wtr'ï.
21
ONDERZOEK REMBRANDT
Als onderdeel van de restauratie
van De Nachtwacht wordt
onderzocht wat vroeger met het
schilderij is gebeurd. Allerlei details
komen daarbij aan bod. Hoe komt dat
gat eigenlijk in de trommel?
ALLe populaire tijdschriften in een
handige app: dat is Tijdschrift.nL
plotseling stuitte op
het oude stukje
waarop het gat ge
schilderd was. „Ik
had toen nog geen
idee wat voor impli
caties het zou kunnen hebben
voor het onderzoek.''
De draden van het lapje, dat zo'n
12 bij 8 cm meet, lagen niet recht
ten opzichte van de originele dra
den. Het sloot niet mooi aan, dus
besloot men in 1975 om het te ver
vangen door een beter inzetstukje.
Dat gebeurde ook met een ander
gat, op een minder prominent deel
van het schilderij. ,,Ze hebben
twee van zulke stukjes verwijderd
en deze is bewaard gebleven. We
weten niet waarom, want ze wa
ren destijds vrij makkelijk in het
weggooien
van resten."
Van
Duijn vroeg
zich af hoe
oud het
stukje zou kunnen zijn en dacht
eerst aan de restauratie die duurde
van 1945 tot 1947. Tot ze erachter
kwam dat het lapje één karakteris
tiek onderdeel heeft dat heel her
kenbaar is. In de verticale baan van
de trommel zit een stipje, iets wat
eigenlijk nergens anders in de ver
ticale banen voorkomt.
,,Uit foto's van 1945 zie je dit
zelfde stipje zitten, plus een barst
die heel herkenbaar is. Dat wil
zeggen dat dat inzetstuk al van
voor de restauratie van 1945 moet
zijn.'' Nader onderzoek moet uit-
wijzen hoe oud het stukje werke
lijk is, maar uit andere documen
ten blijkt al dat het in elk geval van
voor 1889 stamt.
Uit een notitie die halverwege
de 19de eeuw is gemaakt, blijkt dat
er een timmermanshamer door De
Nachtwacht is gegaan. Maar het
blijft onduidelijk of dat het be
wuste gat heeft veroorzaakt. Zou
het gat in de 18de eeuw al zijn ont
staan? Of misschien in de 17de
eeuw, toen het nog op de originele
plek in de Kloveniersdoelen hing?
Verhalen over musketten die per
ongeluk afgingen of lansen die
zich in de daar aanwezige schilde
rijen boorden zijn er wel, maar het
is de vraag of men werkelijk zo
slordig met de schuttersstukken
omsprong.
De hond op De
Nachtwacht
schrikt, zakt door
zijn poten en
begint te blaffen.
En het is duidelijk
waarom. Achter hem gaat een
musket af en recht voor hem slaat
een tamboer op een grote trom
mel. De Nachtwacht verbeeldt een
kettingreactie die begint met een
commando van Frans Banninck
Cocq. Dan komt ook de tamboer
in actie. Zijn trommel heeft een
gat. Zo kan de lucht die verplaatst
wordt door het slaan ontsnappen.
Maar het gat in de trommel is
ook in werkelijkheid een gat in het
schilderij. Ooit is een stukje van
het schilderij verdwenen, waarna
het bewuste deel werd gerestau
reerd met een inzetstuk waarop
een nieuw gat werd geschilderd. In
1975 werd het schilderij van Rem
brandt gerestaureerd nadat een
psychisch gestoorde man het met
een gekarteld tafelmes had aange
vallen. Tijdens die restauratie
werd het inzetstuk weer vervan
gen door een nieuw inzetstuk.
,,Het verhaal van het gat is een
zijweggetje, een klein puzzeltje in
de geschiedenis van Rembrandts
schilderij", vertelt schilderijenres
taurator Esther van Duijn. Tijdens
haar onderzoek naar de restaura
tiegeschiedenis van De Nachtwacht
ging ze door stapels documentatie
van de restauratie in 1975/76, met
allerlei papieren en foto's. Tot ze
woensdag 28 juli 2021
GO
Het gat in de trommel zoals het er nu
uitziet (boven), met daaronder een foto uit
1946, waarop het inzetstukje is te zien dat
in 1975 werd verwijderd. Op de onderste
scan is duidelijk te zien waar het inzetstuk
gezeten heeft. foto's anp, rijksmuseum
HA' jeBm
HW
Kees Keijer
