'Daar heb ik
dus niets mee,
je aangevallen
voelen'
Ze lopen voortdurend in de soep: onze
discussies over belangrijke zaken als
vaccineren, gender, #MeToo, discriminatie,
noem maar op. Filosoof en theatermaker
ELKE WISS (35) hoopt met haar nieuwe
boek En ze filosofeerden nog lang en
gelukkig te bereiken dat we echt met elkaar
in gesprek gaan. 'Gewoon achteroverleunen
en vragen stellen, that's it.'
'Ik haal er veel gemoedsrust uit. Als piekeraar verlies ik me in
allerlei kwesties: of ik wel een goede vriendin ben, of ik mijn
moeder genoeg bel, of ik mijn deadlines wel haal. Of ik maak
me druk over klussen die gedaan moeten worden in de tuin.
Maar als ik daar, volgens de regels van de filosofie, gediscipli
neerd en gestructureerd over ga nadenken blijkt het vaak alle
maal mee te vallen. Daarnaast heb ik geleerd dat je nooit een
absoluut antwoord krijgt. Mark Rutte zei vorig jaar: we moeten
100 procent van de beslissingen nemen met 50 procent van de
kennis. Toen dacht ik: maar dat is altijd zo. Niemand heeft alle
kennis tot zijn beschikking. Je denkt zover je kunt en dan maak
je keuzes. Alleen lijkt het soms alsof we altijd maar op zoek zijn
naar de absolute, in steen gehouwen waarheid en als we die
schijnbaar hebben gevonden, komen we er het liefst ook niet
meer op terug. Terwijl er zoveel mentale vrijheid schuilt in
erkennen dat je meer niet weet dan wel. Of dat je ernaast zat.'
'En dat is dan ook een groot probleem. We hebben
in deze maatschappij grote gesprekken te voeren
met elkaar, over thema's die ertoe doen. En die
gesprekken lopen continu in de soep. Mocht je een
voorbeeld zoeken, zet dan een willekeurig debat in
de Tweede Kamer aan. Als je dat op de snijtafel van
het kritisch denken legt, is het om te huilen. Om het
over conversaties op social media maar niet te heb
ben. Het lijkt ook alsof dat steeds erger wordt. Alsof
we steeds dieper verzanden in 'ja maar dit is mijn
waarheid'. En voor ieder perspectief is wel een
onderzoekje uit de kast te trekken dat die waarheid
ondersteunt. Met de overtuiging dat iets 'nou een
maal mijn waarheid is', ontsla je jezelf van kritisch
autonoom denken. Dat staan we onszelf niet meer
toe, laat staan dat je van mening verandert. Of
twijfelt aan wat je zelf denkt. Terwijl dat juist zo
leuk is. En heel natuurlijk, want juist de natuur is
gestoeld op aanpassen, ontwikkelen, vergaan en
loslaten. Alleen zo kan groei ontstaan, maar wij
hebben bedacht dat dit een teken van zwakte is.
Terwijl er ook nog zoiets is als: oeps, ik had het mis.
Probeer het eens, echt, het is heerlijk. En als je dat
samen met je gesprekspartner doet, komen er zoveel
nieuwe mogelijkheden. Ik zou het mooi vinden als
er een tv-programma komt waarin dit gebeurt. Maar
goed, ik snap ook wel dat een uur kijken naar socra
tisch denken over de vraag wat rechtvaardigheid is,
het niet meteen wint van een Netflix-serie.'
'Ja, dat verbaasde mij ook. Maar blijkbaar is er een
grote behoefte aan wat samen gestructureerd en
gedisciplineerd denken en filosoferen kan brengen:
verdieping. In mijn nieuwe boek geef ik uitleg over
filosofisch denken en spreken, maar ik heb ook een
aantal verhalen geschreven met fictieve personages,
soms mensen, soms dieren. Elk verhaal is terug te
voeren op een thema, zoals de dood of ijdelheid.
Na de verhalen stel ik vragen waarmee je met elkaar
tot een verdiepend gesprek kunt komen. Zo zal je
misschien niet heel snel out of the blue aan iemand
MEZZA 27
Wat betekent filosofie voor jou?
Veel mensen zien dat niet als mentale vrijheid. Wel
als gezichtsverlies.
Toch was Socrates op Sneakers, jouw eerste boek,
een bestseller.
