SUSAN SMIT schreef een historische roman gebaseerd
op feiten over het leven van Entgen Luijten, de laatste
vrouw die in Nederland als heks werd berecht.
et raakt je op een diep niveau. De oneer-
I lijkheid ook.' Susan Smit (47) wordt wéér
boos als ze over haar nieuwe boek praat.
I Aan haar grote keukentafel vertelt de
I schrijfster hoe ze op de officiële docu
menten stuitte van het allerlaatste heksenproces in wat
nu Nederland is. 'En dan hebben we het over 1674, hè.
Iedereen denkt: heksenvervolging, duistere middel
eeuwen. Maar de grote heksenjacht vond plaats tussen
1450 en 1650. Dat is allang de Verlichting.'
Tussen 50.00 en 100.000 mensen zijn indertijd terecht
gesteld, 85 procent was vrouw, vertelt Susan Smit. 'En
daar zitten de vrouwen die al bezweken onder de mar
telingen niet eens bij. Elk burgerrecht ging overboord
zodra iemand werd beschuldigd van maleficia, toverij,
en de Inquisitie erbij werd gehaald. Terwijl in de gewone
rechtspraak martelen al was afgeschaft.'
De heks van Limbricht is het geromantiseerde levens
verhaal van Entgen Luijten, een bejaarde weduwe die
altijd haar eigen gang is gegaan. In de liefde, in zaken,
in familiekwesties. 'Dat zijn de vrouwen die werden aan
gewezen. Te zelfstandig. En dat maakt heksen eigenlijk
de eerste feministen.'
Entgen heeft veel kennis van de natuur en plukt daar
letterlijk de vruchten van. Vaak komen dorpelingen om
raad of genezing. Na een paar ongelukkige voorvallen
wordt ze beschuldigd van hekserij en in een kerker gegooid,
waar ze onder vreselijke omstandigheden haar proces
moet afwachten. 'Maar het is geen heel zwart boek, hoor,
met 250 loodzware pagina's over haar lijden. Het gaat ook
over hoe ze in de liefde stond, en over haar moederschap.'
Entgen leefde in een roerige politieke tijd, waarin diverse
partijen streden om wat nu de provincie Limburg is. Er
werden vuile spelletjes gespeeld. 'Daardoor is het ook een
soort thriller. De mensen waren volledig onderworpen
aan adel en kerk. Ze was in zekere zin een
politiek slachtoffer: ze maakte het die
Heren van Limbricht lastig door niet te
bekennen, ook niet onder marteling.
En zonder bekentenis was veroordeling
onmogelijk. Entgen móet hebben gewe
ten van het Roermondse massaheksen
proces in die tijd - 63 op de stapel, twee
per dag. Ik denk dat ze echt moet hebben
gedacht: het eindigt bij mij. Dit móet
stoppen. Het verbaast me dat ze niet
allang een nationale heldin is. Maar zelfs
de plaatselijke historici zeiden: we weten
niet precies hoe het is geëindigd.'
'Nou, ik wel,' zegt Susan Smit. 'Ik vond
informatie die door de schepenbank is
genegeerd. Het proces is anders de
geschiedenis ingegaan dan het heeft
plaatsgevonden. Dus ik kon ook haar
naam zuiveren.'
Daarbij heeft nazaat Peter Luijten genea
logisch onderzoek gedaan naar zijn fami
lie. Zo achterhaalde Susan Smit op haar
beurt wat Entgens vader deed, waar haar
oma woonde, hoe haar moeder heette,
et cetera. Informatie over het dorp, de
kasteelheren: alles heeft Smit onderzocht.
'Natuurlijk heb ik het geromantiseerd. Ik wéét niet
hoe haar karakter was, daar is geen archief van.
Maar je kunt veel afleiden uit de keuzes die iemand
maakt.'
Smit heeft veertien boeken op haar naam staan.
'Dit is mijn zesde roman, maar het voelt als iets dat
groter is dan mezelf.' Haar personages - 'altijd eigen
wijze, lastige vrouwen, dat vind ik de leukste types' -
'Een vrouw met
macht is verdacht'
32
