II
4
CDA PIETER OMTZIGT
wMpMê
De mens Pieter Omtzigt zat ziek thuis, de politicus
Omtzigt kon het partijgewoel niet loslaten, waardoor de
situatie escaleerde tot een alleingang. Het afgescheiden
Kamerlid klopt na de zomer vrijwel zeker aan de deur van de
Tweede Kamer als 'Groep Omtzigt'.
Weken zat Pieter Omtzigt thuis voordat
hij zich 25 mei officieel ziek meldde. Hij
ging in een aantal dagen in afzondering op
uitdrukkelijk verzoek van een partijpromi-
nent. Maar wie op WhatsApp naar het ac
count van Omtzigt keek, zag dat hij veelal
gewoon online was. Zijn telefoon werd
niet ingeleverd aan de deur van zijn tijde
lijke ballingsoord.
Het debat over Omtzigt in de media en
aan het Binnenhof ging de afgelopen
maanden vrijwel dagelijks over Omtzigt
en zijn positie, laatst ook nog in Sywert-
gate. Het maakte het voor het overspannen
Kamerlid onmogelijk om afstand te ne
men van de Haagse actualiteit. Maar zelf
hield hij die afstand ook niet.
Zo was hij na een paar weken alweer be
zig met de Raad van Europa waar hij ook
afgevaardigde voor is. Hij belde uit zichzelf
regelmatig met allerlei Binnenhofbewo
ners en bezocht ook lokale afdelingen.
Het liefst was hij in mei alweer aan de
slag gegaan, maar Omtzigt ontdekte dat de
roofbouw van achttien jaar Kamerlidmaat
schap groter was dan hijzelf dacht en
moest zich alsnog voor langere tijd afmel
den.
Zelfs toen hield hij geen rust, getuige het
76 pagina's tellende memo dat hij opstelde
voor een interne CDA-commissie die on
derzoek deed naar de verkiezingsneder
laag. Concepthoofdstukken werden aan
anderen voorgelegd en het document lekte
vorige week uit.
Partijvoorzitter Marnix van Rij vatte het
afgelopen zaterdag als volgt samen: ,,Het
gaat nu om de mens Pieter Omtzigt die
rust wil, die wil herstellen. Het gaat nu
even niet om de politicus. Als je hem
steeds maar als politicus blijft zien en druk
gere tijd pakkend op te schrijven, na jaren van
geduldige nota's vol soulsearching, verkie
zingsplannen, -evaluaties en boeken van pro
minenten. „Schrijven kunnen we", zei voor
zitter Marnix van Rij. ,,De kiezer denkt: wat
is nou de boodschap?"
Maar Van Dam schetst een grotere taak:
,,De punten die Omtzigt noemt over interne
partijdemocratie, het oog voor de kleine luy-
den, het sociaal denken. Daar moet aan ge
werkt worden. Als deze stap daar geen bij
drage aan levert..." Voormalig kritisch Ka
merlid Ad Koppejan - nu voorzitter van het
CDA Zeeland - vindt eveneens dat er een
grondig onderzoek moet komen: ,,Het is be
langrijk dat er aan waarheidsvinding wordt
gedaan en dat we schoon schip maken." En
volgens Overijssels CDA-gedeputeerde Eddy
van Hijum mag Omtzigts verhaal 'niet aan de
kant worden geschoven': ,,Het CDA zal zich
zelf opnieuw moeten uitvinden.'' Zo kan
Omtzigt het CDA wel verlaten; zijn schaduw
zal nog lang boven de partij zweven.
2 Wat gaat Omtzigt zelf
doen?
Eerst wil hij echt uitzieken, het is zijn 'inten
tie' om zich daarna weer als zelfstandig
Tweede Kamerlid te melden, dus los van het
CDA. Ondanks zijn grote aantal voorkeurs
stemmen wacht Omtzigt een gure
rentree. De Tweede Kamer heeft de spelregels
onlangs zo veranderd dat afsplitsers gestraft
worden voor hun alleingang. Als eenpitter
krijgt Omtzigt bijvoorbeeld minder perso
nele ondersteuning dan Caroline van der Plas
van BBB of Sylvana Simons van BIJ1. Ook
krijgt hij slechts de helft van de spreektijd
toegewezen en is hij bij grote debatten pas als
laatste spreker aan de beurt.
Maar wil hij meer dan soleren in het parle
ment, gaat Omtzigt ook voor een eigen par
tij? Het is een nachtmerriescenario voor het
CDA: een sterke 'beweging-Omtzigt' zou een
grotere scheuring in de partij kunnen veroor
zaken, met afdelingen en volksvertegen
woordigers die zich bij hem aansluiten. Op
dat front is het nog stil, maar dat kan veran
deren als Omtzigts toekomstplannen vorm
krijgen.
Electoraal heeft de parlementariër goud in
handen, weten opiniepeilers. Maurice de
Hond schat een eventuele lijst-Omtzigt op 27
a 28 zetels, ook peiler Peter Kanne (I&O Re
search) denkt aan 'tussen de twintig en der
tig zetels' in potentie voor Omtzigt: ,,In onze
populariteitsonderzoeken doet hij het ge
middeld beter dan elke andere politicus of
partijleider", zegt Kanne. ,,In de ogen van kie
zers is hij een soort heilige. Bij linkse kiezers
doet hij het goed, maar hij krijgt ook waarde
ring onder mensen die voor middenpartijen
of populistische stromingen als PVV en Fo
rum gaan. Hij is zo sterk tegen de gevestigde
orde en de hypocrisie, dat hij in de volle
breedte scoort." Dus als Omtzigt ervoor gaat,
hij een stabiele partij kan oprichten en goede
mensen om zich heen verzamelt, zou hij een
factor van betekenis kunnen worden.
Al denkt oud-collega Chris van Dam niet
dat het zo'n vaart zal lopen. ,,Ik heb stellig de
indruk dat dat niet Pieters diepste wens is.
Het was nooit een vooropgezet plan, het is
meer uit armoede dat hij dit nu doet."
1 Hoe verder met het CDA?
Pagina na pagina haalde Pieter Omtzigt in
zijn donderdag uitgelekte evaluatie uit naar
ideeënarmoede bij het CDA, schreef hij over
verwaarloosde ideologische principes, he
kelde de dominantie van beeldvorming, sug
gereerde ongezonde invloed van partijfinan
ciers en schilderde een cultuur van kleineren
en kwetsen.
Het enige dat nog ontbrak was een slot-ali-
nea waarin hij zijn afscheid aankondigde. Dat
gebeurde zaterdag alsnog, als voorlopige cli
max van een jarenlange queeste van Omtzigt
op zoek naar erkenning en waardering bij de
leiding. Omtzigt was als een partijparel die
lang niet altijd opgepoetst voor in de etalage
mocht pronken. ,,We hebben er samen alles
aan proberen te doen om dit moment te
voorkomen", schreef partijleider Wopke
Hoekstra in een reactie op Omtzigts vertrek.
Omtzigt moest binnenboord blijven, von
den veel CDA'ers lang. Vanwege zijn inhou
delijke kracht, zijn dossierkennis en doorzet
tingsvermogen. Maar ook om zijn electorale
positie (Omtzigt kreeg dik 340.000 stem
men, goed voor bijna vijf zetels) en populari
teit bij CDA-afdelingen en leden in het land.
Dus zijn vertrek doet de partij trillen, een
richtingenstrijd dreigt, een uitloop wordt ge
vreesd. De eerste roep om een speciaal partij
congres klinkt al. Zo wordt de nasleep van de
kwestie-Omtzigt de taaiste test in het prille
Hij is zo sterk tegen de
gevestigde orde en de
hypocrisie, dat hij in de
volle breedte scoort
partijleiderschap van Wopke Hoekstra.
Houdt hij de CDA-neuzen in de fractie en
het land dezelfde kant op? En met de 76 pagi
na's huiswerk van Omtzigt zal de partijlei
ding serieus aan de slag moeten.
Zijn politieke geestverwant Chris van Dam
(oud-Kamerlid) vindt het tijd voor een 'in
houdelijke herbronning'. Dat was tot voor
kort overigens beslist niet het plan van het
partijbestuur. Dat wees onlangs nog een oud
topambtenaar aan om het CDA-verhaal in
ongeveer vijftien pagina's voor eens en lan-
maandag 14 juni 2021
GO
T.ifiwmnigftii
Mét hem was
een strijd, zónder
hem dreigt crisis
Ongepland,
Jan Hoedeman
Den Haag
Met de afsplitsing van Pieter Omtzigt
gaat het CDA cruciale maanden tege
moet. Partijleider Wopke Hoekstra staat
onder druk, gevreesd wordt voor Omt
zigts concurrentie. ,,Hij is bijna een hei
lige voor kiezers.''
Niels Klaassen
Den Haag
- Peter Kanne, I&O Research
