Chinakenner Sterckx pleit voor meer kennis over opkomende
16
China? Is dat niet dat land van Huawei, corona, van Mao
Zedong? De Vlaamse hoogleraar Roel Sterckx vindt dat
we onze kennis over de wereldmacht hoognodig moeten
bijspijkeren. ,,China raakt ons aan op allerlei manieren.''
'Het Westen heeft
er soms moeite
mee dat China
grote sprongen
kan maken'
BOB VAN HUËT
hina, China,
China. Er gaat
bijna geen dag
voorbij of het
gaat erover.
Waarom eigen
lijk? Is het om
dat we oprecht willen weten hoe
een vijfde van de wereldbevolking
aankijkt tegen de grote vraagstuk
ken van dit moment?
Niet echt. China krijgt vooral
aandacht om een andere reden,
vermoedt Roel Sterckx, hoogleraar
Chinese geschiedenis, wetenschap
en beschaving aan de universiteit
van Cambridge in Engeland.
China werkt een beetje op onze
zenuwen. Dat is niet nieuw. Hon
derd jaar geleden waarschuwden
westerse politici ook al voor het
'gele gevaar' - ook toen was men
bezorgd om de teloorgang van de
eigen, dominante, positie.
Het hernieuwde 'ontwaken' van
een supermacht vol zelfvertrou
wen maakt ons onzeker. Als we
zien dat onze treinen, onze kern
centrales en onze mobiele tele
foons steeds vaker uit China ko
men, voelt dat vreemd. En het gaat
hard. Vroeger zat er een 'belchi-
nees' op de tribune bij ADO, in
middels is de hele club opgekocht,
door Chinezen - die er trouwens
ook weer vanaf willen. Hoezeer
moeten we oppassen dat ze hier
niet de hele boel overnemen?
Als je op deze manier, zeg maar
als verongelijkte westerling aan
kijkt tegen de fenomenale op
komst van China wordt het niks,
waarschuwt Sterckx alvast. Twee
jaar geleden publiceerde de
Vlaming Ways of Hea
ven, een geprezen stan
daardwerk over hoe
Chinezen denken en
doen, en vooral waarom
ze doen zoals ze doen. De
Nederlandse vertaling van
dat boek is net uit, onder de
titel Chinees denken. Over geschiede
nisfilosofie en samenleving.
Weinig mensen zullen opgewon
den raken van de schoolse titel van
Sterckx' boek, maar die dekt wel
een fascinerende lading. Laten we
het niet te ingewikkeld maken,
leert Sterckx. Chinese filosofie is
geen hoogdravend gezever over de
zin van het bestaan of over de
vraag of er leven is na de dood.
Daar hebben we genoeg westerse
filosofen voor. Nee, Chinese filo
sofie is bovenal praktisch ingesto
ken met tal van bruikbare handva
ten voor sociale en politieke vraag
stukken, zegt de hoogleraar in een
zoomverbinding met Cambridge,
waar hij al twintig jaar woont met
zijn gezin.
Dat het allemaal zo onbekend is,
werkt onbegrip in de hand. We
hebben te weinig mogelijkheden
om in aanraking te komen
met kennis over China
die niet te maken
heeft met het
Op de middelbare school is er nau
welijks aandacht voor de Chinese
manier van denken en dat is meer
dan jammer, luidt de klacht van
Sterckx. ,,Het is alsof wij onze kin
deren de geschiedenis van Europa
zouden aanleren en dat we dan als
beginpunt de nazi's en Tweede
Wereldoorlog nemen. De jonge
ren van nu zullen China moeten
leren begrijpen, of ze dat nou leuk
vinden of niet, want China raakt
ons aan op allerlei manieren.''
,,Confucius is de belangrijkste his
torische denker voor heel Oost-
Azië, niet alleen voor China. Zijn
filosofie is 500 voor Christus ont
staan in een fase waarin verschil
lende Chinese heersers elkaar be
vochten. Ze rekruteerden denkers
aan hun hof om adviezen te te
krijgen over hoe je de maatschap
pij het best kon organiseren. Om
sterker te worden dan hun rivalen.
Confucius was een van die intel
lectuelen die van hof naar hof reis
den en die een visie gaf op de
maatschappij.''
„Confucius respecteert dat we
allemaal anders zijn, maar hij
benadrukt ook de samenhang
en het sociale gedrag van men
sen. Wat een maatschappij func
tioneel maakt, is dat we ons alle
maal bewust zijn van onze rol. We
hebben allemaal verschillende rol
len, taken en verplichtingen, zegt
hij. We zijn bijvoorbeeld allemaal
zonen of dochters, sommigen zijn
vader of moeder. Sommigen zijn
leraar, anderen student. Ministers
en onderdanen. Voor ons sociale
leven moeten we navigeren in die
verschillende rollen. Zo werkt een
harmonische samenleving.''
,,Hij geloofde dat je voor een goed
functionerende samenleving een
verlichte elite moest hebben. Dat
je de beste mensen opleidt die het
land efficiënt kunnen besturen.
Dat denken is in China vertaald in
het staatsexamen. Dat begon 2000
jaar geleden en bestond tot in de
20ste eeuw. Iedereen die een func
tie ambieerde in de bureaucratie,
moest door een strikt examensys
teem. Natuurlijk was er corruptie
en werden mensen uit de juiste fa
milies soms bevoordeeld. Maar het
staatsexamen was gebaseerd op
het principe dat we de beste amb
tenaren willen.''
politici die toevallig populair zijn.
,,Het nut van een technocratische
elite is een basisgedachte voor alle
Oost-Aziatische maatschappijen.
Tot op de dag van vandaag vind je
het denken van Confucius terug in
zaken als respect voor autoriteiten,
voor ouderen, het belang van fa
miliaire verplichtingen. Dat zit in
het dna van alle Chinese gemeen
schappen.''
,,Alle Chinese filosofen zijn het
eens over één ding: een maat
schappij wordt het best geleid met
één competente figuur. En als die
figuur faalt, moet je ervoor zorgen
dat de instituties aan de top over
leven. Daarvan kun je denken wat
je wilt, maar het heeft geleid tot
bepaalde efficiënties waar wij het
in het Westen soms moeilijk mee
hebben. Dat men in China binnen
twintig jaar sprongen kan maken
in armoedebestrijding, in techno
logische ontwikkeling, in oplei
ding van de bevolking, in infra
structuur, heeft daar alles mee te
maken. Dat zijn zaken waarover
wij hier soms jaren discussiëren.
Wij hebben natuurlijkerwijze
geen sympathie voor autoritaire
regimes, maar als het verlicht is
kan dat soms wel helpen.''
,,Als ik zie hoe er in Groot-Brittan-
nië, waar ik woon, is geklungeld
en hoe er vaak in paniek is gehan
deld, moet je zeggen dat de Chine
zen beter voorbereid waren. Dat
ZATERDAG 29 MEI 2021 GO
'Jongere moet
China leren
begrijpen'
u
jjgrv, f
Hoogleraar Chinese geschiede
nis Roel Sterckx. foto vajda
Wie Chinese filosofie zegt, zegt
Confucius. U stelt dat zijn den
ken actueler is dan ooit terwijl
de meesten van ons maar heel
weinig over hem weten.
Twee van die heel oude ideeën
staan nog steeds centraal in het
Chinese denken. 1. een maat
schappij wordt het best geleid
door een goed opgeleide elite,
en 2. het belang van het collec
tief is groter dan dat van het in
dividu.
In dat Chinese rollenspel ligt de
nadruk veel meer dan bij ons op
verplichtingen van burgers en
verwachtingen van leiders.
Ter zaken kundige technocraten
werden gezien als de beste be
stuurders, schrijft u. Dus niet
De term 'elite' is in Nederland
bijna een vies woord geworden.
Zit de geest van Confucius ook
in de aanpak van de corona?
