II
NIEUWS 15
INTERVIEW DISSIDENT
Ze werd gemarteld in de Chinese
'heropvoedingskampen' van Xinjiang, maar wist
het land te ontvluchten. Sindsdien laat de Kazachse
arts Sayragul Sauytbay geen kans onbenut om de
genocide in Chinese goelags aan de kaak te stellen.
Sayragul Sauytbay (44) weet dat er na
dit interview weer vervelende tele
foontjes gaan komen. Zoals elke keer,
want de Chinese autoriteiten hebben
het niet op klokkenluiders. En al he
lemaal niet als die getuigen over de
beruchte kampen in de noordweste
lijke provincie Xinjiang waar, vooral
Oeigoeren zitten.
Sauytbay is geen Oeigoerse, maar
een etnische Kazachse die genees
kunde studeerde en een baan had als
directeur van een groep scholen in
Xinjiang. Zelf noemt ze die veelbe
sproken provincie stug 'Oost-Turke-
stan'. Het gebied is pas in de vorige
eeuw formeel aan China gehecht.
Van oudsher wordt het bewoond
door Centraal-Aziatische volken als
de Oeigoeren, de Kazachen en de
Kirgiezen. Net als andere moslim
minderheden in dit door Han-Chi-
nezen gekoloniseerde deel van China
werd ook Sauytbay aangepakt om
een Chinees modelburger te worden.
De autoriteiten dwongen haar een
jaar lang als docent te werken in een
'opleidingskamp'. Daar ontdekte ze
de terreur binnen een gesloten maar
met surveillancecamera's behangen
concentratiekamp.
Strijdbaar
Zelf werd ze ook gemarteld. Sauytbay
wilde daarna niet zwijgen. Via Ka-
zachstan en uiteindelijk dankzij een
interventie van de Verenigde Naties
kon de klokkenluider met man en
kinderen een nieuw leven beginnen
in Zweden. Het weerhoudt haar er
niet van 'zolang als nodig is' van leer
te trekken tegen een oncontroleer
bare controlestaat en de 'assimilatie'
van miljoenen mensen in het noord
westen van China.
Sauytbays nu in het Nederlands
vertaalde boek Kroongetuige be-
schrijft een etnische zuivering die
ook is aangeduid als genocide.
Sayragul Sauytbay oogt strijdbaar
in het Zoomgesprek. De bedreigin
gen die morgen weer komen van
wege haar uitspraken neemt ze op de
koop toe. ,,Dat stopt nooit. Het komt
van mensen die in contact staan met
de Chinese Communistische Partij
(CCP). Ik ken die mensen niet. Ze
vragen dan hoe het met mijn kinde
ren gaat. De boodschap is duidelijk.
Het overkomt iedereen die zijn mond
opendoet. Ik zal niet zwijgen en
Binnen China kun je
niets aan de kaak
stellen. Wat een
naïeve gedachte
spreek namens de mensen in de
kampen die hun hoop op mij hebben
gevestigd, opdat ik vertel wat daar
aan de hand is.''
De Chinese autoriteiten hebben
herhaaldelijk getracht haar de mond
te snoeren, vertelt Sauytbay. Op de
Chinese staatstelevisie vertelde een
bankdirecteur 'dat ze met schulden
was gevlucht'. Wat ze over de kam
pen vertelde was 'alleen maar ver
zonnen' omdat ze zo makkelijker de
status van politiek vluchteling kon
krijgen, meldde de Chinese propa-
gandazender CGTN. „Allemaal niet
waar. Ze hebben gedreigd mijn moe
der van 70 en mijn jongere zus op te
sluiten als ik blijf praten. Vooral toen
ik een vorig jaar de International Wo
men of Courage Award in Amerika
kreeg van Melania Trump, gingen ze
los met leugens en bedreigingen.''
Het viel niet mee het boek te ma
ken. Iedereen die ermee te maken
had, van uitgevers tot vertalers, is
man bij wie u moest slapen elke
avond 20 yuan betaalde (omgere
kend 2,50 euro) om nepfoto's van
jullie samenzijn te sturen naar de
dienst die het allemaal controleert.
,,Hij kende mij. Ik heb hem betaald
om te doen alsof we ons aan de regels
hielden. We hebben veel samen ge
praat, maar stiekem sliep ik 's nachts
thuis. Niemand mocht me zien als
ik het huis uit sloop. Ik noem hem
niet bij zijn echte naam in het boek,
maar ik vermoed dat ze hem wel heb
ben gevonden. Ik vond het erg moei
lijk dit te beschrijven. maar ik moest
het vertellen, ongeacht de gevolgen.
Het gaat niet om een individu maar
om het lot van miljoenen mensen.''
,,Laten we vooropstellen dat de Com
munistische Partij altijd heeft gelo
gen over Oost-Turkestan. Zij zal
nooit toegeven wat daar gebeurt. De
verantwoordelijken dragen verschil
lende maskers waarmee ze hun ware
gezicht op vele manieren verbergen.
Voor democratische landen is het
moeilijk dat te doorzien. De CCP
schept haar eigen waarheid. Maar wat
ze niet kunnen, is dode mensen weer
levend maken. Verder zijn ze tot alles
in staat.''
,,Ik ben voor een boycot van al die
producten en ook van de Spelen. Elke
kleine stap is van grote betekenis
voor de mensen van Oost-Turkestan.
De reputatie van China zal alleen
maar groeien door die Olympische
Spelen, want dan zullen ze weer een
ander, prachtig, masker opzetten. Ik
geloof niet in sportmensen die zeg
gen dat ze beter wel kunnen gaan en
het dan in China allemaal gaan be
noemen. Zo werkt het niet. Ik ken de
CCP. Binnen China kun je niets aan
de kaak stellen. Wat een naïeve ge
dachte. China maakt zijn eigen waar
heid.''
geïntimideerd of bedreigd, aldus
Sauytbay. ,,De arm van China is heel
lang bij dit soort dingen.''
,,Dat is assimilatiebeleid dat vanaf het
hoogste niveau is bepaald. Moslim
vrouwen moeten samenwonen met
Han-Chinese mannen. Ze moeten
het huishouden doen en samen de
nacht doorbrengen. Als je dat niet
accepteert, eindig je in het kamp of
volgt een andere straf. Er bestaat een
kliklijn voor Chinese mannen die
niet tevreden zijn over de toegewe
zen vrouw.''
dinsdag 13 april 2021
Sauytbay voor een Chinese rechtbank in 2018 (l). De Kazachse dissident
'China is tot alles in staat, behalve
dode mensen weer levend maken'
Bob van Huët
Rotterdam
- Sayragul Sauytbay
De Chinese autoriteiten weerspre
ken alle beschuldigende rapporten
over Xinjiang en beroepen zich op
het tegengaan van de de radicale
islam.
Er is veel te doen om gedwongen
arbeid in de kampen. Kleding en
zonnepanelen zouden zo worden
geproduceerd. De roep klinkt om
een boycot van de Olympische
Winterspelen, in 2022 in China.
U doet verslag van afgrijselijke toe
standen binnen de kampen, maar
ook wat daarbuiten gebeurt. U
werd verplicht in te wonen bij een
Chinese zakenman.
U schrijft dat u de Chinese zaken-
Sayragul Sauytbay
werd door China ver
plicht om met een
Han-Chinees samen
te wonen, schrijft ze in
haar boek Kroonge
tuige. FOTO AP
krijgt in 2020 de International Women of Courage Award uit handen van Melania Trump. fotos afp
