Onder politici
We dalen op internationale lijstjes
van school, milieu en ongelijkheid
wereldmacht in Azië
Ter Haar zegt dat
de overheid deze
eeuw 'nog niets
substantieels
tot stand
heeft
gebracht
kwam ook omdat ze al eerder met
Sarsvirus te stellen hadden gehad.
China heeft de bestrijding van het
virus efficiënter aangepakt. Wij
houden liever een debat over indi
viduele vrijheden en keuzes. Dat is
leuk, totdat een virus het hele land
stillegt. Als je naar efficiëntie kijkt
van China dan moet je conclude-
dat het voor de grote problemen
van deze wereld misschien niet zo
slecht is als je een beetje strakker
leert denken."
„Iedereen heeft het recht een oor
deel te hebben over mensenrech
tenschendingen. Die moet men
niet vergoelijken. Er zijn dingen
die absoluut onaanvaardbaar zijn.
Zelfs als men probeert ze te begrij
pen, moet men ze nog niet vergoe
lijken. Maar je moet ook durven
kijken waar wij zelf tekortschie
ten, daarin zijn we niet zo goed in
het westen."
,,Neem klimaatverandering.
China doet nu actief mee aan het
debat. Mondiale problemen wor
den alleen opgelost door China
daar volledig in te betrekken. En
als je over efficiëntie van China
nadenkt, ben ik daar vrij optimis
tisch over. Als ze vol inzetten op
elektrisch openbaar vervoer of een
hele provincie vol zonnepanelen
leggen, dan gebeurt het ook. China
is gewoon zeer efficiënt, op haar
manier.''
Er zit spanning tussen de
voor- en de achterkant
in Den Haag. Aan de
voorkant zien we poli
tici die veel willen, daar
achter staan uitvoeringsorganisa
ties die dat allemaal moeten uit
voeren. En zo botsen onrealisti
sche politieke wensen op de wer
kelijkheid.
Het ene na het andere rapport
verscheen over dit probleem, de
Tweede Kamer deed er onderzoek
naar. Maar topambtenaar Bernard
ter Haar deed wat topambtenaren
nooit doen: in een blog dat hij
maakt op persoonlijke titel stelde
hij onlangs dat de overheid deze
eeuw 'nog niets substantieels tot
stand heeft gebracht'.
Ter Haar (65) is niet zomaar ie
mand. Hij werkt al zijn halve leven
voor de rijksoverheid in hoge
functies. Zo was hij als directeur
op het ministerie van Financiën
medeverantwoordelijk voor de
redding van ABN Amro in de kre
dietcrisis. Zijn hartenkreet maakte
dan ook veel reacties los. ,,We den
ken altijd dat we het beste jongetje
van de klas zijn, maar dat is niet
zo'', vertelt hij tijdens een zeld
zaam vrij half uurtje. Hij bena
drukt dat hij geen schuldigen wil
aanwijzen. ,,Maar er gaan wel heel
veel dingen niet goed.''
duizenden burgers jaren kunnen
worden gemangeld zonder dat dat
doordringt tot de top van ministe
ries. Ons onderwijs is gedaald op
de internationale ranglijstjes. De
sociale ongelijkheid neemt toe.
We doen het slechter dan andere
landen bij de aanpak van milieu
problemen. ,,En zo zijn we zijn de
afgelopen twintig jaar op heel veel
lijstjes gedaald.''
Hoe dat komt? Het is een com
plex aan oorzaken, ziet Ter Haar:
jarenlange focus op 'budgetten'.
Regeerakkoorden die zijn geschre-
ven door politieke partijen waar
de uitvoering niet bij betrokken is.
En er is vooral aandacht voor
snelle resultaten en onvoldoende
zicht op de gevolgen voor de lange
termijn.
Van dat laatste noemt Ter Haar
een herkenbaar voorbeeld: de digi
talisering. ,,Al jaren zijn we ermee
bezig, maar pas sinds kort beseffen
we wat het voor gewone mensen
betekent. Zo'n 30 procent van de
bevolking is niet digitaal vaardig.
Daar hadden we als overheid veel
eerder op moeten ingrijpen.''
politiek wil bezuinigen op de uit
voering. En dan is de standaard
reactie: dat gaan we meer via de
computer doen. ,,Ik zag van dicht
bij hoe dat mis ging bij het UWV.
We dachten dat slechts 10 procent
van de mensen persoonlijke bege
leiding nodig had, de rest kon via
de computer worden geholpen. En
die 10 procent zou vanzelf afne
men. Dat bleek een pijnlijke ver
gissing. Daardoor werden heel veel
mensen niet goed geholpen.''
Bij de Belastingdienst en in de
zorg gebeurde hetzelfde. ,,Pas nu
dringt door dat mensen iemand
willen spreken, omdat ze verdwa
len in computersystemen."
De uitvoering loopt vast,
zegt Ter Haar. „De Belasting-
dienst bestaat uit negenhonderd
systemen die houtje-touwtje aan
elkaar zitten. Het UWV is een fu
sie van vijf instellingen en dat zie
je nog aan de ict. Tegelijkertijd is
het hele sociale zekerheidsstelsel
complexer en complexer gewor
den. Dan kwam er wéér een regel
tje bij. Het moet simpeler. Voor de
mensen die het moeten uitvoeren,
maar ook voor de burger.''
Ter Haar kreeg veel commen
taar op zijn blog. Hij was er toch
zelf ook al die tijd bij geweest?
,,Terechte kritiek'', vindt hij. ,,Het
is ook te makkelijk om nu te roe
pen dat alles fout zit. Als ik terug
kijk, denk ik dat ook ik me als
ambtenaar soms te makkelijk liet
vangen in ons eigen wereldje: zor
gen dat goed verloopt wat er aan je
gevraagd wordt.''
De schuld dus ligt niet alleen bij
de politiek, zegt hij. Maar er moet
hem wel iets van het hart. Bij de
verkiezingen van 2017 las Ter Haar
alle partijprogramma's. Ze leken
als twee druppels water op de pro
gramma's van twintig jaar daar
voor. ,,Pas bij deze verkiezingen is
er meer aandacht voor de thema's
van deze eeuw zoals sociale onge
lijkheid, woningnood en klimaat.
En partijen lijken nu ook seri
eus van plan om vooral
doelen af te spreken in de
formatie en niet de maat-
v< regelen die daarbij horen.
Want uiteindelijk zit die
ZDê' deskundigheid niet aan de
formatietafel."
^0- k In zijn blog deed
Ter Haar een op
roep om voor
beelden aan te
dragen van din
gen die de over
heid de afgelopen
decennia wél goed
had gedaan. „Daar
heb ik nog geen reac
ties op ontvangen."
GO ZATERDAG 29 MEI 2021
Politiek verslaggever Hans van Soest schrijft elke week over wat er speelt in Den Haag.
Deze week: de problemen waar ambtenaren tegenaan lopen.
Confucius zoals
gezien door de Chi
nese kunstenaar
Zhang Huan. De sili
conen sculptuur
was te zien in Rock-
bund Art museum
in Shanghai.
FOTO GETTY IMAGES
pyer geschiedenis, filosofie
en samenleving
Het boek Chinees
denken. Over geschie
denis, filosofie en sa
menleving is versche
nen bij Nieuwezijds
B.V.
'Een beetje strakker denken' kan
ook de opmaat zijn naar schen
dingen van mensenrechten?
Uw boodschap is: leer China be
grijpen en werk beter samen.
Bij de toeslagenaffaire bleek dat
Want hoe gaan die dingen? De
