VVD en CDA
zien niets in
brede coalitie
Migratie blijft een heikel punt
9
Arbeidsmarkt: hopen
op zetje uit de polder
Stikstof: minder vee
is onvermijdelijk
De coronacrisis legde genadeloos de grote te
genstellingen op de arbeidsmarkt bloot: alles
wat flex was, vloog er als eerste uit, terwijl
mensen in vaste banen amper iets te vrezen
hadden. De analyse dat het zo niet langer kan,
wordt door alle partijen in Den Haag gedeeld,
maar over de oplossing verschillen rechts
(VVD) en links (PvdA en GroenLinks) al jaren
drastisch van mening. CDA en D66 nemen een
middenpositie in, al zijn die twee wel wat naar
links opgeschoven.
De discussie zit muurvast, mede doordat so
ciale partners het maar niet eens kunnen wor
den. De vakbonden willen vooral dat flexwerk
ingesnoerd en duurder wordt (flex minder
flex), terwijl werkgevers het in hun ogen te
starre ontslagrecht willen versoepelen (vast
minder vast). PvdA en GroenLinks steunen de
bonden, de VVD de ondernemers.
Er gloren echter lichtpuntjes: aan de tafels
van de Sociaal Economische Raad (SER) wordt
hard gewerkt aan een sociaal akkoord. Worden
polderpartijen het eens - en die hoop is er -
dan lijken ook de politieke verschillen over
brugbaar. Al heeft de akkoordenpolitiek van de
kabinetten-Rutte wel aan populariteit inge
boet. Aan informateur Mariëtte Hamer, tevens
SER-voorzitter, zal het niet liggen.
Hoe moet het verder met de stikstofcrisis?
D66, GroenLinks en PvdA willen fors min
der vee in Nederland, terwijl CDA en VVD
daar grote moeite mee hebben. De recent
aangenomen stikstofwet gaat de linkse par
tijen niet ver genoeg.
Een 'spannend onderwerp met D66', zo
noemt Rutte het stikstofdossier in de ge
spreksverslagen uit de eerste verkennings
ronde. Toch lijkt de VVD van Rutte minder
geharnast in de wedstrijd te zitten dan an
derhalfjaar geleden. Toen zei VVD-Kamerlid
Mark Harbers nog dat 'er geen koe of varken
minder gehouden hoeft te worden'. Bij de
verkenners liet Rutte weten dat 'halveren
van de veestapel geen doel' is, maar dat 'min
der vee wel consequentie' is van het beleid.
Ook GroenLinks is bereid om water bij de
wijn te doen: Klaver gaf aan dat 'halveren van
de veestapel geen principekwestie is'. Wat
helpt is dat alle partijen willen dat meer hui
zen worden gebouwd. Om de woningnood
op te lossen, moet de stikstofuitstoot omlaag.
Een ambtelijk rapport - van afgelopen
maart - geeft een voorzetje voor de formatie:
volgens topambtenaren ontkomt het kabinet
niet aan extra maatregelen.
Als Hamer maandag verder praat
met Rutte (VVD) en Kaag (D66),
merkt ze het ongetwijfeld: de Kaag
variant van VVD, D66, CDA, PvdA
en GroenLinks heeft nog heel wat
tijd en kopjes koffie nodig, als het al
lukt hiervan een kabinet te sme
den. D66-leider Sigrid Kaag
noemde de combinatie (met samen
90 van de 150 zetels) als meest wen
selijke eerste optie, maar voor en
achter de schermen mopperen
CDA'ers en VVD'ers. Ze vinden dat
zo'n kabinet wel erg 'naar links'
overhelt en onnodig veel partijen
telt omdat GroenLinks en PvdA
zich aan elkaar hebben vastgeklon
ken. ,,Waarom zou je meer partijen
in een coalitie willen dan er nodig
zijn voor een meerderheid?'' klinkt
het bij een bron uit de CDA-top.
Gedoogconstructie
Ook zonder PvdA óf GroenLinks is
er een riante meerderheid voor de
overgebleven vier partijen: ,,En als
ze elkaar toch vasthouden, kan het
ook zonder deze linkse partijen.''
Met steun van JA21 of CU ben je er
ook, stelt deze CDA'er, 'desnoods
via een gedoogconstructie'.
Die ruimte lijkt er inderdaad:
CU-leider Gert-Jan Segers sloot een
samenwerking met VVD-leider
Mark Rutte nog uit na de kwestie-
Omtzigt ('functie elders'), maar hij
krabbelde de afgelopen weken te
rug. Nu laat hij de deur op een kier
staan voor Rutte. Als alle andere va
rianten mislukken, is hij misschien
te porren voor 'constructieve oppo
sitie' (lees: een gedoogrol).
Het CDA houdt de opties zelf
overigens nog open: regeren kan,
een oppositierol is evengoed moge
lijk. ,,Het is natuurlijk niet zo dat
deze zeven partijen maar samen
een kabinet moeten vormen'', zei
CDA-leider Wopke Hoekstra na af
loop van het gesprek met Hamer
woensdag. Een 'regenboogcoalitie'
van de VVD tot de SP sprak die dag
met de informateur over acuut her
stelbeleid en de mogelijke thema's
voor een nieuw regeerakkoord.
Het CDA kan de volgende fase
met een iets geruster hart tege-
moetzien. Nu stemmenkanon Pie-
ter Omtzigt zijn Kamerzetel voor
vier maanden teruggeeft om echt
rust te pakken, heeft Hoekstra op
papier meer speelruimte. Uiteinde
lijk is het aan de complete fractie
van vijftien Kamerleden om te be-
slissen, al zullen de afwezige parle
mentariërs zeker gepolst worden
over het uiteindelijke resultaat.
In kranten en op tv kwamen al
VVD- en CDA-kopstukken voorbij
om de Kaag-variant af te fakkelen.
Voormalig VVD-fractieleider Klaas
Dijkhoff vindt Kaags voorstel 'niet
zo empathisch', zei hij bij WNL op
Zondag: „Er is een verschil tussen
vragen aan het CDA of ze meepra
ten, of dat je zegt: 'jullie komen pra
ten, met PvdA én GroenLinks erbij'.
Dat maakt voor het gevoel van je
kiezers wel uit.''
De vorige keer draaide de forma
tie onder de Haagse noemer 'Tina'
(there is no alternative) uit op de co
alitie van VVD, CDA, D66 en CU. In
dit stadium van de formatie, zo is
de boodschap bij VVD en CDA, zijn
die alternatieven er nog wel. Zo
hoor je VVD'ers achter de scher
men over samenwerken met de CU.
En zowel PvdA en GroenLinks la
ten aanschuiven omdat ze elkaar
vasthouden, wordt bij de liberalen
nog net geen chantage genoemd.
Tweespalt
Bovendien wijzen VVD'ers op
tweespalt: Klaver is er 'helemaal
klaar voor', terwijl Ploumen juist
'blijft chagrijnen' over samenwer
king met Rutte. De variant met JA21
is al wel verleden tijd verklaard, er
kennen VVD'ers. Die was vooral
om D66 te laten merken dat het in
principe ook 'over rechts' kan.
,,Maar dat gaan we niet doen. Dan
ligt je lot in handen van een com
pleet onbekende partij.''
Informateur Hamer zit met een
deadline: voor 6 juni moet ze een
stuk afleveren aan de Tweede Ka
mer, wel waarschuwde de informa
teur eerder dat ze desnoods meer
tijd neemt. ,,Maar haastige spoed is
zelden goed", zei de informateur
gisteren. Zo krijgen daadkrachtige
woorden van vorige week - over
tempo maken en een kabinet 'voor
de zomer' - achter de schermen een
winstwaarschuwing mee. ,,Ieder-
een fluit een ander wij sj e tot er écht
varianten zijn afgevallen.''
De vluchtelingencrisis is nu misschien niet min
der groot, maar wel minder zichtbaar. Toch zal
het onderwerp in het regeerakkoord-op-hoofdlij
nen waarschijnlijk tóch tot in detail worden vast
gelegd. D66-leider Sigrid Kaag preludeerde er al
op: zij wil 'heldere afspraken' maken.
Reden: de rechtse meerderheid in de Tweede
Kamer, die graag een strenger migratiebeleid
wenst, terwijl D66, PvdA en GroenLinks liever
een 'humaan' migratiebeleid zien waarbij de in
stroom van vluchtelingen niet verder wordt be
perkt. In 2017 trokken VVD en CDA bij de forma
tie aan het langste migratie-end, al werd het kin-
derpardon later onder druk van ChristenUnie,
D66 en - uiteindelijk - CDA toch versoepeld. Een
eerste formatiepoging met GroenLinks liep toen
spaak omdat die partij niet akkoord ging met
vluchtelingendeals, zoals die met Turkije.
Maar de tijden zijn veranderd: er komen min
der vluchtelingen naar Nederland en van veel af
spraken uit de Turkijedeal is weinig terechtgeko
men. De kans is klein dat GroenLinks op dit on
derwerp gaat dwarsliggen, gezien de gespreks
verslagen die na de eerste verkenningspoging
werden vrijgegeven. De partij is 'niet van plan' dit
onderwerp 'op te spelen', zei partijleider Klaver.
zaterdag 29 mei 2021
GO
Bouwvakkers aan het werk. foto hh
De veestapel moet kleiner. foto bert jansen
De D66-voorkeurscoalitie met
PvdA en GroenLinks kan amper
op applaus rekenen bij VVD en
CDA. Informateur Mariëtte
Hamer moet naar alternatieven
kijken, klinkt het daar. Een ge-
doogconstructie met bijvoor
beeld CU kan, en waarom geen
partij minder?
Tobias den Hartog
Niels Klaassen
Den Haag
Hamer moet naar alternatie
ven kijken, klinkt het. foto anp
De linkse partijen willen een 'humaan' migratiebeleid, rechts wil strenger zijn. foto epa
