ZEELAND GEBOEKT Grondlegger van Engels polderland 7 Bijna 150 jaar Zeeuwse spoorlijn tussen Vlissingen en Roosendaal. De uit Zeeland afkomstige archivaris Jan van der Male beschrijft in een boeiende, gedetailleerde studie hoe er tussen de rails werd en wordt gespoord. Zeeuwse schrijvers Hij heeft zijn straat in Sint Maartensdijk. Of eigenlijk is de Cornelis Vermuyden- straat een straatje, met slechts een huis of wat. Cornelis Vermuy- den (1590-1677) is geboren in het Thoolse stadje, waar zijn vader in dertijd schepen was. In 1924 publiceerde J. Korthals Al- tes (1873-1938), werkzaam geweest in Vermuydens sector, het nog al tijd lezenswaardige boek Polderland in Engeland. De geschiedenis van een Zeeuwsch bedijker uit de Gouden Eeuw en zijnegrootsche Hollandsch- Engelsche onderneming. Een jaar later kwam er ook een Engelse versie. Zeeuwser dan Vermuyden zie je zelden, maar hij bracht dus het grootste deel van zijn leven door in Engeland, waar hij verheven werd tot Sir Cornelius Vermuyden. 'Zoowel van vader- als van moe derszijde zat het bedijken en landaan- winnen hem in het bloed, meent Korthals Altes over zijn held. Die hij trouwens niet heilig verklaart, hij wijst deskundig en uitgebreid op diens fouten in dit boek dat meer waterbouwkunde dan ziels- kunde biedt, meer over financiële transacties gaat dan over biografi sche details. Hij vergeeft Vermuy den de techni- sche en mense lijke blunders ook weer. Als vakge noot kan hij ze maar al te goed verklaren: 'Ik weet hoe men als pionier te kampen heeft met allerlei volmaakt onvoorziene omstandigheden, terwijl men van alle kanten door concurrenten, ijverzuchti- gen en eerzuchtigen bespied, beoor deeld en veroordeeld wordt'. Ziezo, de Zeeuwse eer is weer ge red. De auteur besluit zijn relaas met complimenten 'aan den grond legger van Engeland's Polderland, aan den stoeren Zeeuw: Cornelis Vermuy den'. In 1619 vertrok deze, opgeleid als landmeter, naar Engeland. Daar begon hij zijn loopbaan met dijk werken aan de Theems, vervolgens hield hij zich bezig met de afwate ring van het Koninklijk Park te Windsor. Daarna werkte hij aan het droogleggen van het kroondomein Hatfield Chase. Zijn meest gerucht makende project was het droogma ken van The Fens. Bij Vermuydens werkzaamheden kregen de argwa nende Engelsen niet met één Zeeuw, maar met een heleboel Zeeuwen te maken. Zeeuwse ar beid en Zeeuwse methoden, zoals het inzaaien met koolzaad. De trots van Tholen. In de gunst bij de Engelse koning, of eigenlijk bij twee Engelse koningen, Jacobus I en Karel I. Een man misschien die méér straat verdient. Laten we beginnen met een schandaal. Ja, ook volgens auteur Jan van der Male mag je het zo noemen. Het gaat over de Arne brug, daar waar de spoorlijn het Arnekanaal tussen Middelburg en Arnemuiden kruist. Eerst kwam er in 1872 één stalen brug met een enkelspoor. In 1888 volgde een verbreding met een tweede brug tot dubbelspoor. Dat duo werd in 1913 vervangen door twee nieuwe, naast elkaar liggende, enkelsporige draaibrug gen. Hoe gewoontjes het ook mag klinken, om dat het draaipunt van de bruggen niet in het midden maar juist helemaal buiten de brug lag, was de Arnebrug vrijwel uniek. Een brug wachter kon beide bruggen met handslingers gelijktijdig van elkaar af laten draaien. Voor hij dat deed, moesten de brugdekken met een soort hefboom tien centimeter worden opge licht. Dat systeem werd later alleen nog toege past bij de in 1937 geopende Vlakebrug over het Kanaal door Zuid-Beveland. Drama na drama Bijzondere bruggen waren het dus, daar over het Arnekanaal. In de jaren negentig van de vorige eeuw volgde drama op drama. Eerst was er een hoofdrol voor de gemeente Middel burg. Eigenaar Railinfrabeheer wilde rigou reus ingrijpen: de handmatige bediening was uit de tijd en er waren scheuren ontstaan in de landhoofden. Plaatsing van een compleet nieuwe brug lag voor de hand. Echter, het ge meentebestuur van Middel burg onderkende de histori sche waarde van de bruggen en weigerde in 1997 een sloop vergunning af te geven. Een unieke brug gered, zo leek het. Helaas vergat een gemeen teambtenaar tijdig bezwaar aan te tekenen tegen de sloopver gunning. De oude Arnebrug werd in oktober 1998 gedemon teerd en voor 1 gulden verkocht aan de Stichting Civilion die in Delft een openluchtmuseum wilde inrichten voor 'historische kunstwerken in of over het wa ter'. Dan volgt drama twee. In afwachting van de totstandkoming van dat openluchtmuseum werd de brug opgeslagen op een werkterrein van Rijkswaterstaat bij Scharendijke. Een de ZEEUWSE LIJN nieuwe manager daar zag slechts een hoop oud ijzer dat hinderlijk in de weg lag. Civilion werd gemaand de brug binnen een maand te verwijderen. Vernietiging was de enige mogelijkheid. En dat gebeurde. Rechtstreekse verbinding Jan van der Male heeft de tra gische geschiedenis van de oude Arnebrug als anekdote opgenomen in zijn monu mentale boek over De Zeeuwse lijn, de spoorlijn die sinds 1873 tussen Vlissin- gen en Roosendaal loopt en Zeeland voor het eerst over land een rechtstreekse ver binding gaf met de rest van Nederland. Het is een gedegen studie over personen- en goederenvervoer, met daarbij ook aandacht voor de op Zuid-Beveland aan sluitende spoor- en tramlijnen. Voorgeschie denis, aanleg van dammen en bruggen, bouw van stations, de ontwikkeling van het interna tionale treinverkeer in de periode tot de Eerste Wereldoorlog toen er vanuit Vlissingen op Engeland werd gevaren, de overgang van stoom op elektriciteit in 1956, de ontwikkeling van de overslag in het Sloegebied, ongevallen met als één van de klappers de trein die op 1 juni 1899 het stationsgebouw van Vlissingen binnenreed. Schrijver Jan van der Male is in 1990 geboren in Nieuwerkerk, hij groeide op in Middelburg. In 2007 ging hij aan de Hogeschool van Am sterdam Media, Informatie en Communicatie studeren met vervolgens een specialisatie als archivaris. Sinds 2015 is hij verbonden aan het Gemeentearchief Zaanstad. Het onderzoek voor zijn boek De Zeeuwse lijn nam zo'n zeven tien jaar in beslag. In 1875 deden reizigers 2 uur en 45 minuten over het traject Vlissingen-Roosendaal. Als te genwoordig de intercity zich ook als zodanig gedraagt, is er minder dan een uur nodig. maandag 3 mei 2021 GO Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland en boeken van Zeeuwse schrijvers Sporen op de Zeeuwse Lijn De Arnebrug gefotografeerd in 1973. De unieke, in 1913 ge bouwde, brug werd eind vorige eeuw gesloopt. fotouitgeverij uquilair Spoorwegpersoneel poseert op station Kruiningen-Yerseke om streeks 1910. FOTOZEEUWS ARCHIEF, ZELANDIA ILLUSTRATA Mario Molegraaf POLDERLAND ENGELAND j. KORTHALS ALTES Jan van Damme Het station van Oudelande in 1954 tijdens een excursie van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen. foto stichting rail publicaties Jan van der Male: De Zeeuwse Lijn - Uitgeve rij Uquilair, hardcover, 256 pagina's, 42 euro.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2021 | | pagina 27