3
v-
m
1
Kwallensoep
ZEELAND 3
Echte kwallen,
medusen
en ribkwallen
éi
-
-
---
t">-
mWM
„Elke kwal heeft een
eigen voortplantings-
cyclus. De piek - wan
neer de kans het grootst
is om volwassen exempla
ren aan te treffen - ver
schilt per soort. Het kwal-
lenseizoen begint in april
met de zeedruif, daarna
volgen de oorkwal (piek
in juni), de haarkwal
(juli), de kompaskwal
(augustus) en de zeepad
denstoel (oktober), die je
nog tot in november kunt
aantreffen."
,,Ze kunnen niet echt
zwemmen. Het zeewater
voert hen mee. Bij wind
vanuit het land naar de
zee (oostenwind) ontstaat
er een onderstroom waar
door ze aanspoelen. De
bovenste laag water wordt
door de oostenwind van
het land af geduwd, de
laag daaronder wordt
daardoor juist naar het
land toegetrokken. En in
die laag zitten de kwallen.
In water zonder stroming
kunnen ze een beetje hun
koers bepalen door het
ritmisch samentrekken
van het scherm ('de
hoed'). Nederlandse
kwallen kunnen wel in
vloed uitoefenen op de
richting waarin ze gaan:
naar beneden, naar boven
of horizontaal met de
stroom mee.''
tentakels met netelcellen:
harpoenachtige cellen
die gif in je huid kun
nen schieten bij aanra
king. De oorkwal en
de zeepaddestoel ste
ken niet, maar toch is
het beter niet in je
ogen te wrijven als je
er een hebt aangeraakt.
Dat kan dan irriteren. De
Kompaskwal, en met
name de blauwe haar
kwal en gele haarkwal
kunnen behoorlijk sterk
steken. Zuidelijke kwal
len zijn veel gevaarlijker.
Berucht (want ze zijn po
tentieel dodelijk) zijn ku
buskwallen als de Aus
tralische zeewesp. Maar
ook het Portugees oor
logsschip (eigenlijk een
hele kwallenkolonie) kan
gevaarlijk zijn.
,,Ze vormen een belang
rijke voedselbron voor an
dere zeedieren. Recent
onderzoek toont aan dat
er veel meer dieren zijn
die zich met kwallen voe
den dan vroeger werd ge
dacht. Ze zijn in hun na
tuurlijke omgeving heel
gracieus en bijzonder
sierlijk. In Japan worden
kwallen daarom als huis
dieren gehouden in speci
ale aquaria. Sommige
soorten kwallen lichten
prachtig op als er in het
donker vanaf de zijkant
licht op valt.''
„Kwallen hebben geen
ogen, maar wel lichtzin-
tuigen. Ze hebben geen
hart, bloed, hersenen,
ogen, oren, maar wel een
mond. Die mond functio
neert als ingang (voor
voedsel) en uitgang (af
valstoffen) tegelijk. Met
hun tentakels kunnen
kwallen voedsel naar hun
mond brengen. De li
chaamsholte functioneert
als 'maag'.''
,,Het zijn neteldieren dus
nee: die eet een vegetariër
niet. In Aziatische landen
worden kwallen wel ge
geten, vaak met marinade,
want van zichzelf hebben
ze niet veel smaak. Er is
ook ziltige kwalpudding.
In 1997 werd alleen al in
Tokio ruim 350 ton eet
bare kwal omgezet. Dat
zijn overigens wel andere
soorten dan die bij ons
aanspoelen.''
,,Een kwal bijt niet, maar
schiet bij aanraking met
zijn netelcellen een soort
'harpoentjes' af, gevuld
met een irriterende stof.
Sommige van die netel
cellen blijven op je huid
liggen en staan op scherp.
Ze kunnen alsnog 'afgaan'
als je over je huid gaat
wrijven. Het is beter om
de netelcellen van je huid
te schrapen met bijvoor
beeld een bankpas of ze te
verwijderen met een pin
cet. Onderdompelen in
nog net verdraagbaar heet
water kan ook helpen; de
hitte breekt namelijk de
eiwitten van het gif af. De
volkswijsheid dat azijn of
urine helpt, klopt niet al
tijd. Voor 'Nederlandse'
kwallen geldt dat azijn en
ammonia (urine) de
klachten zelfs kunnen
verergeren.''
ifSTYPEN
De Vlissingse zee-
H zwemster Conzuela
Brink ligt in de zomer
soms vijf dagen per
week in het water. Vo
rige week nog, 8 kilo
meter in anderhalf
uur. En opeens had ze
een kwallenbeet pak
ken, precies tussen de
badmuts en de bril in.
,,Je merkt het pas ach
teraf, als je een
scherpe prikkeling
voelt." Nu zwemt ze
nog in wetsuit, maar
zo langzamerhand be
gint het water weer
'warm' genoeg te wor
den om in badkleding
te zwemmen. En hoe
het is om ddn in een
kwallensoep te belan
den, weet ze inmid
dels ook: „Overal glib
berige dingen langs je
lichaam, echt niet
leuk meer. Die keer
ben ik er ook uit ge
gaan. Gelukkig was
het geen erg stekerige
soort."
KEN UW KWAL
-
::4
dinsdag 15 juni 2021
Pies niet over
kwallenbeet
- -
Ondine van der Vleuten
Vlissingen
1 Wanneer loop ik
de meeste kans
een kwal tegen
het lijf te lopen?
2 Hoe komt het dat
ze vaak massaal
aanspoelen?
Biologe Julia van Bei-
num van Stichting Ane
moon (ANalyse Educa
tie en Marien Oecolo-
gisch ONderzoek).
Steken ze alle
maal?
Kwallen hebben
4Valt er nog iets
goeds te zeggen
over kwallen?
5 Waar zitten hun
ogen, oren en
mond?
6 Kun je kwallen
eten? Ook als ve
getariër?
7 Wat kun je doen
tegen kwallenbe-
ten?
De echte kwallen zoals de
oorkwal, de zeepaddenstoel,
de kompaskwal, de blauwe
haarkwal en de gele haar
kwal) zijn groter dan 5 centi
meter en schijfvormig.
De medusen (onder meer
lampenkapje en het zeldzame
Ikea-lampenkapje - geen
grap) zijn niet groter dan 3
centimeter en schijfvormig.
De eivormige tot langwer
pige ribkwallen (als zeedruif,
de invasieve Amerikaanse rib
kwal en de komkommerkwal)
zijn eigenlijk helemaal geen
kwallen. Ze kunnen niet ste
ken.
Conzuela Brink weet wat het is om in
een kwallensoep te zwemmen. foto jan brink
"O
Exoten Onlangs dook in het
Veerse Meer de Japanse
kruiskwal op. Geen 'Neder
landse' kwal, maar een exoot
die sinds 1960 terrein ver
overd heeft in de Europese
kustwateren en voorkomt in
het Goese Meer, de Ooster-
schelde, het Grevelingenmeer
en het Veerse Meer. Het dier
tje is een paar centimeter
groot maar zijn steek kan ver
velende gevolgen hebben: al
lergische reacties, spierkram
pen, zwellingen van de keel en
druk op de borst. Bij heftige
reacties kan zelfs ziekenhuis
opname noodzakelijk zijn. Een
andere, niet-stekende, exoot
is de Amerikaanse ribkwal, die
in Grevelingenmeer, de Oos-
terschelde en de Wester-
schelde voorkomt.
Reuzen De grootste Neder
landse soort is zeepadden
stoel of bloemkoolkwal, met
een hoed tot wel 90 centime
ter doorsnede. De gele haar
kwal kan zelfs twee meter
doorsnede worden, maar dat
is dan in de noordelijke wate
ren. Hier blijven ze zo'n 50 tot
80 centimeter. De blauwe
haarkwal is met 30 centime
ter doorsnede toch ook in
drukwekkend. De kleinste Eu
ropese soort is het zeedruifje
van een paar centimeter.
Parasieten Om een aange
spoelde kwal beter te bekij
ken, kun je het aangespoelde
dier in een glazen pot met
water doen. Misschien zie je
dan wel kwalvlooien, 12 milli
meter grote parasieten met
grote, groene ogen. Ze leven -
vooral bij de zeepaddenstoel -
op of onder de hoed en eten
daar voedselrestanten en ge
slachtscellen van hun gast
heer.
Blauwe haarkwal
(Cyanea lamarckii).
FOTO MARION HAARSMA
