9
met D66. Kaag ziet dat duidelijk niet
nog eens zitten: ,,We gaan niet nog
een keer vier jaar traineren.''
Kaag dreunde een lijst met onder
werpen op die zij het belangrijkst
vond, maar de notulist kwam niet
verder dan 'klimaat, onderwijs'.
Daarachter staat: 'Hier mis ik aante
kening Bart', doelend op één van de
ambtenaren die meeschreef. Min
stens zo opmerkelijk is wat Kaag bin
nenskamers niet zei. Zo heeft D66 de
halvering van de veestapel niet geëist
bij de verkenners, terwijl het dat al
tijd tot doel heeft gesteld om de stik
stofcrisis te kunnen oplossen. Wel
hield Kaag oog voor klimaatbeleid.
Om die reden zou D66 niet met JA21
van Joost Eerdmans willen, terwijl
VVD-leider Mark Rutte die partij als
optie noemde. De verkenners zagen
in de krant dat D66-bronnen daarin
een 'trucje' van Rutte zagen. De
VVD-leider zou zo hebben willen
aangeven dat hij ook een optie 'over
rechts' had, tegenover de linkse vari
ant die Kaag wilde. Maar daarover
was de D66-leider helder tegen de
verkenners. Over JA21 zei ze: ,,Grote
obstakels, ze willen klimaatwet en
klimaatakkoord van tafel.''
GROENLINKS
Als er één aspect helder wordt uit de
aantekeningen van het gesprek met
Jesse Klaver is het wel dit: hij is heel,
heel gretig om onderdeel te zijn van
een volgende regering. Ondanks de
verkiezingsnederlaag constateerden
de verkenners dat GroenLinks 'graag
wil'. GroenLinks-leider Jesse Klaver
had openlijk zo stellig gezegd dat hij
alleen wil meeregeren als PvdA en SP
ook mee zouden doen. In de notities
staat nu geschreven dat een kabinet
met vijf partijen door GroenLinks al
leen als 'nuttig' wordt gezien, niet
noodzakelijk. En Klaver sprak ook al
een voorkeur uit: „Onderscheid tus
sen PvdA en SP? Ja, PvdA staat wat
dichterbij'', noteerden de verkenners
op Klavers woorden. Erg veel liefde
voor een andere linkse partij, de Par
tij voor de Dieren, toonde Klaver
binnenskamers ook niet. Zo zou Kla
ver gezegd hebben: ,,Bijvoorbeeld
stikstof: met PvdD is het nooit goed
genoeg.'' Opvallend is verder dat
GroenLinks in het gesprek met de
verkenners heeft aangegeven dat het
op asiel niet al te dwars zou gaan lig
gen als het in een kabinetsformatie
betrokken zou worden. Bij de vorige
formatie, in 2017, was dat nog een re
den niet in het kabinet te stappen.
De partij wilde geen deals, zoals die
met Turkije, waarbij vluchtelingen
buiten Europa hun opvang zouden
krijgen en hun asielaanvraag zouden
doen. GroenLinks zei toen nog dat
dit door de 'morele ondergrens' ging.
De verkenners noteerden nu ech
ter dat GroenLinks zou hebben ge
zegd dat het 'niet van plan' was 'dat
op te spelen'. Ze 'zouden het groot
kunnen maken, gaan we niet doen,
route Europa volgen', staat er nu. De
onthulling levert al kritiek op uit de
achterban van de partij. Zo twitterde
Vluchtelingenwerk Nederland dat de
vrijgegeven gespreksverslagen 'vra
gen oproepen' over hoe Klaver 'met
de verantwoordelijkheid' van vluch
telingenbescherming 'om denkt te
gaan'.
PVDA
De PvdA wordt door D66 én VVD als
potentiële coalitiepartner gezien en
dat lijkt Lilianne Ploumen te besef
fen. Uit de gespreksnotities blijkt
vooral dat ze zich bij de verkenners
wat op de vlakte heeft gehouden: het
verslag beslaat amper een half A4'tje.
Dat lijkt vooral uit te stralen dat met
de PvdA te praten valt. Niet te veel
blokkades opwerpen, althans, niet
inhoudelijk. Zo opperde Ploumen de
'optie' van een verkenning 'langs de
inhoud'. Ze diste een scala aan on
derwerpen op: 'bestrijding ongelijk
heid, meer zekerheid op werk, toe-
gankelijke zorg, klimaat', enfin, en zo
nog een hele trits on
derwerpen waar nie
mand op tegen is om
over te praten. Toch
noemde Ploumen
ook enkele voor
waarden. Zo her
haalde ze hard dat
ze niet in een coa
litie zou stappen
'zonder een andere linkse
partij'. En merkte daarbij op: „D66 is
geen linkse partij.'' Uit het verslag
van Ruttes gesprek blijkt wel dat de
VVD toch hoopte dat de linkse par
tijen 'bereid zijn elkaar los te laten'.
En ook zei Rutte: ,,Als ze elkaar niet
vasthouden, dan een lichte voorkeur
voor PvdA, want zorg over GL samen
met D66: heel veel klimaat.'' Toch zat
het Rutte niet lekker dat Ploumen
ook in de media weinig sjoege had
gegeven om aan te schuiven zonder
linkse partners. Daarom zei Rutte
over de PvdA: ,,Als ze echt willen dan
prima, maar als ze met lange tanden
gaan, dan minder enthousiast.''
CHRISTENUNIE
Gert-Jan Segers zei het de verkenners
vrij helder: zijn partij slaat na kabi
netsdeelname in de vorige regerings
periode ditmaal liever een rondje
over. ,,Het ligt niet voor de hand dat
we nu aanschuiven'', aldus Segers in
de Stadhouderskamer. Toch zei hij
daar ook: ,,We lopen niet weg voor
verantwoordelijkheid, dus sluit het
niet uit, maar ligt niet voor de hand.''
ChristenUnie ziet D66 als een onver
mijdelijk deel van het volgende kabi
net - maar met die partij verzuurde
het de laatste jaren nou juist, op me-
disch-ethisch terrein. Daarom liet
Segers noteren dat hij dat soort the
ma's wel degelijk bij de formatie zou
willen bespreken. ,,Moet gewoon be
sproken worden.'' Ofwel: we gaan dat
soort thema's niet aan een vrij debat
in de Tweede Kamer overlaten.
Onderscheid
tussen PvdA
en SP? Ja,
PvdA staat
wat
dichterbij
- Jesse Klaver,
GroenLinks
Daarin schuilt immers het risico dat
mogelijkheden voor euthanasie wor
den verruimd (terwijl dat voor de
ChristenUnie een breekpunt is), net
als regels voor abortus.
Maar voor Segers geldt
dus vooral: ik schuif
achteraan aan in de rij.
„Er staan echt partijen
voor ons."
PVV
PVV-leider Geert Wilders
zei na zijn verkiezingsne
derlaag (drie zetels verlies) dat hij
zijn partij naar de oppositie zou diri
geren. Toch klaagde hij bij de verken
ners nog wel dat VVD, D66 en CDA
hem al voor de verkiezingen hadden
uitgesloten. 'Kwalijk', 'ondemocra
tisch', aldus Wilders. Opvallender:
Wilders herhaalde nog eens zijn
wens dat de drie grootste partijen
zouden moeten onderhandelen. Dus:
VVD, PVV én aartsvijand D66. ,,We
zouden wel met hen aan tafel
gaan.'' Want, liet Wilders optekenen
met een smiley in de tekst: ,,Deelne-
men aan een kabinet zou iedere poli
tieke leider moeten willen, daar ben
je toe op aarde en dat mag in het ver
slag.''
JA21
Het gloednieuwe JA21 - drie zetels
sterk - van ex-Forummers werd
ineens relevant in de formatie toen
VVD-leider Mark Rutte de partij
noemde als optie. Dat klonk JA2i-lei-
der Joost Eerdmans als muziek in de
oren: hij wil in een kabinet om de
VVD 'naar rechts te trekken'. Bij de
verkenners liet Eerdmans optekenen
dat hij zelfs met D66 zou willen on
derhandelen. JA21 gelooft anders dan
D66 niet in klimaatakkoorden maar
hij zou willen kijken 'of het voor jul
lie (D66) te doen is', zei hij tegen ver
kenner Kajsa Ollongren (D66). ,,Het
moet blijken.''
vrijdag 2 april 2021
GO
M Vlnr: Wopke
Hoekstra (CDA),
Sigrid Kaag
(D66), Jesse
Klaver, (Groen
Links), Lilianne
Ploumen
(PvdA), Gert-
Jan Segers
(ChristenUnie,
Geert Wilders
(PVV) en Joost
Eerdmans
(JA21) tijdens
het debat. foto's
ANP, ROBIN UTRECHT
zin in regeren, de ander juist wel
onderst
Aantekeningen
van de verkenners
om te gebruiken bij
de formatie van
een nieuw kabinet.
