5
Als er iets is misgegaan, staan ze on
der grote politieke druk om hun
mond te houden.''
Bewijst het feit dat China gegevens
als de test- en ziekenhuisdossiers van
WIV-medewerkers niet openbaar
maakt, niet dat ze iets onder de pet
houden? Zo simpel is het ook weer
niet, volgens Rottier. ,,Dat heeft ook
te maken met de Chinese eer en
trots. Trump heeft de zaak zó op
scherp gezet, dat China heeft gezegd:
jullie kunnen m'n rug op.''
Dat een groep invloedrijke weten
schappers het labscenario al in
februari vorig jaar in The Lancet tot
complottheorie bestempelde, kan bij
Rottier echter niet rekenen op be
grip. ,,Dat is niet wetenschappelijk.
Zolang er geen bewijzen zijn, moet je
alle opties onderzoeken. Ook voor de
hypothese dat het virus uit de natuur
komt, is op dit moment nog geen
bewijs.''
De opmerkelijke verklaring in The
Lancet was georkestreerd door de
Britse zoöloog Peter Daszak, die zijn
carrière heeft gewijd aan onderzoek
naar virussen die afkomstig zijn van
dieren. Hij is oprichter van Eco-
Health Alliance, een organisatie die
strijdt voor natuurbehoud als manier
om pandemieën te voorkomen. Ook
een aantal andere ondertekenaars
van de verklaring was aan die organi
satie verbonden.
Riekt dat niet naar belangenver
strengeling? Marion Koopmans, die
Daszak goed kent en begin dit jaar
nog met hem in Wuhan was voor
de WHO-onderzoeksmissie, vindt
van niet. ,,Dat is nogal een beschuldi
ging aan het adres van een goede,
integere wetenschapper.''
conclusies komen. Bidens belangrijk
ste corona-adviseur, Anthony Fauci,
heeft China gevraagd de ziekenhuis
dossiers van personeel van het Wu
han Institute of Virology openbaar te
maken. Ook hij houdt inmiddels de
optie open dat het virus uit het lab
afkomstig is. De Britse regering en de
EU hebben eveneens aangedrongen
op volledige openheid van China.
,,De wereld heeft het recht te weten
wat er precies is gebeurd'', zei voor
zitter Charles Michel van de raad van
Europese regeringsleiders donder
dag.
De lab-hypothese
is nog zo goed als
helemaal niet
onderzocht
Viroloog Marion Koopmans, die deel
uitmaakte van de WHO-onderzoeks-
missie naar Wuhan, noemt het 'bizar
wat er nu allemaal gebeurt'. Zij is er
nog steeds tot in haar haarvaten van
overtuigd dat de dier-op-mensroute
(zoönose) de meest waarschijnlijke
is. ,,Ik heb nog geen enkel nieuw be
wijs gezien voor de labhypothese. De
verhalen over mensen uit het lab die
opgenomen zijn in het ziekenhuis
komen van geheime bronnen en
worden, ondanks herhaaldelijk ver
zoek, niet gedeeld.''
Ze beaamt dat een ontsnapping uit
het lab theoretisch gezien mogelijk
is. ,,Mensen maken weleens fouten.
Maar lekken zijn uitermate zeldzaam,
in tegenstelling tot virussen die over-
springen van dier op mens. Na alles
wat ik in Wuhan gezien heb, vind ik
de lab-route de minst waarschijn
lijke. De wetenschappers van het
Wuhan Institute of Virology zijn al
tijd zeer open geweest over waar ze
mee bezig waren. Als ze een nieuw
coronavirus hadden ontdekt, denk ik
dat ze daar direct over gepubliceerd
zouden hebben in Nature."
Hoe onwaarschijnlijk is het, dat
Sars-CoV-2 ontsnapte uit een lab?
Sinds de Sars-uitbraak in 2002 verza
melde het virologie-instituut van
Wuhan onder leiding van onderzoe
ker Shi Zhengli tientallen corona
virussen bij vleermuizen. Vanwege
haar avontuurlijke onderzoeksexpe-
dities naar grotten en mijnschachten
werd Shi door haar collega's 'batwo-
man' (vleermuisvrouw) genoemd.
Een database van het instituut met
22.000 virusmonsters en -sequenties,
waaronder 15.000 van vleermuizen,
is volgens The Wall Street Journal in
september 2019 echter offline ge
haald. Dat zou zijn gebeurd na een
serie cyberaanvallen. Shi coördi
neerde experimenten waarin geke
ken wordt of vleermuisvirussen cel
len van mensen kunnen infecteren.
De grondlegger van dit soort on
derzoek is viroloog Ron Fouchier van
de Erasmus Universiteit, die onder
zocht welke veranderingen een vo
gelgriepvirus besmettelijk maakt
voor zoogdieren. Dat leverde discus
sie op over de risico's voor mensen.
De Amerikaanse regering hield een
wetenschappelijke publicatie daar
over tegen uit angst dat de informatie
in verkeerde handen zou komen.
Over hoe (on)waarschijnlijk een
lab-lek van het coronavirus is, wil
Fouchier geen vragen beantwoorden,
omdat hij zich 'niet leent voor het
ontkrachten van complottheorieën'.
Het lab-scenario een complottheo
rie noemen is onredelijk, stelt Erik
van Nimwegen, hoogleraar aan het
Biozentrum van de universiteit van
Basel. Met vijftien vooraanstaande
biologen, epidemiologen en immu-
nologen riep hij in wetenschapsblad
Science op om ook naar dat scenario
diepgaand onderzoek te doen. ,,De
lab-hypothese is nog zo goed als
helemaal niet onderzocht. De onder-
zoeksmissie van het WHO is er op
bezoek gegaan en heeft gevraagd:
'Komt dat bij jullie vandaan?' Het
antwoord van de directeur: 'Nee
hoor.' Dat was het wel zo'n beetje.''
Van Nimwegen noemt het 'wel erg
toevallig' dat Sars-CoV-2 is uitgebro
ken in de stad die zo'n beetje het
wereldwijde epicentrum is van stu
die naar precies dit soort virussen.
,,Dit is op zichzelf al genoeg reden
voor een grondig onafhankelijk on
derzoek. Er zijn op dit moment geen
relevante feiten op basis waarvan
men het labscenario kan uitsluiten'',
zegt de professor, die laat weten er
zelf 'naar te neigen een natuurlijk
scenario nog steeds wel het waar
schijnlijkst te vinden'.
'Heel veel toevalligheden'
Viroloog Peter Rottier (Universiteit
Utrecht), die het Wuhan Institute of
Virology tientallen keren bezocht en
in Wuhan gasthoogleraar was, sluit
zich daarbij aan. ,,Heel veel toevallig
heden wijzen in de richting van het
instituut. Iedere viroloog weet dat je
nooit kunt uitsluiten dat in een lab
iets misgaat; misschien heeft een on
derzoeker het virus onbewust mee
naar buiten genomen. De enige men
sen die dat weten, werken in Wuhan.
Ik ken ze als heel goede wetenschap
pers, maar ze zijn misschien ook
slachtoffer van het Chinese regime.
China is het
aan de wereld
verplicht
openheid van
zaken te geven
Immense gevolgen
Tegelijkertijd: als ontdekt wordt dat
het coronavirus uit een lab kwam,
zijn de gevolgen enorm. Zeker ook
voor virologen. ,,Het zou natuurlijk
tot veel strengere controle en regel
geving leiden'', zegt Van Nimwegen.
,,De meeste mensen waren zich er
niet van bewust dat onderzoekers
regelmatig grotten afspeuren naar
vleermuizen die geïnfecteerd zijn
met voor de mens mogelijk gevaar
lijke virussen, en die dan meenemen
naar hun laboratorium in de grote
stad om daar verder onderzoek aan te
doen. Weegt het voordeel van dat
soort onderzoek wel op tegen het ri
sico? Het is begrijpelijk dat sommige
wetenschappers niet erg blij zijn met
dat soort vragen.''
Viroloog Rottier durft zich niet
voor te stellen wat de consequenties
zouden zijn als het virus ontsnapt
blijkt uit het lab. ,,Dat zou voor China
repercussies geven met immense ge
volgen. Maar toch. De hele wereld
economie gaat gebukt onder dit
virus, er zijn miljoenen doden. China
is het aan de wereld verplicht open
heid van zaken te geven.''
Dat geldt ook voor de VS, vindt
Koopmans. ,,Als de Amerikaanse in
lichtingendiensten informatie heb
ben dat drie medewerkers van Wu
han Institute of Virologie in novem
ber ziek waren, kom daar dan mee op
de proppen. Deel het met de Wereld
gezondheidsorganisatie in plaats van
met kranten. Nu blijft de discussie in
de eerste plaats politiek. Ondertus
sen verliezen we kostbare tijd die we
beter kunnen besteden aan de zoek
tocht naar de dieren die het virus
hebben overgebracht. Voor je het
weet verschuiven die naar een andere
markt in Azië, en begint de ellende
straks weer opnieuw.''
dinsdag 15 juni 2021
GO
- Erik van Nimwegen, hoogleraar
aan het Biozentrum in Basel
Onderzoekers in
een lab van het Insti
tute of Virology in
Wuhan. foto epa
Peter Rottier,
viroloog
