Religie zonder navigatiesysteem
10 ZEELAND
EXPOSITIE VIERVAART JAN ERIC VISSER EN SUZETTE BOUSEMA OVERTUIGEN
Monnikenwerk
Je als kunstenaar
verhouden tot de
essentie van het
bestaan én tot die
van de kunst zelf.
Die insteek zie je
steeds vaker. Maar
Jan Eric Visser is er
al decennia mee
bezig.
is veelal een product dat in zijn
ontstaan en verwerking haaks
staat op wat ecologisch verant
woord is. Elk beeld van Visser is
visueel interessant door vorm, ver
houding, materiaalbehandeling en
kleur. En tegelijkertijd is elk beeld
een aanklacht tegen de vervuiling
die de wortels van de levenscyclus
aantast. Het is alsof Visser vormen
die je in de natuur zou kunnen
aantreffen vertaalt naar sculpturen
die nooit meer zullen op gaan in
die cyclus. Visser noemde zijn
tentoonstelling Plastikos en ver
bindt daarmee het gebruikte ma
teriaal met het Griekse woord voor
sculptuur.
Plastic afval uit zee
Curator Iris Cornelis vond in Fu
ture Relics van Suzette Bousema
(Den Haag, 1995) een uitstekende
pendant. Bouwsema maakte
blauwdrukken van plastic afval uit
de zee. Op met lichtgevoelig mate
riaal bewerkt papier legt zij een
stukje plastic, een rietje of een
stuk 'touw' en belicht dat net zo
lang tot het beeld als een lichte
vlek op een blauwe achtergrond
verschijnt. Zo roept ze meteen de
habitat van deze nieuwe oceaan
bewoners op, naast de idee dat
plastic afval steeds meer de plaats
inneemt van de levensvormen die
nu nog onder water bestaan. Op
het eerste gezicht zien de zwe
vende objecten er mooi uit, maar
als je het verschil beseft met le
vende organismen dan krijgen de
blauwdrukken een andere lading.
Dat het een vrouw was, Anna At
kins, die in 1843 deze techniek
voor het eerst in een fotoboek toe
paste is een bijzondere bijkom
stigheid. Naast werk van Visser en
Bousema is een ook een kleine ex
positie Souvenir met prachtig werk
van Annemarie van Sprang, Nanda
Runge en Edith Meijering die
korte tijd op de Viervaart verble
ven. Een aanrader.
Terwijl het wassende water
het land van Maas en Waal
kleineert, gebeurt het on
derweg van fietsknooppunt 81
naar 57. Rechtdoor op het pad
wandelen mensen, er staat geen
routeaanwijzing en wij gaan links,
de Ubbergse Holleweg in. Tussen
Nijmegen en Berg en Dal dende
ren we op de tandem naar bene
den. 'Fietsers afstappen' staat er
nog, 'helling 10%', maar mijn man
racet door en om dan zelf af te
stappen
Heelhuids op de Rijksstraatweg
zijn we het roerend eens dat het
een bijzondere route was. Maar er
staat geen bordje richting knoop
punt 57. Op mijn mobieltje zien
we dat we afdaling niet hadden
moeten nemen. Op een tandem ga
je naar beneden wel twee keer zo
snel als op een gewone fiets, maar
naar boven is dat een ander ver
haal. Iets verderop lijkt op de kaart
de stijging iets minder steil. We
fietsen een stukje langs de Rijks
straatweg en kijken naar de prach
tige buitens. De huizen, de oude
beuken, zó anders dan Zeeland.
Berg en Dal bereiken we natuur
lijk zo ook, puffend en met rode
koppen.
Op de camping aan de Zeven-
heuvelenweg is het wat drukker ge
worden en er verschijnen aan ten
ten groene vlaggen met een oranje
kruis. Vierdaagsevlaggen, googel ik.
,,Maar die is toch helemaal niet?",
verbaas ik me. Ik ontdek de Alter
natieve Vierdaagse waarbij wie wil
vier dagen op zelfgekozen locaties
wandelkilometers mag maken. En
dat kan gewoontegetrouw rond
Nijmegen zijn. Een app op de tele
foon registreert de prestaties. Te
vreden over mijn ontdekkingen en
gaar van het fietsen, soes ik weg.
In halfslaap mijmer ik over zo'n
massaal wandelevenement, strak
georganiseerd met gebaande pa
den, vaste routes. Blaren, spierpijn,
EHBO-posten. Mijn gedachten
dwalen. Dwalen, dat is het mooi
ste. Een idee hebben van een be
stemming, wel zien of je er komt
De juiste weg
,,Dat is echt vakantie, vind je niet?
Wat vandaag gebeurde", opper ik
's avonds bij de afwas. ,,Reizen is
iets anders dan rechtstreeks van A
naar B rijden. Zonder navigatie
systeem was vakantie toch ook
veel leuker?" We herinneren ons
het gekissebis van toen we kind
waren, in de auto onderweg door
Frankrijk. Moeders met een kaart
op schoot, vaders achter het stuur.
,,Het is toch net als met gelovi
gen?" Ik negeer de zucht naast me.
,,Je hebt in elke religie geloofsrich
tingen waar de routes strak vast
liggen, afwijkingen worden opge
merkt en becommentarieerd met
'keer om indien mogelijk'. Met be
wakers van de juiste weg en hulp
posten van naastenliefde. Volgens
een vaste route leiden ze gelovigen
als kuddedieren van A naar B. Met
de belofte van beloning in het
hiernamaals als je je maar aan de
regels houdt. Religie als route van
en voor het leven."
Het komt me ineens erg fanta
sieloos voor. ,,Zonde toch? Je ont
dekt zelf niks. Als je reist is alles
anders, je wordt verrast en je moet
soms improviseren, zelf bedenken
hoe je moeilijkheden oplost dat is
toch juist de lol ervan?" We beslui
ten al reizend verder te trekken,
terwijl in Escharen een koe uit de
Maas wordt gevist. En ik denk aan
de blijdschap in religieuze verha
len als verdwaalde schapen wor
den teruggevonden.
materialen zijn in onze tijd essen
tiële onderdelen van de productie
en de verpakking van ons voedsel.
Rottend vlees
Dat komt overtuigend bij elkaar in
een sculptuur die op een formica
tafeltje ligt, als een enorme homp
rottend plastic vlees. Visser ser
veert ons als consument een
koekje van eigen deeg. Wat er ge
woonlijk op tafel smakelijk bij ligt
Dankzij het Mondriaan
Fonds kon Visser
(Leeuwarden, 1962)
drie maanden lang
werken op de Vier-
vaart, een plek waar kunst maken
en presenteren, bio
logisch voedsel telen
en recreëren samen
gaan. Visser ver
werkt altijd zijn ei
gen huishoudelijk af
val tot sculptuur. In
Groede kwam er een
dimensie bij. Hij
werkte vooral met
folie dat boeren uit
de omgeving gebrui
ken om kuilgras te
bewaren. De uitda
ging was om het
vaak vieze en stin
kende materiaal zon
der schoonmaakmiddelen en met
hernieuwbare energie te transfor
meren tot beelden en daarbij ook
geen vervuilende lijmsoorten te
gebruiken. De eigenschappen van
het materiaal zelf en kaarsstom
pjes die hij kreeg van een nabijge
legen katholieke kerk moesten de
beelden overeind houden. Visser
gebruikte de kleuren zoals hij ze
aantrof. Het resultaat van dat alles
is een sterke en relevante tentoon
stelling waarin het maken van
sculptuur samengaat met het aan
de orde stellen van het menselijk
onvermogen om in harmonie met
de natuur te leven. In beelden val
len vorm, inhoud en materiaal sa-
men. Het zijn aangetaste of ver
scheurde vormen die doen denken
aan half vergaan organisch materi
aal, boomstammen, insectennes
ten of dierenhuiden. Maar waar
die voortkomen uit en weer wor
den opgenomen in de natuur,
geldt dat niet voor de kunststoffen
die Visser gebruikt. En juist die
zaterdag 24 juli 2021
GO
De vinger op de zere plek
Te zien tot en met 10 oktober.
Viervaart, Barendijk 5, Groede.
Za. en zo. 13.00 - 17.00 uur
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
v.'
Nico Out
Recensie
Plastikos van Jan Eric Visser.
FOTO'S NICO OUT
