ALS DOKKUMERS VROEGER DE VIJAND VERWACHTTEN,
zetten ze een blinde man als uitkijk op de toren. Waarom?
Omdat er voor de verdediging van de stad niemand anders
gemist kon worden. Matthijs van Boxsel ging voor De topografie
van de Domheid op zoek naar dit soort verhalen.
R
o
u_
ang, lang geleden maakte Ik als student
literatuurwetenschap kennis met een
rede uit 1937 van de Oostenrijkse schrij
ver Robert Musil: Über die Dummheit,
een verkapte aanklacht tegen de nazi's,'
zegt Matthijs van Boxsel (63). 'Ik verdiepte mij erin
en ontdekte dat over domheid bloedserieuze boeken
zijn geschreven. Daarin werd domheid niet als een
gebrek beschouwd, maar als een eigenschap, naast
wijsheid en goedheid. Er zit dus een kracht in dom
heid. Mijn interesse was gewekt. Ik ben uiteindelijk
cum laude op het onderwerp afgestudeerd, met
een twijfelachtig compliment van mijn begeleider:
domheid is jouw sterkste kant, Matthijs!'
Sindsdien, we hebben het dan over de jaren 80
van de vorige eeuw, werkt hij gestaag aan een alles
omvattende studie van de domheid. Na verschillende
losse publicaties verschijnt in 2001 het eerste deel
van zijn Encyclopedie van de Domheid, gevolgd
door verhandelingen over morosofie (over absurde
waanwetenschappelijke theorieën) en deskundo-
logie ('domheid als levenskunst'). De topografie
van de Domheid is de laatste aanwas. Van Boxsel
beschrijft aan de hand van lachwekkende voor
beelden, illustraties en landkaarten alle steden en
landen die door inwoners van andere steden en lan
den als spreekwoordelijk dom worden beschouwd.
Uit De topografie blijkt elk land ter wereld zijn 'dom
oorden' heeft: plaatsen waar niet de slimste mensen
wonen. Dat gaat over grenzen heen: wij Nederlanders
beschouwen de Belgen als dom en zo heeft elk land
zijn domme buur. De Belgen vinden de Luxembur
gers dom, die zeggen dat weer over Duitsers, en
die weer over de inwoners van de Balkanlanden,
die vervolgens ieder ander Balkan-
land om zich heen als dom
beschouwen. Ook binnenlands
zijn er in elk land gemeenten die
bekendstaan om hun domheid.
'De Encyclopedie is inmiddels in
zeventien talen vertaald, dus ik
ben al op heel wat verre bestem
mingen geweest om lezingen te
geven. In elk land vraag ik: wie
zijn jullie domste inwoners? In
Zwitserland en Frankrijk blijken
dat er heel veel te zijn, in Polen
is Chelm berucht, België wijst de
gemeente Olen aan en in China
'hebben ze die niet'. De schaamte
cultuur daar is té groot.'
Ook in Nederland bestonden en
bestaan schampere omschrij
vingen en bijnamen voor bijna
alle gemeenten en hun inwoners.
Een paar daarvan zie je jaarlijks
terug als geuzennaam (zotten-
naam) in carnavalstijd: kruiken-
zeikers, kwakbollen, knollenvreters
In De topografie staat een lijst met 'spreekwoordelijke
domoorden'. Voor bijna iedereen waar ook in Nederland
is wel een belediging voorhanden. Opvallend is dat een
zelfde bijnaam meer dan eens voorkomt. Neem 'muggen
blussers': dat kan slaan op inwoners van Dalfsen, Haar
lem, IJsselstein, Peest, Meppel en Woerden. De naam is
afgeleid van een verhaal waarbij in de respectievelijke
gemeenten de kerk in brand staat. Men gaat aan de gang
Wie is er hier
nou dom?
O
X
O
cc
X
l—
O
O
cc
O
h-
to
ïe
Uj
h-
36 MEZZA
