28 MEDIA CULTUUI
ANGELA
KIJKT TV
Quote van de dag
ONDERZOEK SCHILDERKUNST
Na Meisje met de parel worden nog zes andere
schilderijen van Johannes Vermeer in Nederland
onderzocht met de laatste 'spectaculair goede'
technieken. Alles om dichterbij de werkwijze van de
mysterieuze meester te komen.
Het Rijksmuseum
kwam op het idee
om de zeven
Vermeers in
Nederland samen
te onderzoeken
Ik heb weleens een
heel pak stroopwafels
tijdens een opname
gegeten om een 'tv-
momentje' te creëren
Wie dacht dat we met haar voortijdige ver
trek bij Opi van Talitha Muusse af waren,
moet ik teleurstellen. Ze heeft de aange
boren gave om steeds weer als een duveltje uit een
doosje omhoog te komen. Nu is er het nieuws dat
ze werkt aan een boek over hoe het er achter de
schermen aan toegaat bij Op1, waar ze begin dit jaar
zonder enige journalistieke ervaring drie fantasti
sche dagen mocht beleven als stagiaire naast Sven
Kockelmann.
Van de inhoud geeft ze alvast een voorproefje in
de nieuwste editie van de Podcast over Media van
Alexander Klöpping. Handenwrijvend zat ik klaar
voor de smeuïge details. Spoileralert: dat viel best
tegen. Ik moest me heen worstelen door holle ter
men als 'moreel kader' en 'normatief ideaal', die ze
miste bij de dagelijkse talkshow. Wel noteerde ik
snel de uitspraak 'ook geen ervaring is een kwali
teit' als quote van de maand. Ja, zo lust ik ook peul
tjes, zou mijn moeder zeggen.
Daarna klaagde ze dat de redactie van Opi en de
journalistiek in het algemeen te veel op schoot zit
van Den Haag, er geen ruimte was voor tegenge
luid op het coronabeleid en een onderzoeksredac-
tie ontbrak die voor haar de uitspraken van Ab Os-
terhaus controleerde, waardoor ze hem geen kriti
sche vragen kon stellen. Goh, toch gek dat Sven
Kockelmann met dat laatste opmerkelijk weinig
moeite had. Maar wellicht las die zich gewoon goed
in, googelde een rondje en pakte hij de telefoon om
zich door bronnen bij te laten praten.
Dat is namelijk wat journalisten en de echt goede
presentatoren doen. En het lijkt me eerlijk gezegd
ook dat wanneer je, zoals Talitha, maar één uitzen
ding per week hoeft te doen voor een salaris van
72.000 euro per jaar (wat meer is dan de gemid
delde tv-redacteur verdient) je daar ook best tijd
voor hebt. Maar ja, daardoor is ze waarschijnlijk zo
geschikt als 'millennialexpert'. Ze belichaamt pre
cies elk vooroordeel dat ik heb over die generatie: ze
hebben amper iets gezien en gedaan, maar preten
deren exact te weten hoe de wereld in elkaar zit en
als ze falen is het altijd de schuld van een ander.
Ik mag hopen dat er een paar omroepbazen zijn
die de podcast met schaamrood op de kaken luiste
ren. Want het verhaal van Talitha maakt pijnlijk
duidelijk dat er maar één criterium hoort te zijn om
iemand aan de kop van een belangrijke talkshow
tafel te plaatsen, en dat is ERVARING. En niet de
afweging of iemand handig in een of ander diversi
teitshokje past om bepaalde quota te halen of een
leuk koppie en een vlotte babbel heeft. Dus bij deze
ook meteen de vraag: wanneer komt Sven terug?
Netflixdocu
over WOII
Einde 5 mei
met concert
e verwach
tingen in Ne
derland zijn
hooggespan
nen. In Dres
den wordt
dit jaar een
gerestaureerd schilderij van
Johannes Vermeer (1632-1675)
gepresenteerd waarvan de ach
tergrond spectaculair veranderd
is. Onder de volledig witte
muur achter een brieflezende
vrouw bleek oorspronkelijk een
groot schilderij van een cupido
schuil te gaan.
Het Rijksmuseum en het
Mauritshuis hebben hun krach
ten nu gebundeld om ook in
Nederland allerlei raadsels rond
Vermeers materiaalgebruik en
werkwijze op te lossen. Met
behulp van de allerlaatste beeld
en scantechnieken en digitale
microscopie gaat men op zoek
naar Vermeers penseelvoering,
gebruik van pigmenten en de
manier waarop hij zijn schilde
rijen opbouwde.
Het Rijksmuseum heeft vier
Vermeers in de collectie: Het
melkmeisje, Brieflezende vrouw,
Het straatje en De liefdesbrief. Het
Mauritshuis bezit er drie: Meisje
met de parel, Gezicht op Delft en
Diana en haar nimfen. Dat zijn
tegelijk alle zeven Vermeers in
Nederland.
Edwin Buijsen, hoofd collec
tie en wetenschap van het Mau-
ritshuis: ,,We zijn allebei instel
lingen in Nederland die zich
met materiaaltechnisch onder
zoek bezighouden. Het Rijks
museum heeft heel veel appara
tuur en mensen in dienst. Wij
als Mauritshuis zijn wat kleiner,
hebben een specialistische col
lectie en richten ons vooral op
de Hollandse 17de eeuw.''
Het project loopt tot 2025, het
jaar van de 350ste sterfdag van
Vermeer. Dan zullen de onder
zoeksresultaten bekend worden
gemaakt.
Vorig jaar rondde het Maurits-
huis een onderzoek af naar
Meisje met de parel. Een interna
tionaal team van wetenschap
pers vond onder andere dat de
achtergrond van het schilderij
ook hier niet zomaar een don
kere ruimte is. Vermeer schil
derde het meisje voor een groen
gordijn, dat in de loop der eeu
wen verdwenen is door het ont-
kleuren van de verf. Microsco
pen en macro-XRF-scanners lie
ten zien dat er plooien van een
doek hadden gezeten, maar bij
voorbeeld ook dat het meisje
wimpers had. De bruine streep
jes verf zijn niet meer met het
blote oog te zien, omdat de pig
menten zo goed als verdwenen
zijn.
Zoals bekend doet het Rijks
museum ondertussen onder
zoek naar Rembrandts Nacht
wacht, om dat schilderij te kun
nen restaureren. Buijsen: ,,Toen
kwamen zij op het idee om onze
krachten te bundelen en de
zeven Vermeers in Nederland
uitgebreider te onderzoeken
met de allernieuwste onder
zoekstechnieken.'' Zo'n vijftien
onderzoekers en restauratoren
van het Rijksmuseum en Mau-
ritshuis komen maandelijks
digitaal bij elkaar om de voort
gang te bespreken en om gege
vens uit te wisselen.
Vermeers werk is geliefd,
maar tegelijk is relatief weinig
over hem bekend. Niet voor
niets staat hij bekend als de
Sfinx van Delft. Hij wordt
samen met Rembrandt en Frans
Hals beschouwd als de top drie
van de Nederlandse schilders
uit de 17de eeuw. Maar details
over zijn leven zijn relatief
schaars. Zo is het onduidelijk bij
wie hij in de leer ging. Over zijn
motieven en opdrachtgevers is
weinig tot niets bekend. Zijn
werkwijze is onderwerp
geweest van verhitte debatten -
niemand weet hoe het echt zit.
Rabiaat
Een van de hete hangijzers in
het onderzoek naar de werk
wijze van Vermeer is het ge
bruik van de camera obscura,
een hulpmiddel om de werke
lijkheid nauwkeurig over te
kunnen nemen op hun doek. Er
zijn in het verleden kampen ge
weest van Vermeerdeskundigen
die zweren dat de schilder een
camera obscura of andere appa
raten moet hebben gebruikt.
Een film als Tim's Vermeer
brengt steekhoudende argu
menten voor dat idee naar vo
ren. Maar er zijn ook rabiate
tegenstanders van deze opvat
ting. Binnen de groep van vijf
tien onderzoekers worden alle
feiten op een rij gezet om te kij
ken of Vermeer optische hulp
middelen heeft gebruikt. Dat
ligt volgens Pieter Roelofs,
hoofd schilder- en beeldhouw
kunst van het Rijksmuseum,
wel voor de hand, maar over de
Talitha
woensdag 5 mei 2021
GO
SERIE
Netflix brengt
volgend jaar
een elfdelige
documentaire
serie uit over de
bevrijding van
Europa met en
kele rollen voor
bekende Neder
landers. Elke af
levering van
Voices of Libe
ration wordt be
geleid door
mensen die een
familaire con
nectie hebben
met de Tweede
Wereldoorlog.
Een van hen is
acteur Géza
Weisz. Zijn
grootvader
stierf in concen
tratiekamp
Auschwitz. Ook
Bella Hay en de
Vlaming Bart
Peeters doen
aan de reeks
mee. De regie is
in handen van
Koen Mortier,
bekend van de
film Ex Drum
mer De serie
neemt de kijker
verder mee naar
de grootste mili
taire operaties
uit de geschie
denis als D-Day
en de Slag om
de Schelde.
Over die laatste
mijlpaal ver
schijnt binnen
kort ook een
speelfilm in de
bioscopen.
MUZIEK
Bevrijdingsdag
wordt vandaag
feestelijk afge
sloten met het
5 mei-concert.
Er zijn optre
dens van onder
anderen André
van Duin en
Claudia de Breij.
Vanwege de
coronamaat
regelen treden
de artiesten bin
nen op, in de
grote zaal van
Carré. De NOS
zendt het con
cert live uit op
NPO 1.
Schilderijen van
Vermeer onder
de loep: welke
details zien we al
eeuwen over
het hoofd?
Kees Keijer
44
—Edwin Buijssen, hoofd collec
tie en wetenschap Mauritshuis
- Op tv zijn ze dol op 'eet-
momentjes', concludeert
Maarten van Rossem in
de Varagids.
