WERK
Sluit niemand buiten in vacatureteksten
Waarom we doen
wat anderen doen
Overledenenverzorger
nationale
vacaturebank
18
Je brein op het werk
Kun je als vrouw reageren op een vacature
voor klusjesman? En wat als gevraagd
wordt of Nederlands je moedertaal is, en
dat niet zo is? Experts vragen aandacht
voor discriminerende taal in vacatures.
en ik nou zo
slecht met
instructies?'
vraag ik aan
vriendin L.
'Nee, het was echt niet te
begrijpen!' zegt ze. We
gingen naar dezelfde
coronateststraat om
's avonds naar een con
cert te mogen. Zij was
met de auto bij de ingang
blijven staan, omdat ze
niet wist waar ze heen
moest. Ik fietste door,
maar werd teruggestuurd
om mijn fiets weg te zet
ten en aan te sluiten in
de rij auto's.
De testmevrouw reikte
een tissuedoos aan zodat
ik mijn neus kon snuiten.
Ik gooide het propje in
een vuilnisbak, waarop
ze 'nee!' gilde. Blijkbaar
had het niet in die prul
lenbak gemoeten, maar
waarin dan wel? Later
besefte ik dat ik mijn
mondkapje niet had
gebruikt, geen idee waar
ik dat moest opzetten.
Als ik iets lastig vind van
deze coronaperiode, dan
zijn het alle nieuwe
handleidingen. Walste je
eerst op de automatische
piloot een winkel of kof-
fietentje binnen, nu sta
je te zoeken naar een ge
plastificeerd A4'tje met
ingewikkelde instructies.
Vroeger bij gym kon ik al
geen touw vastknopen
aan de uitleg van de do
cent die wilde dat je óver
de kast sprong en óp de
bok (of toch andersom?)
Hoe dan? Liever kijk ik
hoe anderen het doen.
Die tic hebben we alle
maal. Als we niet goed
weten wat we moeten
kiezen, doen we onbe
wust wat anderen doen.
Dat werkt meestal per
fect. Blijkbaar weten an
deren wel hoe het moet
of hebben ze informatie
die jij niet hebt.
Als je in de rij staat
voor de wc en iedereen
negeert het laatste hokje
dat vrij is, dan zal dat een
reden hebben. We kopen
de computer die volgens
de site het meest ver
kocht is en kiezen het ta
feltje op het terras waar
net mensen zaten.
Toch loont het soms
om verder te kijken. Dan
blijkt dat laatste wc-
hokje prima en die com
puterbeoordeling nep.
Wat doet een
Een kwart van de mensen die
in de afgelopen twee jaar
gesolliciteerd hebben, heeft
tijdens het proces discrimi
natie ervaren. Dat blijkt uit
recent onderzoek van de Nationale
Vacaturebank onder ruim duizend
respondenten. Sollicitanten voelen
zich vooral buitengesloten vanwege
hun leeftijd, nationaliteit en gender.
,,Dat gevoel is helaas in veel gevallen
terecht'', reageert Nicol Tadema,
schrijfster van onder meer het boek
Werven met woorden. ,,Ik zie regelma
tig discriminerende vacatureteksten
voorbijkomen. Het taalgebruik dat
daarbij hoort, zit bij sommige organi
saties diep ingebakken.''
Gedragsverandering
Met haar tekstbureau Voor Tekst
geeft Tadema werkgevers regelmatig
advies over vacatureteksten. ,,Het
merendeel van de mensen die vaca
tureteksten opstelt, is zich onbewust
van hun discriminerende taalge
bruik'', zegt ze. ,,Dat zijn over het
algemeen geen tekstschrijvers, maar
bijvoorbeeld teammanagers, recrui
ters of hr-medewerkers. Wanneer ik
aangeef dat dit niet is toegestaan, zie
ik ze oprecht schrikken. Daarna
wordt de tekst aangepast.''
Tadema vindt het belangrijk dat
buitensluitend taalgebruik in vacatu
reteksten wordt aangekaart. ,,Over
het algemeen hebben de mensen die
dat schrijven juist het beste met an
deren voor'', licht ze toe. ,,Door er
met hen over in gesprek te gaan, is
een gedragsverandering snel ge
maakt.''
Toch is een 'inclusieve' tekst schrij
ven, die voor iedereen geldt, gemak
kelijker gezegd dan gedaan, zegt
Sterre Leufkens, docent Nederlandse
taalkunde aan de Universiteit
'Er is één hokje: daarin
zit de heteroseksuele,
witte man. Verder valt
iedereen erbuiten'
Utrecht. ,,Ik denk dat de mensen die
vacatureteksten schrijven neutraal
proberen te zijn, maar dat is lastig
vanwege onze taal'', licht ze toe. ,,In
het Nederlands heb je eigenlijk geen
neutrale woorden.''
Loodgietster?
Volgens Leufkens ligt de oorsprong
van ons onbewuste taalgebruik deels
bij de voorbeelden die we in de maat
schappij zien. ,,In Nederland denken
we bij een wetenschapper bijvoor
beeld vaak aan een wit persoon, om
dat die hier het meeste voorkomen. Je
kunt in een taal niet zichtbaar maken
dat je ook mensen met een andere
achtergrond bedoelt.''
Dat er in het Nederlands geen neu
trale woorden bestaan, zorgt volgens
haar vooral bij beroepsnamen voor
problemen. ,,Het vrouwelijke woord
voor een bepaalde functie heb je mis
schien wel geleerd, maar in het dage
lijks leven kennen we meer voorbeel
den van mannelijke loodgieters dan
van vrouwelijke. Bij secretaresses
wordt door datzelfde effect weer
automatisch aan een vrouw gedacht.''
Daarin schuilt volgens UvA-taal-
wetenschapster Ingrid van Alphen
nu precies het gevaar. ,,Veel vrouwen
en mensen die non-binair zijn, heb
ben de mannelijke vorm allang aan
vaard. Dit komt doordat ze nooit in
aanraking zijn gekomen met een
vrouwelijke vorm. Dat is het pro
bleem.''
Van Alphen wijdde een groot deel
van haar carrière aan onderzoek naar
taal en gender. ,,Dat het gebruik van
de vrouwelijke vorm van functiebe-
Je vindt je nieuwe baan op nationalevacaturebank.n
wie je
ook bent,
wat je ook
wil worden
DONDERDAG 6 MEI 2021 GO
Neuropsycholoog
Chantal van der Leest
bekijkt onze gedragin
gen op de werkvloer: wie
of wat bepaalt onze
dagelijkse beslissingen?
B
Lijkt dit je wat?
Kijk voor vacatu
res op de site
van deze krant
bij /werkt
SYLVIA GEENJAAR (64) is
overledenenverzorger bij Barbara
Uitvaartverzorging.
Wat doe je precies?
,,Ik was en kleed de overledene en
zorg dat het haar netjes zit."
Wat is het mooiste aan je werk?
„Familieleden erbij betrekken.''
In samenwerking met Nationale
Vacaturebank
Als je denkt aan
'de directeur',
wie zie jij
dan voor je?
SANNE MEIJER
- INGRID VAN ALPHEN