Een roofridder in het Sloe
Ni
4
ORANJEZON MIJNEN TOT ONTPLOFFING GEBRACHT
Een zandfontein van
zeker dertig meter
boven het strand van
Oranjezon en weg is
de springstof die door
de Duitsers voor de
kust van Zoutelande
was gelegd om
landingsvaartuigen tot
zinken te brengen.
Luitenant ter zee Henk
van de Explosieven
Opruimingsdienst
(EOD) kijkt tevreden.
,,En straks nog twee van
zulke explosies en dan
zijn we hier klaar."
De afgelopen dagen
spoorden duikers van
de Koninklijke Ma
rine en leden van de
EOD voor de kust van
Zoutelande mijnen op die daar al
sinds de Tweede Wereldoorlog lig
gen. Het zijn zogenoemde Kathy-
mijnen die als doel hadden lan
dingsvaartuigen te treffen. Vol
gens de luitenant zijn er in de laat
ste jaren van de oorlog zo'n 10.000
gelegd vanaf de kust van Dene
marken tot in de Golf van Biskaje.
Het gaat om betonnen bakken van
120 bij 120 bij 60 centimeter
waarin zeventig kilo zeer explo
sieve springstof zit. „Genoeg om
een landingsvaartuig tot zinken te
brengen."
Onderwaterdrone
Na de oorlog zijn veel van de mij
nen geruimd maar er zijn er des
tijds ook heel wat niet gevonden.
Sportduikers sloegen in 2019 alarm
nadat ze voor de kust van Zoute-
lande nog meerdere vonden. Dat
was voor de marine reden een
grote zoektocht op te zetten om ze
op te sporen en te vernietigen.
Jelmer uit Dokkum is een van de
marineduikers die de afgelopen
week op zoek ging naar die mij
nen. ,,We wisten waar ze ongeveer
lagen en hebben eerst met een on-
derwaterdrone de posities be
paald, waarna we zelf het water in
gingen om ze echt op te sporen."
Volgens hem lukte dat nog aardig
hoewel sommige Kathy's volop
waren begroeid of gedeeltelijk on
der het zand verdwenen. ,,Geluk-
kig was het zicht onder water vo
rige week redelijk goed." Er zijn er
toen negen mijnen gevonden. Ver
volgens haalden specialisten van
de EOD de ontstekingen eruit
waarna de explosieven met behulp
van een ballon naar boven werden
gebracht en opgepikt door een
vaartuig van de marine.
Drie, twee, één
Jelmer noemt het duiken, vinden
en demonteren van de Kathy's
'mooi werk'. ,,Hier doe je het
voor." Ook EOD'er sergeant Ben
kijkt heel tevreden terug op de
klus. ,,Zo breng je in de praktijk
wat je allemaal kan", zegt de ser
geant terwijl er op het strand van
Oranjezon twee diepe kuilen wor
den gegraven. Omdat ze heel veel
We hebben met een
onderwaterdrone de
posities bepaald,
waarna we zelf het
water ingingen om ze
echt op te sporen
springstof hebben, besluiten ze
het te verdelen in zes porties die
twee aan twee tot ontploffing
worden gebracht. Hij vertelt ook
dat de kuil niet te diep mag zijn.
,,We moeten ruim boven het
grondwater blijven anders trilt de
grond over een veel te groot ge
bied." Als de twee kuilen zo'n 1,80
meter diep zijn, leggen EOD'ers de
Duitse springstof erin en voegen
wat eigen springstof toe en rollen
een contactdraad uit tot op een
paar honderd meter afstand. Ver
volgens verspreiden de mannen
van de marine zich over een groot
gebied en waarschuwen iedereen
uit de buurt te blijven waarna de
luitenant ter zee luid en duidelijk
aftelt: 'drie, twee, één' en vervol
gens de rode knop indrukt. Wat
daarna volgt is een zware knal en
een enorme zandfontein.
SPOREN IN DE DELTA
Iiet alleen een Zeeuws vaar
water, maar een hele oorlog
is naar hem genoemd: jon
ker Frans van Brederode (1465
1490). In 1488 voer hij met 48 heu-
descheepjes voor het eerst door
het Sloe tussen zuidelijk Walche
ren en Zuid-Beveland, waarmee
de goede bevaarbaarheid van deze
stroom werd aangetoond. Uit
dankbaarheid daarvoor heette dit
vaarwater nadien het Jonker Fran
sengat.
Jonker Frans was in Sluis be
noemd tot leider van de Hoeken,
één van de twee partijen in de al
anderhalve eeuw durende Hoekse
en Kabeljauwse twisten, met
voortdurend wisselende coalities
en belangen. Sluis was ongeveer
het laatste steunpunt van de Hoe
ken. Jonker Frans koos de hache
lijke route door het Sloe uit angst
om vanuit Arnemuiden te worden
beschoten. Hij was op weg naar
Rotterdam, dat hij in november
1488 daadwerkelijk wist in te ne
men. Van hieruit belaagde hij ver
volgens de omliggende steden en
brandschatte het platteland. Het
leverde een verstikkende blokkade
van Rotterdam op en in 1489
moest de jonker de stad alweer
prijsgeven.
Nu ging hij de Zeeuwse eilan
den uitplunderen. Zijn noodlot
sloeg toe tijdens de Slag bij Brou
wershaven in juli 1490, toen jon
ker Frans werd verslagen door een
Hollands-Zeeuwse vloot van 86
schepen met zo'n 3000 strijders
aan boord. De Hoeken kregen het
zo te kwaad dat ze aan land moes
ten vluchten, waar de strijd in hun
nadeel werd beslecht. Gewond aan
zijn hoofd en knie werd jonker
Frans afgevoerd naar Dordrecht en
opgesloten in de Puttoxtoren. Hij
ontliep de strop door vóór zijn
executie te bezwijken, pas 25 jaar
oud. Geschiedschrijvers noemden
de jaren 1488-1490 de Jonker Fran
senoorlog, naar deze piraat en
roofridder die pas in 1724 postuum
in een held veranderde. Dat ge
beurde in het boek Rotterdamse
heldendaden van Cornelis van Al
kemade.
Wegens verzanding van de ha
ventoegang van Arnemuiden
legde men omstreeks 1591 een
stroomdam in het Jonker Fransen
gat. Hiervoor werden onder meer
stenen gebruikt van de kerk van
het verkommerde dorp Nieuwer-
kerke bij Arnemuiden. Na 1630
kwam de naam Sloe in zwang; een
andere gangbare naam was Vlakke
of Flacke. De verdwijning van het
Sloe werd ingeluid met de aanleg
van de Sloedam in 1871, ten be
hoeve van de spoorlijn naar Mid
delburg en Vlissingen. De herin
nering aan jonker Frans was toen
nog springlevend. Hij was immers
een man die op het scheepsdek
stond 'gelijk een rots van graniet
en staal', zo trompetterde in 1909
een novelle van Cornelis Hofman.
Kijk op pzc.nl/video
Boem! EOD ruimt mijnen
op bij Vrouwenpolder
Een grote zandfontein. foto lex de meester
woensdag 7 juli 2021
GO
Enorme zandexplosie op het strand
Emile Calon
Oranjezon
-Jelmer, marineduiker
Een tweewekelijkse rubriek
over Zeeuwse vondsten, histori
sche sporen en verhalen
Jan J.B. Kuipers
MJonker
Frans verovert
Rotterdam,
1488. ILLUSTRATIE
SIMON FOKKE, 1784
