de schermen, in de jaren 60 eisten burgers meer invloed
i
Nieuw
leiderschap
Politici zijn geen
snoodaards die
het slecht met
ons voor hebben
15
SJ
politiek gaan leiders vaak steeds
korter mee. ,,Kijk bijvoorbeeld
naar de hoeveelheid leiders die
de PvdA de laatste jaren ver
sleet'', zegt Stoker. Vijf in elf jaar
tijd. Alleen premiers, daar zijn
we in Nederland doorgaans zui
nig op. Die gaan jdren mee. ,,We
verwachten van politieke lei
ders dan ook iets anders dan bij
voorbeeld van de baas op ons
werk. Van hem verwachten we
betrokkenheid, inspraak.
Op onze politiek lei
ders stemmen we
eens in de vier jaar.
We verwachten
dat zij problemen
voor ons oplossen.
Bij een premier
draait het dus
vooral om vertrou
wen dat het land bij
hem of haar in goede handen
is.'' En juist daar is het door Rut-
tes laatste leugentje gaan wrin
gen. Dat vertrouwen ligt pal na
de verkiezingen onder vuur. Het
Omtzigt-leugentje lijkt een
voorbeeld van wat nota bene
Omtzigt zelf in de verkiezings
campagne aanduidde als de
Rutte-doctrine: een cultuur
waarbij bestuurders onwelge
vallige informatie achterhou
den. Om dingen te kunnen re
gelen. Om broze meerderheden
niet te verliezen. Of gewoon uit
angst voor 'gedoe'.
In zijn boek Het land moet be
stuurd worden, Machiavelli in de
polder telt Wim Voermans 43
van dergelijke 'informatie-inci
denten' sinds het aantreden van
het eerste kabinet-Rutte. Van de
bonnetjesaffaire tot het bom
bardement op Hawija. ,,Een stij
ging van 65 procent ten opzichte
van de periode ervoor. Zo'n cul
tuur ontstaat als het bestuur
vooral gericht is op dingen voor
elkaar krijgen. Dan is openheid
of een kritische Tweede Kamer
een sta-in-de-weg.''
Voermans ziet die cultuur
overheidsbreed. ,,Het is echt
niet alleen het geheugen van
Rutte. Die ontwikkeling is al in
gezet vóórdat hij premier werd.
Toenmalig minister Piet Hein
Donner zei het al met zo veel
woorden: we moeten besturen,
we hebben geen tijd voor die
openbaarheid." Of zoals verken
ner Herman Tjeenk Willink
woensdag zei: wat in veertig jaar
is opgebouwd, is niet in veertig
dagen opgelost.
In die cultuur kon ook de toe
slagenaffaire ontstaan. Informa
tie werd niet gedeeld. Niet door
ambtenaren met hun bewinds
persoon. En niet door be
windspersonen met de
Kamer, ook al heeft
het kabinet een in
formatieplicht. Dat
was niet altijd
kwade opzet. Het
kwam ook doordat
de uitvoering van
r veel wetten zó inge
wikkeld is geworden,
r dat niemand meer het
overzicht heeft.
,,Dat mag je opeenvolgende
kabinetten kwalijk nemen'',
vindt Voermans. ,,De afgelopen
twintig jaar is alleen maar op de
openbaarheid van overheidsin
formatie bezuinigd. Daardoor
wordt elk informatieverzoek er
een te veel. Als je puberzoon
tien keer naar beneden komt
om te zeggen dat hij zijn huis
werk niet kan vinden, dan zeg
je: ruim je kamer eens op, dan
vind je het wel. Maar bij de
overheid is dat nooit gebeurd.
De informatievoorziening is
echt een puinhoop. Wij hebben
niet eens een informatieregister.
We vonden het gewoon niet be
langrijk.''
En als dan na jaren doorvra
gen door Kamerleden blijkt dat
er toch documenten zijn waar
uit al jaren geleden kon worden
afgeleid dat de fraudebestrijding
bij de kinderopvangtoeslag niet
deugde, dan is het logisch dat de
Tweede Kamer narrig wordt.
,,Die narrigheid heeft nu een
kritisch kookpunt bereikt'', con
stateert Voermans. „Iedereen
zegt dat de huidige bestuurscul
tuur niet goed is.'' Een nieuw
kabinet zal iets aan die cultuur
moeten doen. Nu de diagnose is
gesteld, resteert de vraag: is
Rutte de man die daar nog lei
ding aan kan geven?
Voermans is minder negatief
dan veel politici. „Waarom niet?
Vorige week is een prop losge
schoten. Na dat groezelige inci
dent rond Omtzigt zegt ieder
een: het moet anders. Ook
Rutte. Hij heeft zich bewezen
als ambachtelijk bestuurder. Het
is niet zo dat het landsbestuur
bestaat uit snoodaards in de
bosjes die het slecht met ons
voor hebben. Waar we nu zijn
gekomen, is een opeenstapeling
van goede bedoelingen. Al heb
ben die niet goed uitgepakt.''
Maar Stoker stelt dat er twee
dingen zijn die bepalen welk
type leider we willen. ,,Eén: de
omstandigheden, in tijden van
crisis willen we iemand die
daadkrachtig is. En twee: ie
mand die iets anders kan of doet
dan de voorgaande leider.''
Als in een bedrijf iemand heel
autoritair was, wil men als op
volger vaak een meegaander
type. Als een leider te besluite
loos is, daarna liever een slag
vaardiger iemand. En als we ie
mand onbetrouwbaar vinden,
willen we iemand die juist heel
ethisch is. En juist bij Rutte
blijkt uit onderzoeken van het
EenVandaag Opiniepanel dat de
bevolking hem kundig vindt.
Maar betrouwbaarheid, daar
scoorde hij ook voorvorige
week al niet hoog op.
Werk aan de winkel dus voor
de WD-man, wil hij zichzelf
ondanks de verkiezings
winst een afgang via de zij
deur besparen.
GO ZATERDAG 10 APRIL 2021
,-jt
SP-leider Li
lian Marijnis
sen(boven)
richt zich tot
premier Mark
Rutte in het
debat over de
mislukte for
matieverken
ning. Onder
CDA-voor
man Wopke
Hoekstra en
D66-leider
Kaag met
Rutte tijdens
hetzelfde
debat. foios
EPA, PHEEK VAN DEN
BERGH
II 4
Wim Voermans, hoogleraar
staats- en bestuursrecht
D66-leider Sigrid Kaag daagde
Rutte bij de verkiezingen uit op
nieuw leiderschap. ,,Na tien jaar
van politiek management dat
zich nooit kon losmaken van de
waan van de dag, is het tijd te
werken aan een nieuwe hori
zon.'' Volgens Kaag moet een
nieuw kabinet meer draagvlak
zoeken voor 'impopulaire
standpunten zoals het belang
van de Europese Unie, migratie
en integratie en verduurza
ming'. Premier Mark Rutte
noemde deze week een aantal
zaken die hij in een nieuw kabi
net wil veranderen. Zo wil hij
een betere ambtelijke onder
steuning van de Tweede Ka
merleden, minder dichtgetim
merde regeerakkoorden en een
andere cultuur op ministeries.
ijl! Tl!' lil
