is al 95 jaar bezig
Wat zegt de wetenschap y
Vrouwelijke crimineel
gebruikt zelden een pistool
Eureka! Eigen yoghurt uit Afrika
Vrouwen achter
de tralies hebben
andere behoeften
dan mannen
19
'Toen Pluto zijn titel
verloor, waren de
Amerikanen boos'
,,Ja, in februari 1980 werd de sa
telliet met onze röntgendetector
gelanceerd. Onze eerste waarne
ming was op 30 april 1980, op de
dag dat Juliana de troon over
droeg aan Beatrix. We zagen een
elektrische stroomboog van
100.000 kilometer lang aan de
rand van de zon. Daar liep een
stroom door van miljarden ampè
res. We zagen hoe de bogen naar
elkaar toe bewogen, contact
maakten en tot een explosie van
jewelste leidden. Nu wisten we
hoe een zonnevlam ontstaat: het
is kortsluiting tussen stroombo-
gen. Een van de Amerikanen zei
over onze waarneming: 'Vandaag
hebben jullie twee koninginnen.'
We noemden de zonnevlam de
Queen's Flare.''
,,Toen astronomen kritisch naar
Pluto keken, twijfelden ze of die
nog wel een planeet moest heten.
De Internationale Astronomische
Unie, die over naamgeving gaat,
vroeg me advies. Ik zei dat Pluto
geen planeet is. Er zitten namelijk
andere grote objecten in haar
baan. Toen Pluto zijn titel moest
inleveren, waren de Amerikanen
boos. Tja, het was de enige pla
neet die zij hadden ontdekt.''
,,Toen de gezondheid van mijn
inmiddels overleden vrouw ach
teruit ging, moesten we verhui
zen uit de sterrenwacht in
Utrecht, waar we woonden. We
keerden in 2003 terug naar Texel.
Utrecht verlaten was moeilijk.
Gelukkig kreeg ik op Texel een
mooie plek bij het Nederlands In-
stituut voor Onderzoek der Zee,
het NIOZ. Daar bestudeerde ik de
invloed van de zonneactiviteit op
het klimaat. Ik schrijf er nu een
boekje over. Twee jaar geleden
werkte ik mee aan een onder
zoeksartikel over de temperatuur
van hyperreuzen."
,,Ik zou graag willen weten hoe de
oerknal is ontstaan. Een woord
dat ik trouwens heb bedacht voor
het begin van het heelal. Als er
een oerknal geweest is, dan is er
geen reden waarom er geen twee,
of drie, of meer oerknallen ge
weest zijn.''
Er bestaan veel vooroordelen over
vrouwelijke criminelen, vertelt
psycholoog Anne-Marie Slotboom
(Vrije Universiteit Amsterdam).
Ze deed onderzoek in de vrou
wengevangenis. ,,Mensen denken
vaak dat vrouwen alleen maar
door invloed van buitenaf crimi
neel kunnen worden.'' Ze gaan er
dan vanuit dat de vrouw in kwes
tie vast mishandeld of misbruikt
is, of dat ze gedwongen werd. An
ders had ze die moord of die over
val nooit gepleegd.
Slotboom:. ,,We zien inderdaad
dat veel vrouwen door omstandig
heden van buitenaf de criminali
teit in rollen. Ze komen in aanra
king met een 'fout vriendje' of ze
zijn mishandeld.'' Maar niet alle
vrouwelijke criminelen zijn
slachtoffer. Er zijn ook genoeg
voorbeelden van vrouwen die het
zelfde criminele pad bewandelen
als mannen. Ze willen dan bij
voorbeeld gewoon graag snel en
veel geld verdienen.
Voor een vrouw is 'crimineel
worden' alleen wel een stuk lasti
ger dan voor een man. Dat komt
allereerst om de simpele reden dat
ze vaak geen crimineel netwerk
om zich heen hebben. Vrouwen
komen bijvoorbeeld veel moeilij
ker aan een vuurwapen dan man
nen. ,,Dat zien we terug in de cij
fers: als vrouwen een moord ple
gen is dat vaak door iemand te ver
giftigen of zelfs te wurgen. Zelden
gebruiken ze een pistool.''
Meestal is het zo dat vrouwen
door een andere, zachtere opvoe
ding een grotere drempel over
moeten om überhaupt crimineel
te worden. Vaak zie je daarom dat
de vrouwen die dan wél in de cri
minaliteit belanden heel veel el
lende en tegenslag meegemaakt
hebben. Dit noemen we ook wel
de genderparadox. Vrouwen laten
minder crimineel gedrag zien,
maar hun problemen zijn vaak
ernstiger dan die van mannen.
Dit alles zie je terug in de cijfers:
van de 10.000 gevangenen in Ne
derland zijn er slechts 600 vrouw.
Hoewel je het als positief zou kun
nen zien, dat vrouwen dus moei
lijker de criminaliteit inrollen,
heeft dat ook een keerzijde. Er is
namelijk nauwelijks aandacht
voor vrouwen in de gevangenis. In
Nederland hebben we een 'neu
traal' gevangenisbeleid. Dat bete
kent dat vrouwen in een vrou
wengevangenis hetzelfde worden
behandeld als mannen in een
mannengevangenis.
Dat is best wel gek, vindt Slot
boom. Vrouwen die achter de tra
lies zitten hebben namelijk andere
problemen en behoeftes dan de
mannelijke gevangenen. Juist om
dat ze zo'n hobbel over moeten
om in de criminaliteit te belanden
en dus veel hebben meegemaakt,
hebben ze vaak meer psychische
problemen. Voor hen is er nu geen
passende hulp in de gevangenis.
,,Nu zie ik nog vaak dat vrouwen
zelfs met een slechtere psychische
gesteldheid de gevangenis uitko
men dan daarvoor.''
,,Als je ontwikkelings
werk tot een succes wilt
maken, geef dan geen vis
maar een hengel. Die stel
regel heb ik altijd onthou
den. Een microbioloog
doet onderzoek naar mi
cro-organismen, met
name naar bacteriën, gis
ten, en virussen. Ik heb al
tijd de wens gehad om
mijn kennis van de micro
biologie te gebruiken om
iets praktisch neer te zet
ten, waardoor ik het ver
schil zou maken in het al
ledaagse leven van men
sen.
Ik was geïnteresseerd in
infectieziekten en darm
gezondheid. In Afrika is
de kindersterfte als gevolg
van diarree enorm. Zo heb
ik samen met middelbare
schoolvriend Wilbert
Sybesma Yobafor Life be
dacht. Samen ontwikkel
den we een starter culture
in een zakje van een gram,
waarmee je melk in twee
stappen kunt fermenteren
tot honderd liter probioti-
sche yoghurt, genaamd
Yoba, van yoghurt bacte
rie.
Het mes snijdt aan twee
kanten: de mensen be
schikken over een gezond
product en ze zijn in staat
om hun eigen zuivelbe-
drijfje op te zetten, waar
mee winst gemaakt kan
worden, want een liter
yoghurt is meer waard
dan een liter melk. We
zijn begonnen in een
klein dorpje bij het Victo-
riameer in Oeganda waar
de burgemeester in zijn
eigen keuken de yoghurt
maakte en vervolgens uit
deelde op de plaatselijke
school. Dat was de eerste
stap en inmiddels is het
een groot succes en zijn er
driehonderd bedrijfjes in
Kenia, Oeganda, Ethiopië
en Tanzania.
De komende periode gaan
we verder met het opzet
ten van een schoolmelk-
regeling zoals wij die ken
nen. Een man in Tanzania
zei tegen me: ,,Yoba
changed my life.'' Ik vond
dat wat overdreven, maar
we hebben wel wat losge
maakt.''
-Jim Jansen
GO ZATERDAG 24 APRIL 2021
Is het apparaat er gekomen?
U bemoeide zich ook met pla
neten. Klopt het dat u heeft bij
gedragen aan de demotie van
Pluto?
In 1986 ging u met pensioen. U
blijft actief.
Het vol
ledige in
terview
met Kees
de Jager
kunt u le
zen in het
meinum
mer van
New
Scientist.
Wat voor ontdekking zou u
graag nog willen meemaken?
Waarom denken we bij een crimineel aan het stereotype beeld van een stoere man
met tatoeages en niet aan een vrouw?
Universiteit
van Nederland
FOTO FRANS PAALMAN
SOFIE VAN KOPPEN
Kijk op de site bij
J /wetenschap
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Remco Kort
(50), hoogleraar
microbiologie aan
de Vrije Universiteit
Amsterdam
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NGWStiCntiSt en met
Universiteit
van Nederland