12 NIEUWS
BATMAN CORONAHELD
Het is echt een raar verhaal. De
vaste Kamercommissie voor Bui
tenlandse Zaken zit een dikke week
geleden bij elkaar voor een videoge-
sprek met Leonid Volkov. Span
nend en interessant, want hij is een
naaste medewerker van Aleksej Na-
valny, een prominent criticus van
de Russische president Poetin.
Maar ook weer niet zó bijzonder,
want het gebeurt vaker dat Kamer
leden op deze manier geïnformeerd
worden. In dit geval is het gesprek
aangevraagd door het team van Na-
valny en goedgekeurd door de grif
fie van de Tweede Kamer.
Kati Piri (PvdA) is een van de
Commissieleden. Ze komt binnen
op het moment dat de vergadering
begint en valt meteen in het begin
van het gesprek. ,,En ik zie op het
scherm een man in een badjas.
Hmmm, dacht ik, da's bijzonder.
Maar goed, dat kan nog. Gaandeweg
blijkt dat die man zich nogal mager
heeft voorbereid. En als we door
vragen, komen er steeds absurdere
antwoorden. Wat is dit voor iets?! Ik
ga hem googelen, eens kijken of hij
wel is wie hij zegt dat hij is." Niet
dus, zo blijkt dan snel.
Onmiddellijk wordt er door ver
schillende media gemeld dat de Ka
merleden te maken hebben gehad
met een deepfake-video. Dat is een
video waarin het gezicht van de
persoon in beeld is verwisseld met
een gezicht dat heel erg op hem of
haar lijkt (een zogenoemde 'face
swap'). Daarmee kun je dus ieder
een van alles laten zeggen. Deze
techniek duikt voor het eerst op in
2017, meldt Giorgio Patrini, oprich
ter van Sensity.ai, een bedrijf dat
zich richt op het bestrijden van 'vi
suele bedreigingen'. Hoeveel van
dat soort filmpjes al op het internet
circuleren, durft hij niet te zeggen.
,,Maar we zien wel dat het aantal
exponentieel groeit. Het verdubbelt
elke zes maanden."
Porno
Het gaat vooral om porno, zegt Pa-
trini. Uit cijfers van Sensity.ai blijkt
dat zo'n 90 procent van alle deep-
fake-video's op pornosites te vin
den zijn. En in het overgrote deel
van de gevallen betreft het vrou
wen. Dat zegt ook Marietje Schaake,
oud-Europarlementariër voor D66
en nu directeur internationaal be
leid bij het Cyber Policy Center van
de Stanford Universiteit in Califor-
nië. ,,Dat is heel erg schadelijk. Stel
dat ze jouw hoofd op dat van een
porno-acteur plakken en daarmee
geld gaan verdienen. Het is vaak
nauwelijks van echt te onderschei
den."
Maar dat is nog iets anders dan
live mensen voor de gek houden
met een deepfake-video, zoals in de
Tweede Kamer zou zijn gebeurd.
,,Ik heb dat nog niet gezien", zegt
Schaake. ,,Dat is ingewikkeld en
kost heel veel geld. Bovendien: de
meest misleidende vorm van deep-
fake is nog altijd geschreven tekst."
Als je politieke schade wil aan
richten, zijn er volgens Patrini in
derdaad veel effectievere middelen.
Nepartikelen bijvoorbeeld, en bots
die deze in een razend tempo aan
heel veel mensen kunnen sturen.
,,Bij de laatste Amerikaanse presi-
dentsverkiezingen heerste er angst
voor deepfake-video's, maar die
zijn nauwelijks aangetroffen en
hebben al helemaal geen grote im
pact gehad. Het kost nu nog veel te
veel tijd om ze maken. Ook zijn ze
makkelijker te ontmaskeren dan
geschreven desinformatie." Dus:
waarom zou je moeilijk doen?
Inmiddels is duidelijk geworden
dat de man met de badjas gewoon
een man met een badjas was,
geschminkt als Leonid Volkov.
Geen deepfake, dus. Kati Piri: ,,Het
blijkt een actie te zijn van twee
Russische komieken. Die hebben
ook al zoiets geflikt bij parlementa
riërs in het Verenigd Koninkrijk en
de Baltische staten, ongetwijfeld
aangestuurd door het Kremlin. Dat
is wat ze doen, ze pakken de landen
die kritisch staan tegenover Poetin.
En ze voeren het blijkbaar door tot
in het belachelijke."
Piri kan er niet om lachen. ,,Nee,
dit is echt niet grappig. Het gaat hier
wel om het parlement, hè. Het is
geen candid camera. Ik vind het
zorgwekkend. Het betekent in ieder
geval dat we veel bewuster moeten
zijn in dit soort situaties. In deze
moderne wereld is steeds meer mo
gelijk, dat moeten we ons realise
ren. Altijd dubbelchecken of we
wel met de juiste persoon een af
spraak hebben. Dit kunnen we ons
niet meer permitteren."
Giorgio Patrini maakt zich allang
geen illusies meer. Tijdens het vi
deo-interview met deze krant haalt
hij zijn collega Francesco erbij, die
kan laten zien hoe ver de techniek
op dit moment al is gevorderd.
Francesco is een kale man met een
slecht gebit, die zich vriendelijk
voorstelt. Als de beleefdheden zijn
uitgewisseld, drukt hij op een
knop, waardoor ineens zijn echte
gezicht tevoorschijn komt. ,,En?
Kon je het zien?" vraagt hij. Eh, nou,
nee. Niet onmiddellijk. Als hij nog
een paar keer heen en weer scha
kelt, wordt het duidelijker, er is iets
raars met het licht en met zijn ogen.
,,Wat je net zag, kon een jaar ge
leden nog niet in real time", zegt
Patrini. ,,Maar nu kan in principe
iedereen het. Op het internet kun je
De video's lijken
bedrieglijk echt. Het
aantal verdubbelt
elke zes maanden
zo de benodigde software down
loaden. En je hebt er geen ingewik
kelde apparatuur voor nodig. Ei
genlijk alleen maar een gamecom
puter met een gpu (een graphics
processing unit, een processor die
gebruikt wordt voor videotaken).
Het wordt makkelijker en makkelij
ker. Het is een kwestie van tijd
voordat er echt goede deepfake-vi-
deo's opduiken."
Verboden
Net als Patrini pleit ook Marietje
Schaake voor betere wetgeving. In
Californië, zegt Schaake, is het al
verboden om deepfakes te gebrui
ken in politieke campagnes. ,,Ook
komt er wetgeving aan die slachtof
fers van nep-porno de mogelijk
heid biedt een aanklacht in te die
nen. En ook belangrijk: we moeten
blijven investeren in technologie
die deepfakes kan ontmaskeren.
Het is een kat-en-muisspel gewor
den tussen makers en opspoorders.
En dat willen we niet verliezen."
dinsdag 4 mei 2021
GO
Vermomd als stripheld Batman
verricht de 27-jarige taxichauf
feur Omer Efe Tektas goed werk
in de Turkse plaats Mersin. Hij
schiet senioren te hulp die door
de coronapandemie hun huis
niet meer kunnen verlaten en
bezorgt hun boodschappen aan
de voordeur. Als een echte held
vergeet hij daarbij de kinderen
niet; die krijgen van hem een
presentje.
FOTO'S GETTY IMAGES
Kamerleden bedot, maar het
was geen deepfake - nog niet
Het klonk zo spannend: 'Tweede
Kamerleden slachtoffer van
Russische deepfake-video'. De
technologie is echter nog niet zo
ver. Het blijkt te gaan om een
verklede grappenmaker. Maar
dat wil niet zeggen dat het ge
vaar van nepvideo's niet reëel is.
,,Het wordt makkelijker en mak
kelijker om ze te maken."
Mark van Assen
Den Haag
De nep-Volkov (b) en de echte
Leonid Volkov. foto's nos en facebook
