Scheidend premier Israël was geen bruggenbouwer, vinden deskundigen
NIEUWS 15
Benjamin Netanyahu was in totaal
vijftien jaar premier van Israël. In die
periode heeft hij een grote stempel op het
land gedrukt. Dat had zijn goede kanten,
maar ook zijn slechte.
Elke keer als hij in Israël is, ziet hij
het om zich heen: hijskranen, bouw
putten, nieuwe gebouwen, dure hui
zen. ,,Op bepaalde punten is het een
heel modern land", zegt Bram Wal
let, historicus aan de Vrije Universi
teit in Amsterdam.
,,En daar heeft Netanyahu zeker aan
bijgedragen. Israël is onder zijn be
wind, zeker in zijn tweede periode
(van 2009 tot nu), een economisch
power house geworden. Hij heeft de
economie omgevormd naar Ameri
kaans model, met de nadruk op de
vrije markt. Er was veel aandacht
voor de grote bedrijven en de kans
rijke startups."
Sociaal falen
Daar zit echter ook een schaduwkant
aan, zegt Wallet. Netanyahu is er vol
gens hem niet in geslaagd dat
'enorme' succes eerlijk te verdelen
over de samenleving. ,,Ga de arme
wijken maar eens in. Daar schrik je
van. Toen hij aantrad in 2009, waren
die verschillen er ook al, maar hij had
de mogelijkheid er iets aan te doen.
Die kans heeft hij niet gegrepen. Hij
heeft op sociaal gebied echt gefaald."
Dat ziet ook Anne de Jong, antro
poloog en Midden-Oostenkenner
van de Universiteit van Amsterdam.
,,De kloof tussen arm en rijk is
enorm gegroeid. Zijn economisch
beleid was goed voor de elite, maar
niet voor de gewone mensen. Het
'trickle-down-effect' waarop hij ge
hoopt had (minder belasting voor be
drijven, zodat die meer kunnen in
vesteren, zodat uiteindelijk de hele
maatschappij daarvan profiteert),
heeft duidelijk niet gewerkt. Dat
heeft hem nu de kop gekost. Ook Is
raëliërs stemmen uiteindelijk met
hun portemonnee. De huizenmarkt
is bijvoorbeeld een ramp. Het is net
Amsterdam. Als je kunt kopen, zit je
goed. Zo niet, dan heb je een pro
bleem. Veel jongeren wijken uit naar
de bezette gebieden, omdat ze daar
nog wel een huis kunnen betalen. 'Ik
wil hier niet wonen', hoor je dan,
'maar ik kan niet anders'."
Typisch Netanyahu
Ook een andere tweedeling in de Is
raëlische samenleving is onder Neta
nyahu alleen maar groter geworden.
Aanvankelijk was hij nog voorstan
der van de zogenaamde tweestaten-
oplossing voor het Palestijns/Joodse
conflict (zowel voor de Palestijnen
als de Joden een eigen staat binnen
de grenzen van het huidige Israël),
maar dat is nu wel anders. Er is nie
mand die daar nog over praat, met
name doordat Israël de laatste jaren
gewoon door is blijven bouwen op de
Westelijke Jordaanoever. De Jong:
,,Het is duidelijk: twee staten zijn
niet meer mogelijk. De Joden willen
alles."
Het heeft als onvermijdelijk gevolg
dat de verschillen tussen Joden en
Palestijnen groter en groter worden,
zegt De Jong. Kijk maar eens naar de
wet die het Joodse karakter van de
staat Israël moet versterken. ,,Een
Joodse huisbaas of werkgever mag
mensen weigeren of ontslaan alleen
omdat ze Palestijnen of Druzen (een
religieuze gemeenschap) zijn. Dat
heeft Netanyahu erdoor gedrukt. De
tegenstellingen zijn heel erg open
nu."
Wallet ziet dit ook. Typisch de stijl
van Netanyahu, vindt hij. ,,De man is
geen bruggenbouwer. Door contras-
ten sterk aan te zetten, tussen Joden
en Arabieren maar ook tussen links
en rechts of tussen gelovig en secu
lier, heeft hij zichzelf scherp neerge
zet. Daardoor laat hij een verdeeld
land achter. Dat is niet echt iets om
trots op te zijn, zou ik zeggen."
Open vizier
Een andere erfenis van de zondag
avond vertrokken premier is te vin
den, of juist niet, in de civil society,
het maatschappelijk middenveld.
,,Dat is onder Netanyahu erg ver
kleind", zegt De Jong. Zo ligt volgens
haar de vrije pers onder vuur. Neta
nyahu zou bijvoorbeeld een media
bedrijf hebben willen bevoordelen in
ruil voor positieve berichtgeving. Hij
ontkent, maar de rechtszaak daarover
loopt nog. ,,En alle non-gouverne
mentele organisaties die door bui
tenlandse overheden worden ge
sponsord, mogen niet meer in Israël
werken. Dat zijn toch vaak linkse or
ganisaties."
Eén ding moet De Jong 'koning
Bibi' nageven: hij streed met open vi
zier. ,,Je hoeft bij hem niet te raden
naar wat hij bedoelt. Hij is wat dat
betreft erg eerlijk. Het was onder zijn
bewind ook helemaal duidelijk waar
Israël stond."
Het is een flink rijtje: geen vredes
onderhandelingen met de Palestij-
nen; erg fel naar Iran toe; goede ban
den met rechtse populisten (premier
Narendra Modi van India, de Ameri
kaanse president Trump en de Hon
gaarse leider Viktor Ortón); de deur
staat open voor handel, maar niet
voor discussies over mensenrechten;
enzovoort. ,,De schijn werd niet meer
opgehouden."
Invloedrijke vrienden
Blijven over de rechtszaken die hem
nog boven het hoofd hangen, onder
meer wegens corruptie en fraude.
Die zouden nog wel eens roet in het
eten kunnen gooien als het gaat om
een terugkeer. Ach, zegt De Jong: ,,Ik
kan me bijna niet voorstellen dat hij
de gevangenis in moet. Er is bewijs
genoeg, maar hij rolt al twintig jaar
jaar van het ene schandaal naar het
andere. Bovendien heeft hij erg in
vloedrijke vrienden."
dinsdag 15 juni 2021
Benjamin Netanyahu spreekt het parlement toe voorafgaand aan de stemming over de nieuwe regering. foto getty images
'Netanyahu
laat een
verdeeld
land achter'
Mark van Assen
Rotterdam
Dolblije Israëliërs vieren de uitslag in een fontein. foto afp
Uitzinnige betogers op Rabin Square in Tel Aviv. foto afp
Vreugde bij een poster van Netanyahu in Tel Aviv. foto afp
