't Gao wèrm worren vandaoge
10 ZEELAND
Zuiderburen
AUDIOWANDELING ZOMER VAN ANTWERPEN
In het programma
van stadsfestival
Zomer van
Antwerpen lijkt de
audiowandeling
Verwonderende
Voetschrapers een
aanrader. Elke
Lemmens plaatste
miniaturen in deze
oude voorwerpen.
Daarbij hoor je een
verhaal dat soms erg
indringend is.
Streektaal
kinderen ernaar kwamen kijken.
Dat was zo leuk. Daarom vroeg ik
me af of ik niet meer voetschra
pers kon versieren. Mijn plan was
om dat samen met de bewoners te
doen. Plots kon dat niet meer door
corona. Daarom deed ik het maar
zelf. Ik ging wel praten met de be
woners. Welke verhalen
hadden zij te vertellen? Dat zorgde
voor interessante gesprekken. Die
verhalen probeerde ik om te zet
ten in wat je daarna in de voet
schraper ziet."
Erg persoonlijk
Vaak kwamen buurtbewoners met
erg persoonlijke verhalen. Dat
zorgde voor taferelen in voetschra
pers die niet altijd zo vrijblijvend
zijn. Bij een bepaalde woning zie
je een kind dat vrolijk op een paard
rijdt. In dat huis woonde een kind
dat stierf en van paarden hield.
,,Die verhalen kan je tijdens de
wandeling ook horen in een pod-
cast. Anke Van Meer zorgde voor
deze audiowandeling. Soms zijn
de verhalen ook heel gewoon.
Maar dat vind ik net zo leuk. Je
weet nooit op voorhand wat je
gaat horen, elk verhaal is anders.
Toch gaat het enkele keren over
rouw en verdriet."
Zo hoor je een vrouw vertellen
over het fatale ongeval van haar
man. De vrouw bleef achter met
twee jonge zonen.Daarom zie je in
de voetschraper een man die in
een bootje naar een andere wereld
vaart. De kinderen lijken vrolijk
op een draaimolen te zitten. Of
zijn ze bang? De moeder staat he
lemaal alleen, ze heeft ook letter
lijk een groot hart. Het laat bij
de luisteraar en toeschouwer een
diepe indruk na.
,,Wat bindt jullie? Of wat maakt
jullie heel blij? Wat is voor het ge
zin belangrijk? Dat vraag ik altijd
bij elk gesprek", meldt Elke. ,,Het
gaat echt om die verhalen. Dit pro
ject gebeurde ook toen de corona
crisis bezig was. De wereld van de
mensen werd plots heel klein. Je
moest echt gaan leven onder je ei
gen kerktoren. Heel veel mensen
gingen dan maar wandelen. Al die
kleine verhalen werden plots heel
belangrijk, maar daar zitten wel
ongelooflijke verhalen bij die erg
diep gaan. Die hoor je zomaar als
je bij mensen binnenstapt. Ik vond
het echt een eer om die te mogen
horen. Om van die verhalen een
deel te mogen zijn. Met heel veel
van die mensen heb ik nog altijd
een sterke band. Dit is mijn geluk
geweest tijdens de coronacrisis."
Voetschrapers kom je in
een stad als Antwerpen
nog vaak tegen. De
meeste mensen lopen er
zomaar aan voorbij. ,,Voetschra-
pers werden geplaatst bij huizen
die gebouwd zijn tussen 1850 en
1920", vertelt Elke Lemmens. ,,In
die tijd kwam je vaak zandwegen
tegen, vaak lagen die vol modder.
En er reden paardenkarren rond.
Die paarden lieten stront achter.
En zo werden de schoenen van de
mensen vuil. Ik merk nu hoe erg
die voetschrapers zijn afgesleten.
Die werden vaak gebruikt om de
schoenen proper te maken."
Elke begon met voetschrapers
een nieuw leven te geven op het
Kiel, een multiculturele wijk in
Antwerpen-Zuid. Wat startte als
een klein project haalde intussen
The Washington Post en The New
Indian Express. Nu staan de voet
schrapers ook op de affiche van
Zomer van Antwerpen.
,,Ik begon bij de voetschraper
voor mijn deur. Ik zag dat heel wat
a gao beter worren deze
Iweke," roept de buurman
toen 'k gisteren in mijn 'ofje
wat vuulte stoeng te kappen. Deu de
regen van de leste weken is de winde
in m'n 'aoge flienk an 't groeien ge-
gaon. „Winde", zegt de buurman die
even d'r bie was kommen te staon.
„Winde, joengen, da's bienao nie klein
te kriegen. Da moe je eigenlijk in 't
voorjaor bots pakken. Anders kom je
d'r nie vanaf." Ik knikken maor 's en
gaon rustig deu. Vooral tussen m'n ro-
zebottels bluuf die smerige winde te
rugkommen. Altied staon ze net vlak
tegen de stammetjes van de bottels
mee die doorns. En die winde krult al
tied rond die bottels. Op die maniere
trek je die nie uut de grond. Da breekt
altied af. ,,Jao joengen", gaot ie vèder,
,,da spul noemen ze nie voo niks duu-
vels naoigaoren
Dan kiekt ie nog 's even nao m'n
rööie beiers, die onder m'n ouwe
troenke staon. ,,Maoke hie dao gêên
beierpap van?", vraogt ie zö langst z'n
neuze weg en stapt op z'n fiets. Even
laoter zien 'k 'em bie de bezinnepompe
rechts afslaon. Beierpap, jao lekker,
vooral as 't net uut de koelkasse komt.
Kiek, 's morgens dan is 't lekker om
wat in den 'of te wèrken. Dan is 't lek
ker fris. Mao nao de koffie, dan is 't be
ter om binnen te bluven of onder 't
zonneschèrm te zitten. 'k Moen èèrlijk
zeggen dan 'k slecht tegen de wèrmte
kan de leste jaoren. Da 's mee ouwer
worren zeker?
Onwillekeurig moen 'k dan dienken
aan Stijn Streuvels. Die boeken van 'em
las ik vroeger gèèrn. Die kon prachtig
schrieven over 't platteland. Kènnen
judder dat boek van 'em dat over die
mannen gaot die in de zeumer uut Vla
onderen nao Noord-Frankriek goen-
gen om dao den 'oest binnen t' aolen?
Die stoengen den 'êêlen dag in de
brandende zonne om de tèrve af te
doen. Jao, mee de pikke. Den 'êêlen dag
gebukt op 't land. En dienk je dat ie in
de middag 'n uurtje an de kant goen-
gen zitten? Bel nêê. Gêên spraoke van.
Die beulende udder den ganzen dag af
en 's aovus vielen ze 'alf dood in een
bos ströö om 's morgens weer aan de
slag te gaon. Zes, zeven weken an één
stik.
D' ouwe mènsen in Biervliet stoen-
gen vroeger ook den 'êêlen dag in land.
In de brandende zonne, mao 's middag
durvende ze toch wel 'n uurtje boven
op den diek te gaon zitten. ,,Lekker in
de wind. Da was nie te harden joeng,
zö 'êêt tussen die lange vruchten."
Daoran most 'k toch wel dienken een
paor weken geleejen, En toen was 't
nog gêên dèrtig groaden. En ook an dat
vintje in Veere, die jaoren geleejen in 'n
werme klasse zat te zwêêten. Die
stoeng op en liep zachtjes nao de mêês-
ter die an z'n bureau wat schriften zat
nao te kieken. ,,Mêêster", zei tie zacht
jes. ,,Mêêster, mag ik 'n bitje drien-
ken?" De oude man knikte. Hij had
medelijden met het eerlijke ventje.
Waarop het mannetje zich omdraaide
en zachtjes fluusterende: ,,Mêêster, hie
zwêêt ook en je doe glad niks."
dinsdag 20 juli 2021
Bij de voetschrapers in Antwerpen is nu iets te zien én te horen. fotos arthur vanobost
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: Voet
schrapers in de Antwerpse
straten krijgen een verhaal
Voetschrapers krijgen een verhaal
Een miniatuur in een voet
schraper.
Dominique Piedfort
Antwerpen
Elke Lemmens.
Op www.zva.be/verwonderende-
voetschrapers kun je een wandel-
kaart downloaden. Je kunt de
wandelingen nog doen tot 5 sep
tember. De verhalen hoor je door
een QR-code bij de schrapers te
scannen.
Rinus Willemsen
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Rinus
Willemsen in het
Zeeuws-Vlaams.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.
d
