WIM HOFMAN
Kwal
Zeeuwse bevolkingsregisters gaan digitaal
li
V
9
Kleinzoon Willem vertrok naar West-
Australië toen hij vijf jaar oud was.
Met enig beven, want hij had gehoord
van allerlei vreemde dieren die in dat verre
land leefden en hij was vooral bang van slan
gen. Een van de eerste dingen die hij uit de
bibliotheek mee naar huis wilde nemen, was
dan ook een boek over de slangen van Aus
tralië. Hij kwam er bij voorbeeld achter dat
de tijgerslang erg gevaarlijk en zeer giftig
was en die zat ook vlakbij in de duinen waar
hij woonde.
Maar er waren andere dieren met gif, bij
voorbeeld een grote, zwarte spin met een
rode vlek die in de buurt van huizen leefde.
Ook in zee loerde gevaar. Haaien bijvoor
beeld en de blauwgeringde octopus. Grieze
lig was ook de box jellyfish, de dodelijkste
kwal van allemaal. Het gif van die kwal, die
niet eens erg groot is, kan hartfalen veroor
zaken, je adem stokt en je raakt in coma. Je
sterft binnen een minuut of vijf.
Hier in Zeeland zitten niet van die erg ge
vaarlijke kwallen. Er komen de laatste tijd
wel berichten van massa's kwallen voor de
zuidkust van Engeland en men denkt dat er
door de opwarming van het zeewater steeds
meer van die dieren rondzwemmen. In de
Zeeuwse wateren zie je ook veel kompas
kwallen met lange slierten en de blauwe
haarkwal, de bloemkoolkwal: een dikke
blauwe kwal en tal van andere kwallen. Je
komt hier tegenwoordig ook een klein kwal
letje tegen: de Japanse kruiskwal. Het beest
kan steken en hij komt bijvoorbeeld in het
Veerse Meer voor.
nisse een grote kwal hangen. Ik schrok ervan.
Zo'n grote kwal had ik nog nooit gezien; mis
schien een kleine meter meter doorsnee, bo
tergeel, met meterslange tentakels, die in
lange slierten over de palen hingen. Het moet
een zogenaamde gele haarkwal geweest zijn.
Ze kunnen een doorsnee van 2 meter halen
en ze zwemmen ook hier in de buurt rond.
Het lijkt er echter op dat er steeds meer
kwallen komen. Het zou een idee kunnen
zijn om ze op te vissen, want kwallen halen
veel minuscule plastic deeltjes uit het water
en slaan dat in hun lijf op. Misschien kunnen
we de zeeën zo wat schoner krijgen.
in gerechten te verwerken. Ik vind dat een
raar idee. Van de kwallen die ik vroeger
bakte, bleef praktisch niets eetbaars over. Ze
veranderden in uiterst dunne vliesjes.
Dikke boeken zijn het, de bevol
kingsregisters die de gemeenten tot
1938 bijhielden. Daniel Obbink van
het Zeeuws Archief toont enkele
exemplaren. De handgeschreven
teksten zijn een rijke bron voor ie
dereen die in familiegeschiedenis is
geïnteresseerd, want in de registers
staat precies wie er op een toenma
lig adres woonden, inclusief onder
meer geboortedata, beroep, kerkge
nootschap en data van verhuizin
gen.
De kunst is om de boeken ook
voor geïnteresseerden toegankelijk
te maken. Daarom wordt alles gedi
gitaliseerd, zodat iedereen ze uit
eindelijk online kan raadplegen.
Een enorme klus. De afgelopen ja
ren zijn de registers van eerst de ge
meente Veere en later de gemeente
Terneuzen (en hun voorlopers) al
deels gedaan.
Bijna 150.000scans
Nu is het grote karwei begonnen:
het digitaliseren van alle registers
van de gemeenten die bij het
Zeeuws Archief zijn aangesloten.
Het gaat om Schouwen-Duiveland,
Kapelle, Vlissingen en de resterende
delen van de registers van Veere en
Terneuzen. ,,Het zijn bij elkaar een
kleine 150.000 scans, met op elke
scan twee pagina's", zegt Obbink.
Hij leidt het project, dat de naam
Wie Woont Waar heeft gekregen.
De verwachting is dat het tot be
gin 2026 duurt om alles in te voeren.
Dat gebeurt door vrijwilligers, via
het landelijke platform VeleHan-
den. Iedereen die een handje wil
helpen, kan zich daarop aanmelden.
Een computer en een internetver
binding, meer is er niet nodig om
mee te doen. De animo is groot,
want de teller is inmiddels de 250
deelnemers gepasseerd.
Eigen tempo
Een van de fanatieke, onbezoldigde
medewerkers is Foort de Rijder uit
Burgh-Haamstede. Hij vindt het
heerlijk om te doen. ,,Als ik een ver
loren uurtje heb, pak ik mijn laptop
en ga ik aan de slag. Als ik 20 scans
heb gedaan, ben ik blij. Sommige
anderen zijn sneller, maar ik wil ze
ker weten dat wat ik doe, goed is. Als
ik twijfel, ga ik dingen opzoeken. Zo
doet iedereen het in zijn eigen
tempo."
De Rijder begon enkele jaren ge
leden als vrijwilliger bij het Zeeuws
Archief, nadat hij zich had verdiept
in stamboomonderzoek. ,,Toen ben
ik ook in het project van Terneuzen
gestapt, dat toen al op zijn eind liep.
Ik vond het gelijk heel leuk om te
doen." Sindsdien werkt hij mee aan
Ik voel me verbonden
met het werk. Samen
krijg je het gevoel: we
dragen dit project
projecten van VeleHanden, zowel
binnen als buiten Zeeland. ,,Dit is
mijn vierde project."
Zo zijn er meer vrijwilligers die
van project naar project gaan. Daar
door doen aan Wie Woont Waar
ook veel mensen van buiten Zee
land mee, of die zelfs in het buiten
land wonen. ,,Ik voel me ook echt
verbonden met het werk", zegt De
Rijder. ,,Samen krijg je het gevoel:
we dragen dit project. Ik heb het
idee dat dat nu ook weer gaat gebeu
ren."
Zeker in de coronaperiode, toen
mensen een nieuwe tijdsbesteding
zochten, is de animo gegroeid om te
helpen archieven online toeganke
lijk te maken. ,,Iedereen heeft zo
zijn eigen beweegredenen om mee
te doen", zegt Obbink. ,,Maar het
zijn toch vooral mensen die bezig
zijn met genealogisch onderzoek en
die het leuk vinden om op deze ma
nier zelf ook iets te kunnen bijdra
gen."
Precieze instructies
Het invoeren luistert nauw. Elke
deelnemer krijgt precieze instruc
ties en er zijn afspraken over bij
voorbeeld hoofdlettergebruik. Elke
scan wordt door twee mensen af
zonderlijk ingevoerd. Vervolgens
kijkt een controleur naar het resul
taat, zeker als er verschillen zijn tus
sen de ene en de andere invoerder.
Als deelnemers vragen hebben, tips
voor anderen hebben of op opmer
kelijke zaken stuiten, kunnen ze te
recht op een forum.
Discussies zijn er genoeg. Staat
hier nu een a of een e? Moet er wor
den vermeld om welke Serooskerke
in Zeeland het gaat? ,,Kwaliteit gaat
boven alles", zegt Obbink. ,,Het uit
gangspunt is: we interpreteren niet.
We geven zoveel mogelijk weer wat
er staat, zodat een onderzoeker deze
later kan vinden. Die kan vervol
gens zijn eigen conclusies trekken."
De oogst van Wie Woont Waar
wordt de komende jaren geleidelijk
toegevoegd aan de populaire data
base Zeeuwen Gezocht. Dat geldt in
elk geval voor de informatie tot 1910,
want bij de periode erna zorgen pri
vacyregels voorlopig voor beperkin
gen. ,,Daar moeten we nog goed
naar kijken, want we mogen niet
zomaar alles online zetten", zegt
Obbink. ,,Misschien dat we be
paalde gegevens moeten afdekken."
vrijdag 23 juli 2021
De wereld van Wim Hofman, schrijver/illustrator
Ooit zag ik aan een paalhoofd bij Valke-
Er zijn ook chefkoks die eraan denken ze
Vrijwilliger
Foort de Rij
der (links),
met projectlei
der Daniel Ob-
bink over Wie
Woont Waar:
,,Als ik een
verloren uurtje
heb, pak ik
mijn laptop en
ga ik aan de
slag."
FOTO
DIRK-JAN GJELTEMA
Welke Zeeuwen woonden vroe
ger waar? Het Zeeuws Archief is
begonnen met een groot
scheeps project om dat in beeld
te brengen. En het mooie is: ie
dereen kan meehelpen.
Rolf Bosboom
Middelburg
-Foort de Rijder, vrijwilliger
Meedoen? Dat kan door een ac
count aan te maken op VeleHan-
den.nl en dan te kiezen voor het
project Wie Woont Waar.
