GGD Politiek-Den Haag is sinds 2000 al gewaarschuwd
GGD-reactie:
'Het nodige
is geleerd'
'In de
hiërarchie
bungelde
publieke
gezond
heid
onderaan'
14
ganger Edith Schippers (WD),
grijpt in, klinkt het. „Sinds 2008
zitten de GGD's op waakvlamni
veau", zegt oud-directeur van de
GGD-koepel Laurent de Vries.
„Een epidemie bestrijden zit er
dan niet in. Alsof je tegen de
brandweer zegt: de laatste tijd zijn
er geen grote branden meer, laten
we de boel maar afschalen."
Aanhoudend bezuinigen kan
ernstige gevolgen hebben, conclu
deren toezichthouders. Al sinds
2000 wijst het ene na het andere
snoeiharde rapport erop dat Ne
derland niet is voorbereid op een
pandemie. Neem het inspectie
rapport 'Staat van de Gezond
heidszorg 2005'. Belangrijke
draaiboeken zijn 'ondermaats' en
'onvoldoende getest op weten
schappelijke deugdelijkheid en
uitvoerbaarheid'. Mocht er een
epidemie uitbreken, dan is 'ade
quate opschaling niet verzekerd'.
De slotsom: 'Nederland is onvol
doende voorbereid op epide
mieën met grote gevolgen voor
volksgezondheid.' Terwijl om
standigheden die zulke epide
mieën veroorzaken 'steeds na
drukkelijker aanwezig zijn'.
Het rapport klinkt als de waar
schuwing van iemand die na de
coronapandemie terugreist in de
tijd: 'Door de grote toename van
internationaal verkeer kan ver
spreiding van micro-organismen
binnen korte tijd over grote delen
van de wereld plaatsvinden.' 'De
noodzakelijke technische infra
structuur, zoals een geschikte da
tabase voor grootschalige bron-
en contactopsporing, ontbreekt'
En, waarschuwt de toezichthou
der, bij infectieziektebestrijding is
opschaling van belang bij vaccina
ties.
Het zijn de jaren waarin Hans
de Goeij, jarenlang actief als
GGD-directeur, is opgeklommen
tot directeur-generaal Volksge
zondheid. In diverse publicaties
waarschuwt deze topambtenaar
voor de gevolgen van de afkalving.
Voelde hij zich een roepende in de
woestijn? „Breek me de bek niet
open", zegt hij. „Ik herinner me
hoe een grote stad voorstelde om
de GGD op te heffen. Infectieziek
ten waren toch voorbij." De situa
tie verergerde door de Mexicaanse
griep, stelt De Goeij. Wereldwijd
kostte die ruim 18.000 mensenle
vens, in Nederland circa zestig,
minder dan een gewone griep.
„Achteraf werd ons verweten dat
40 miljoen onnodig was uitgege
ven. Als we daarna waarschuw
den voor een epidemie, klonk het
steeds: 'ah, net als bij de Mexi
caanse griep, zeker'."
Als op 28 januari in China 106
mensen zijn gestorven en wereld
wijd vierduizend mensen zijn be
smet, bestempelt het Nederlandse
kabinet Covid-19 tot A-ziekte.
Daarmee valt het onder
verantwoordelijkheid
van minister De Jonge en
is er ineens wél geld.
„Dat klinkt mooi, maar
dat zorgt niet meteen
voor meer mensen",
benadrukt Van der
Velpen. Een arts
infectieziekten
opleiden duurt vier
jaar, na de opleiding tot ba
sisarts. Op 28 februari - slechts
één dag nadat een man uit Tilburg
als eerste Nederlander positiefis
getest - is de GGD al overvraagd.
Bij de GGD Hart voor Brabant,
dan Nederlands grootste brand
haard, is vrijwel direct tekort aan
alles: van voldoende toegangs
sleutels tot menskracht voor
weekenddiensten.
In een spoedberaad van infec
tieziektebestrijders, is de paniek
groot, blijkt uit verslagen. Korte
staccato zinnen tonen chaos.
'Overzicht is kwijt.' Het eindoor
deel over die sessie beslaat vijf
woorden: 'Team redt het niet
meer!!!!'
De week daarop volgen de eer
ste ziekenhuisopnames in de re
gio Rotterdam. Een betrokken
arts-microbioloog weet het nog
precies. „Tussen tien en elf uur 's
avonds wilde ik onze allereerste
coronapatiënt melden. We riepen
als ziekenhuis ons crisisteam bij
een en wachtten op instructie van
de GGD. Pas rond middernacht
kreeg ik de GGD-arts aan de lijn.
Die zei: 'Weet u wel dat het nacht
is? We bellen morgen wel terug.'
Twintig mensen luisterden mee.
Wij werden totaal aan ons lot
overgelaten. We hebben het er
nog wel eens over hoe volstrekt
krankzinnig dat was."
Het bleek geen incident. „In het
begin moesten we elk geval direct
melden, maar kregen we de GGD
heel lastig te pakken, 's Nachts
sprak de portier meestal: 'Die ligt
te slapen.' Complete ruzies had
den we erover. Overdag belde ik
boos de GGD: 'Jullie werken blijk
baar van acht tot vijf en daarna
doe je niks meer!'" Die mentali
teit wordt volgens hem mede ver
oorzaakt door de belabberde belo
ning van GGD-artsen. „Je werkt
bij de GGD óf uit enorme gedre
venheid, óf je doet het omdat je
nergens anders aan de bak komt.
Jammer genoeg lopen er bij de
GGD ook mensen rond van de
laatste categorie. Na twintig jaar
uitknijpen is de GGD een uitge
perste citroen. Er is zolang bezui
nigd dat je er - wanneer er echt
rottigheid is - gewoon niks aan
hebt."
Ook als de scholen weer open
gaan, merken die, dat zij om 17.05
uur de GGD niet meer te pakken
krijgen. Daardoor zijn volgens
schooldirecties nodeloos klassen
naar huis gestuurd. Schooldirec
teur Jan Wiegers van het Gelderse
Dorenweerd College: „Het was
geen opzet of onbenul. Ik denk
dat de GGD daar gewoon niet
goed over heeft nagedacht."
Op betere bereikbaarheid van
GGD's wordt al jaren gehamerd.
Ook in 2015 al blijkt bij meerdere
GGD's de arts-infectieziekten
niet 24/7 bereikbaar.
Begin maart ondervindt de door
corona getroffen Suzanne dat ook.
Voordat ze symptomen krijgt, be
smet ze haar vader en haar zoon.
Haarvader besmet op zijn beurt
haar oom. Suzanne belandt in het
ziekenhuis. Haar vader en oom
ook. Anderhalve week later over
lijden vader en oom op dezelfde
dag. „Mijn vader ging vier minu
ten na zijn broer."
Het bizarre: Suzanne hoort
niets van de GGD. Terwijl ze tot
de eerste lichting van enkele
honderden Nederlanders met
een positieve coronatest be
hoort en meerdere sterfgeval
len in haar directe kring
heeft. „Ik weet precies wan
neer en waar ik besmet ben
geraakt. Dat wilde ik mel
den, maar niemand van de
GGD vroeg iets. Uiteinde-
stlocatie E
lijk heb ik ze zelf maar gebeld."
Volgens experts duurde het veel
te lang voordat bron- en contact-
onderzoek in Nederland op gang
kwam. ,,In maart en april was
Duitsland daar al volop mee be
zig'', weet veldepidemioloog
Amrish Baidjoe, een van de wei
nige Nederlanders met uitge
breide ervaring met ziekte-uitbra
ken. „Duitsland leidde massaal
mensen op. Binnen 48 uur zaten
vacatures voor containment scouts
vol.'' Volgens Baidjoe is het verhaal
van Suzanne geen uitzondering,
maar toch vreemd. ,,Geen bron- en
contactonderzoek kan leiden tot
escalatie. Verspreiding blijft onder
de radar, een cluster zie je dan als
het te laat is.''
Nederlandse GGD's werken vol
gens experts zo dicht tegen
schaarste aan, dat die in de eerste
maanden totaal zijn overlopen. ,,Er
was simpelweg geen capaciteit'',
aldus Baidjoe. ,,Pas in juni kwam
bron- en contactonderzoek op
gang.'' Een handjevol bron- en
contactonderzoekers werkte vol-
ZATERDAG 17 APRIL 2021 GO
VERVOLG VAN PAGINA 13
Voorzitter André Rouvoet van
de GGD Ghor in reactie op
dit artikel: ,,We herkennen de
complexe bestuurlijke con
text waarin wij zitten en de
enorme bezuinigingen op de
GGD'en vele jaren achtereen.
De voorbeelden over hoe wij
het afgelopen jaar gewerkt
zouden hebben, doen op
geen enkele manier recht aan
de 24/7- inzet van tienduizen
den medewerkers die corona
onder controle proberen te
krijgen. Er is het nodige ge
leerd en verbeterd het afge
lopen jaar. Dat leidde ertoe
dat er door de GGD'en tot nu
toe meer dan 10 miljoen tes-
tafnames zijn gedaan, meer
dan 2 miljoen vaccinaties,
circa 1,2 miljoen contacton-
derzoeken en er al meer dan
100 vaccinatielocaties (op-
schalend naar 150) en 245
testlocaties zijn. Over een
maand hebben de GGD'en de
capaciteit van 1,5 miljoen
prikken per week. En dit
naast de gewone werkzaam
heden op het brede terrein
van de publieke gezondheid.
Kortom: ondanks de bezuini
gingen een mega-prestatie!''
- Roel Coutinho
Alleen toegang op afspra
ffe" "PWntntm omy froM Oêo0- r202
Lüiaa e
