II
Ik bluve lekker in ons eihe land
10 ZEELAND
Zuiderburen
België waardeert
de scheepswrakken
in de Noordzee als
cultureel erfgoed
dankzij een nieuwe
wet.
SCHEEPSWRAKKEN CULTUREEL ERFGOED
Streektaal
De Belgische regering
ziet de scheepswrak
ken in de Noordzee
als cultureel erfgoed
dankzij een nieuwe
wet. Zo krijgen die een betere be
scherming. Het gaat om scheeps
wrakken die al honderd jaar in zee
liggen. Wat betekent dat in de
praktijk? Maritiem archeoloog
Sven Van Haelst legt dat uit. Hij is
in dienst bij het Vlaams Instituut
voor de Zee in Oostende.
,,De Unesco-conventie voor de
bescherming van cultureel onder
watererfgoed werd in 2014 in Bel
gische wetgeving omgezet", ver
telt Van Haelst. ,,Maar je moest
eerst aantonen dat een wrak een
belangrijke waarde of historische
achtergrond had. Bij een vraag om
bescherming, was er dan nog een
onderzoeksrapport nodig was.
Uiteindelijk moest de minister
van Noordzee daarover beslissen.
Dat vereiste dus wel wat admini
stratief werk om zelfs maar één
site te kunnen beschermen. Door
deze nieuwe wet krijgt alles wat al
honderd jaar onder water ligt au-
tomatisch het statuut van erf
goed."
Heeft dat misschien ook met an
dere zaken te maken? Denk aan
echte kapers op de kust die op
schattenjacht gaan? ,,Tot 2014 is er
door wrakduikers heel wat gebor
gen. Daar werd eigenlijk niet naar
omgekeken", meldt de duikende
archeoloog. ,,Er zijn ook heel wat
wrakken verdwenen omdat ze ge
woon in de weg lagen. En er waren
de vissers die harde tijden mee
maakten en hun kop boven water
probeerde te houden. Een vissers
boot werd dan een bergingsschip,
op zoek naar koper in wrakken. Dat
was vaak: kassa. Er viel weinig te
gen te doen, zeker wanneer die bo
ten onder de Panamese vlag voe
ren. De nieuwe wet maakt die
handhaving makkelijker."
In het Belgische gedeelte van de
Noordzee liggen zo'n 280 wrakken,
hoofdzakelijk uit de Eerste en
Tweede Wereldoorlog. ,,Dat zijn
niet alleen vaak oorlogsgraven. Elk
Elk wrak is ook
een tijdscapsule
wrak is ook een tijdscapsule. Of het
nu gaat om een wrak uit de 20ste of
de 17de eeuw, qua archeologische
waarde steekt dat met kop en
schouders boven een site aan land
uit", vindt Sven Van Haelst. ,,Zelfs
bij een Romeinse site kom je vooral
resten van afval tegen of een chaos
van rommel. Zo kan je heel moei
lijk een tijdsbeeld schetsen. Op zee
is alles van een bepaalde periode
onaangeraakt en beter bewaard.
Maar sinds 2014 is het naar boven
brengen van vondsten verboden."
Middeleeuwen
Wat er in de Belgische Noordzee
ligt, zou maar een topje van de ijs
berg zijn. Want de vondst van
wrakken uit de middeleeuwen
blijft zeldzaam. ,,Klopt, na een tijd
vergaat dat natuurlijk. Of door de
deining zijn die houten construc
ties uit elkaar geslagen. Dat ver
zandt en verdwijnt in de bodem.
En via sonar kan je alleen maar zien
wat er boven die bodem uitsteekt.
Maar die heel oude sites van voor
1800 gaan er zeker zijn en wellicht
ook massaal, omdat er toen veel
meer schipbreuken waren."
Het bekendste voorbeeld is het
wrak van 't Vliegend Hert. Het
schip van de VOC vertrok vanuit
Fort Rammekens in 1735 en verging
voor de kust van Vlissingen. Het
wrak werd in 1981 gevonden voor
de kust van Knokke, met onder
meer een geldkist aan boord vol
gouden dukaten en zilveren mun
ten. Het wrak van zusterschip
Anna Catharina, dat toen ook ver
ging, blijft spoorloos. Is de toestand
veertig jaar later, nog altijd goed
voor een schattenjacht?
,,In dat gebied is er veel aanvoer
van de Westerschelde. Dat zorgt bij
het wrak voor veel slib. Het wrak is
vervormd in een dikke pap. De
zichtbaarheid is daar heel slecht. Zo
is het wrak beter beschermd voor
duikers en plunderaars."
Toe dat de vrouwe in ikke van
vekansie trugkwaeme uut In
dia è'k ezeid, dat ik nooit mi
dae nae toe zou gae.
M'n d'r netuurlijk mooie dien
gen ezie in ok vee mee'emaekt wat
ier nie mohelijk is. M'n d'r bevob-
beld op 'n mooi beschilderde olifant
'n tochtje emaekt. (Noe krieg ik de
Partij vo de Dieren tehen mien) In
de vrouwen loape daer eêl vee in
prachtihe kleurihe lange jurken. Dat
vond ik dan toch wè wi mooi. Wat
dat anbelangt zou 't in ons landje ok
wat mooier kunne. (Noe schop ik
vee vrouwen tehen 't zere beên).
M3 ik d'r toch te vee ezie wat in
mien oahen vreêselijk is. In dan be-
doel ik nie die groote vette brune
rotte, die in Varanasi vlak vo ons
over de straete liep in net uut 'n ri
ool was ekomme. In ons aode toch a
aarhest 'n rottentempel bezocht,
waer onderden witte rotten as eilihe
dieren wiere be'andeld. Die krehe
dae maalk uut 'n groote schuttel.
Slurpen
't Was 'n prachtig gezicht. Ze zaete
mit zo'n stik of tiene op de rand te
slurpen. Ze liepe over onze kouse
voeten (m'n aode onze schoenen
uut motte doe) in me vonde dat niks
aarg. Zaalfs mien vrouwe ieuw d'r
eihe teminsten groot. Waer of wul-
der ok keke, overa zag je rotten, in 't
gekke is dat je d'r toch an went.
Neênt, wat wulder zo aarg vonde:
dat eêl rieke maansen dae vlak nef-
fen in tussen de aarme leve in dat ze
d'r eihe niks van mekaore antrekke.
't Kastensysteem, waebie maansen
uut verschillende kasten nie mit
mekaore omme mahhe gae, is allank
3 verbooje, ma 't bestaet'r toch nog.
't Is zaalfs doodhewoon. Ze kieke nie
nae mekaore. Dat bi m'n ier nie mi
gewend. Jao, ik wete wè, dat 'r in de
groote steden nog dakloozen bin,
die snachs de waarme plekken bie 'n
groote wienkel opzoeke in zo per-
beere te slaepen, ma 't bin d'r g'loaf
ik nie zo aarg vee. Ik wete 't nie, ik
wone gelokkig in 'n durpje, waer of
enkelt in de zomer somtieds wat
jeugd op 't strand perbeert te slae-
pen. Je kan Nederland nie verhelieke
mit India.
Neênt, ik gae d'r nie mi nae toe. Ik
bluve lekker in ons eihe land, want
dae zurhe m'n goed vo aole maan-
sen. Dienk ik. Zeker wete doe'k 't
nie, ma noe m'n estemd in aole
partijen zaahe dat ze goed vor ons
zulle zurhe. Dat is aoltied 't zaalfde
bie aalke verkiezieng. Maansenlieve,
ons kriehe in ons landje vast 'n para
dijs.
Of van Eden
Dit jaer bin 't wè eêl vee partijen in
bie aolemaele mot 't land groener
ore in kriehe de beêsten 't ok vee be
ter. Ma jao, ik noe a zovee keren
estemd in d'n of van Eden za 't nog
lank nie ore. Zeker nie noe ze nog 'n
kabinet in mekaore motte frutsele.
Dat kan nog lank dure.
dinsdag 13 april 2021
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: scheeps
wrakken.
Dominique Piedfort
Oostende
'Op zee is alles beter bewaard'
Een onderwaterarcheoloog bestudeert de constructie van een 17de-eeuwse houten scheepswrak, waarvan de resten op bijna 30 meter
diepte meer dan 3 meter boven de bodem uitsteken.
- Sven Van Haelst,
maritiem archeoloog
Henk Blom
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Henk
Blom in het
Schouws.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.
