dat Nederland onvoldoende is voorbereid op een pandemie
Wat doen de GGD's en wie is er de baas?
15
ra
nister De Jonge in een persconfe
rentie dat iedereen met klachten
vanaf 1 juni getest kan worden.
Sjaak de Gouw, die als voorzitter
infectieziektebestrijding bij de
landelijke GGD uitgroeide tot
boegbeeld, geeft later toe dat hij
door die boodschap is verrast. Als
De Gouw een paar dagen later in
het Catshuis moet uitleggen hoe
de GGD's dit gaan aanpakken, is
de titel van zijn presentatie: 'Een
grote uitdaging, die we samen
gaan waarmaken'.
Bij de lancering van het lande
lijke afsprakennummer op 1 juni,
kan de lijn honderdduizenden te
lefoontjes niet aan. Een maand la
ter erkent De Gouw nog een ne
derlaag. Hij geeft aan dat er te wei
nig bronnen worden achterhaald,
zodat er geen goed landelijk beeld
te zien is. Dat verontrust veldepi-
demioloog Arnold Bosman. ,,Om
het virus in te kunnen dammen, is
zicht hierop juist broodnodig. An
ders kun je ook geen centrale regie
voeren.''
Gebrek aan regie wordt ook
pijnlijk duidelijk na de persconfe
rentie op 6 augustus 2020. De
Jonge zegt dan dat 'we dankzij
bron- en contactonderzoek vuur
tjes snel uit kunnen trappen'. Nog
geen 24 uur later maken de GGD
Amsterdam en Rotterdam bekend
het bron- en contactonderzoek uit
te kleden. Door die boodschap
wordt De Jonge compleet overval
len. Hij kookt van woede.
Omgekeerd worden GGD-direc-
teuren ook meermaals verrast
door zijn aankondigingen. ,,Ook al
was er vooraf intensief contact
tussen GGD's en in de persconfe
rentie hoorden we dan ineens din
gen die niet waren afgesproken'',
verklaart Van der Velpen. Een col
lega-directeur: ,,In Kamerbrieven
stonden beloftes terwijl daar in
onze beleving nog over gesproken
moest worden. Wij moesten het
dan weer oplossen.'' Als De Jonge
- zonder medeweten van GGD-di-
recteuren - aankondigt op welke
dag het vaccineren start, vallen
hun monden open van verba
zing.
Volgens deskundigen komt
doordat zelfs nu niet duidelijk
is wie de leiding heeft Dat
blijkt ook als het 'red-
team', een club van on
afhankelijke experts,
op 13 augustus om ta
fel gaat met minister
De Jonge en zijn hoogste ambte
naar. Bosman: „Wij vroegen aan
De Jonge en secretaris-generaal
Erik Gerritsen: 'Wie is de baas
van de GGD?' Tot mijn grote ver
bazing keken zij elkaar aan en
herhaalden zij de vraag.'' Volgens
de wet kan de minister aanwijzin
gen geven aan de voorzitter van
de veiligheidsregio en die kan ver
volgens de eigen GGD aansturen.
In 'oorlogstijd' moet de minister
de touwtjes in handen krijgen,
vinden experts als Bosman en De
Vries.
Ook al is in die maand augustus
het aantal besmettingen relatief
laag, bij bron- en contactonder
zoek loopt het nog steeds niet
soepel. Tijdelijk medewerker
Paul, die zijn achternaam liever
niet gepubliceerd ziet: ,,Een goed
voorbeeld is een corona-uitbraak
in een feestcafé in Montfoort. De
halve tent was besmet.'' Toch ho
ren veel feestgangers niks van de
GGD en blijven niet binnen. ,,Pas
nadat die uitbraak overging op de
plaatselijke voetbalclub en het
nieuws haalde, is een groot on
derzoek gestart.''
'Makkelijk' te achterhalen uit
braken worden volgens verschil
lende medewerkers eerder opge
pakt. Contactonderzoeker Brenda:
,,Nadat een boete voor een
Utrechts restaurant de media
haalde, is daar zelfs op geproost.
Met één 'voorbeeldcasus' wilde de
GGD iedereen bangmaken. De
burgemeester kwam zelfs kijken
hoe goed contactonderzoekers dat
in kaart brachten. Maar bruiloften
met allochtonen werden gene
geerd, vanwege taalproblemen.''
Ook bij het vrijdagmiddagge-
bed in de
moskee zou
het devies
zijn: we pra
ten er niet
over. De aan
leiding daar
voor was puur
praktisch, zeggen
onderzoekers. „Er
werd pragmatisch
gedacht: dit lukt
toch niet." Contact
onderzoekers vrezen dat mede
daardoor relatief veel mensen met
een migratieachtergrond corona
kregen. Paul: ,,Als je iets laat door
woekeren, stopt het niet. Ik ben
bang dat het niet nabellen van die
buitenlandse bruiloften tot meer
zieken en doden heeft geleid.''
Het doet medewerkers denken
aan de toeslagenaffaire. ,,Ali's en
Fatima's zijn anders behandeld
dan Henk en Ingrid.''
Tijdens de tweede coronagolf
kan een OMT-lid het gestuntel
met het bron- en contactonder
zoek bij oplopende besmettings
aantallen niet aanzien. „Besmet
tingsaantallen stegen enorm,
maar wachttijden voor onderzoek
liepen nog harder op. Er was sim
pelweg te weinig geschoold per
soneel.'' Liefst 21 van de 25 GGD's
zijn niet in staat het onderzoek
zelf uit te voeren.
Ernst Kuipers, voorzitter van
het Landelijk Netwerk Acute Zorg
(LNAZ), vindt de situatie zo ern
stig dat hij op 1 oktober roept dat
alle GGD's andere prioriteiten
moeten stellen. Mensen die posi
tief getest zijn, moeten voortaan
zelf hun contacten bellen, zegt hij.
GGD-baas De Gouw noemt die
situatie 'suboptimaal'.
Eind augustus is bepaald dat de
enorme hoeveelheid uitzend
krachten die intussen is inge
huurd voor bron- en contacton
derzoek alleen contacten van be
smette patiënten mogen bellen.
Insiders bevestigen echter dat uit
zendkrachten tot op de dag van
vandaag - niet gehinderd door
enige kennis - coronapatiënten
van adviezen voorzien. Het men
selijk leed dat daarachter schuil
gaat, raakt uitzendkracht Brenda.
,,Een besmette man had het er
moeilijk mee dat hij niet nakst
zijn besmette vrouw mocht sla
pen, die ook al kanker had. Maar
gens een betrokken GGD-arts kei
hard, 'maar het duurde vijf maan
den voor de achterstand was inge
haald'.
Ook testen bleven vaak uit. In
het voorjaar loopt een zwaar ge
troffen Gelders verpleeghuis er te
genaan dat de GGD coronatesten
weigert. Een verpleeghuisdirec
teur: ,,Ik heb geleerd om om de
GGD heen te werken.'' Volgens
een arts op de spoedeisende hulp
hield de GGD zich weliswaar aan
de richtlijnen, maar had die toen
mans genoeg moeten zijn om af te
wijken van het protocol. ,,Toen of
ficieel nog geen corona in Neder
land was, had ik een heel sterk ver
moeden dat een patiënt besmet
was. Hoe ik het ook probeerde, ik
kreeg geen test. Zelfs een patiënt
die in China was geweest mét
luchtwegklachten, kreeg van de
GGD geen test omdat die geen
koorts had. Meerdere nachten lag
ik wakker: mijn god, ik hoop niet
dat de hele regio besmet raakt.''
Nederland probeert de testachter
stand in te halen. In mei stelt mi-
GO ZATERDAG 17 APRIL 2021
Oordeel
K Team
redt het niet meer!!!!
o
Mensen: intern artsen en vplk, collega's IZB'ers andere GGD'en.
o
Wie neemt onze casuistiek over? SPOED. Gas? Scabies?
o
Materialen organiseren. Tekorten nu al in beeld.
o
Slechts 8 druppels toegang gebouw.
burgemeester. GGD-di-
recteuren zijn verenigd
in de landelijke koepelor
ganisatie GGD Ghor
(Geneeskundige hulp
verleningsorganisaties in
de regio). André Rouvoet
is voorzitter. Die koepel
wordt in de wet niet ge
noemd. Oud-GGD-direc-
teur Paul van der Velpen:
„Formeel heeft Rouvoet
De GGD's werken voor
alle 352 gemeenten van
Nederland. De regio's
waarin de GGD actief is,
komen sinds 2008 over
een met de 25 veilig
heidsregio's waarin poli
tie en brandweer sa
menwerken. Soms zit al
leen de wethouder
Volksgezondheid in het
bestuur, soms ook de
Waar de ene GGD ver
antwoordelijk is voor
mensen met verward ge
drag of Veilig Thuis, is dit
bij andere GGD's niet zo.
,,Een lappendeken", zegt
Van der Velpen. ,,De pu
blieke gezondheid is in
Nederland totaal verkrui
meld. Er is geen slag
kracht tijdens cri
ses.''
dus niks te vertellen over
de 25 GGD-directeuren.''
De Wet publieke ge
zondheidszorg bepaalt
dat infectieziektenbe-
strijding een taak is van
GGD. Bij andere taken,
zoals jeugdgezondheid,
mag de gemeente zelf
bepalen wie die uitvoert.
GGD-regio's
LEES VERDER OP PAGINA 16
straten A-&-C-D
Vanaf 6 januari vin
den in Nederland
vaccinaties plaats.
Inmiddels zijn bijna
4 miljoen mensen
geprikt. foto's anp
Onder: uit een ver
slag van crisisover
leg bij de GGD Hart
voor Brabant (28
februari 2020),
vlak na het uitbre
ken van het corona
virus. DOCUMENT GGD
HART VOOR BRABANT
