'Een goed
gesprek kan
ook licht en
met humor'
vragen: zou jij zelfmoord kunnen plegen? Of überhaupt: hoe
kijk jij aan tegen de dood? Door te kiezen voor de vorm van ver
halen, hoop ik dat er gesprekken op gang komen die normaal
misschien te dichtbij zouden komen. Als het te persoonlijk
wordt en iemand vindt dat spannend, is er altijd het verhaal
om het thema en wat dat met je doet, meer buiten jezelf te
plaatsen.'
'Ook al gaan ze over thema's waar ik me vaker mee bezighoud,
de verhalen hebben me toch weer geprikkeld om na te denken.
Er staat een verhaal in over een sprookjesfigurenprotest, waar
bij de 'slechte' sprookjesfiguren in opstand komen tegen hun,
in hun ogen onterechte, imago. Het gaat over verongelijkt zijn,
en dat bracht me bij de vraag: wanneer mag je verongelijkt zijn?
Is dat een recht? En wanneer dan? Daar kan ik eindeloos over
doorfilosoferen. Of het verhaal over Henry Papegaai, de mooiste
vogel van de boom, tot er een pauw arriveert. Dat heeft me weer
eens aan het denken gezet over het thema schoonheid. Ik ben
nu 35, en opgegroeid in een maatschappij die jong, slank en
strak predikt. Eigenlijk vind ik: verval hoort bij de natuur, dat
is hoe het werkt. Maar nu ik merk dat mijn eigen lichaam en
uiterlijk gaan veranderen, speelt ijdelheid ook bij mij een rol.
Hoe verhoud ik me tot mijn zienswijze aan de ene kant en mijn
ijdelheid aan de andere kant? Wat is ijdelheid eigenlijk? Is het
iets slechts? Daar kun je mooie gesprekken over voeren.'
'Het is een verrijking. Op verjaardagen wordt vurig gediscus
sieerd en iedereen denkt dat hij of zij iets toevoegt aan de
waarheid, of dat het goed is dat zijn of haar waarheid verspreid
wordt. Maar wat heb je daaraan? Uiteindelijk loopt iedereen
weg met een nog grotere overtuiging dat hij of zij wél weet hoe
het zit, en de rest niet. Het is mooi als je juist wegloopt met
meer dan waarmee je bent gekomen. Een nieuw inzicht kan mij
echt een rush van geluk geven, dat je het in je lijf gewoon voelt
klikken. Waarmee ik niet wil zeggen dat er iets mis is met small
talk of het uitwisselen van anekdotes. Ik vind het alleen mooi
om de vorm van de verdiepende dialoog ernaast te zetten. Dat
hoeft helemaal niet zwaar of vaag te zijn. Het kan ook licht en
met humor.'
'Op dat gebied heeft de filosofie een imagoprobleem, en ook wel
terecht. Het wordt vaak gezien als moeilijk en academisch. Dat
is zonde, want in essentie zijn we allemaal een beetje filosoof.
We weten allemaal niet zo goed hoe het zit en hoe dat moet,
leven. Daarom ben ik een groot liefeebber van de menselijke
onhandigheid, waar wél veel humor in zit. Dat vind ik zoiets
leuks. Dat gedoe op verjaardagen, met drie zoenen. Dat je alle
bei zo je best doet om niet aan dezelfde kant te beginnen, en
dan toch aan dezelfde kant begint. Of dat je iemand leuk vindt
en dat je dat gaat zeggen, maar je vindt het zo spannend dat
je het finaal verpest. Wat ik daar zo mooi aan vind, is dat de
intentie goed is, maar dat we dan struikelen over onze schaamte
en onze wens het goed te doen. Maar wat is goed? 'Mens zijn' is
rommelig en gedoe en onhandig en zoeken. We doen
ons best om uit te stralen dat we zo smooth en strak
mogelijk leven, en we laten vooral niet merken dat
we zoekende zijn. Ik vond het echt een ontdekking
om te merken dat er niemand is die echt snapt hoe
het moet, het leven. De een kan alleen beter doen
alsof dan de ander. Filosofie helpt om van een
afstandje naar jezelf te kijken en je gedrag, denk
beelden en belangrijkheid te relativeren. Dat is
verfrissend, en zeker ook geestig.'
'Wat je kunt doen is je voornemen dat je niet roept
wat je zelf vindt of denkt, maar dat je alleen kijkt
hoe een ander tot zijn of haar conclusies is gekomen.
That's it, gewoon achteroverleunen en vragen stellen.
Niet aanvallend, maar nieuwsgierig. Waarom denk
je dat? Is dat echt zo? Wat leuk is, is dat de ander
vaak tot een punt komt waarop hij of zij zegt: ja,
zo diep had ik er nog niet over nagedacht. En dan
kun je samen verder denken. Wat ik vaak hoor van
mensen die bij mij op cursus komen, is: ja, maar als
ik dat doe, voelt iemand zich aangevallen. Daar heb
ik dus niets mee, je aangevallen voelen. Moeten we
dan maar geen vragen stellen omdat iemand zich
misschien aangevallen kan voelen? Ten eerste weet
je niet of dat gebeurt en ten tweede: wat is er mis
mee om je uitspraken een beetje te moeten verdedi
gen? Als je dat als aanval ziet, hebben we nog wel
wat stappen te maken. Én hebben we een nieuw
gesprek: hoezo is een waaromvraag een aanval?'
'Daar maakt-ie dan maar een mooie tekening van.
Waar het om gaat, is dat je de vraag ook niet aanval
lend moet bedoelen. Ik betrap mezelf daar weleens
op, een aanvallende waaromvraag. Dan vraag ik
mijn vriend waarom hij nou nog steeds niet heeft
gestofzuigd. Maar goed, dat vraag ik dan niet als
praktisch filosoof. Wel als een vrouw die ook weleens
niet wil stofzuigen.'
28
Wat heb je zelf geleerd van je verhalen?
Zo'n verdiepend gesprek, wat levert dat op?
Zit er humor in de filosofie?
Als je zo'n verdiepend gesprek wilt voeren, hoe ga
je dan te werk?
Maar het kan natuurlijk wel zo overkomen. Net of je
iemands denkwijze wantrouwt.
En ze filosofeerden nog lang en gelukkig verschijnt bij
uitgeverij Ambo Anthos 20,99).
