'Onderhandelen in openbaarheid
m r. f
4
De schade is ongekend groot na het debat over de zoveelste vergeetachtigheid van Mark Rutte.
Zijn negen levens zijn verspeeld. De teflonlaag waarlangs alles afgleed, is zwaar gehavend en kan niets
meer hebben. Gisteren moest hij harder vechten voor zijn politieke leven dan ooit.
In de tien
jaar dat hij
premier
was, is het
wegbluffen
van
problemen
een
maniertje
geworden
dMTHFÉ"
CRETE®!;
SÉ
currf
m
et was één leu
gentje te veel
van Mark Rutte.
Zijn bewering
vorige week dat
hp in elk geval
niet over CDA-
Kamerlid Pieter
Omtzigt had gesproken met de ver
kenners, bleek onjuist. In de vertrou
welijkheid van het gesprek had hij
gesuggereerd dat 'we iets met Omt
zigt moeten'. Als het CDA hem mi
nister wilde maken, zou hij dat geen
probleem vinden.
Nooit eerder in zijn lange loopbaan
als premier vond Rutte zo'n massaal
verbolgen Tweede Kamer tegenover
zich. Hij verdedigde zich tegen de
ontdekking dat hij vorige week on
waarheid had gesproken. Zijn ex
cuus? Hij herinnerde zich niet meer
het over Omtzigt te hebben gehad.
Maar dat kwam de rest van de Kamer
net iets te bekend voor. Was hij nou
alwéér iets vergeten? Het is een pa
troon, zei D66-leider Sigrid Kaag.
Want er waren de afgelopen jaren
nogal wat kwesties waarin Rutte zei
ergens geen 'actieve' herinneringen
aan te hebben. Bij het debat over de
voorgenomen afschaffing van de
dividendbelasting die plotsklaps in
het regeerakkoord was gekomen. Bij
het debat over de burgerslachtoffers
in Hawija. Bij de toeslagenaffaire. En
zo is er een lange trits.
Wie kan de VVD-leider nog gelo
ven? En vooral: wie vindt dat deze
man nog een keer premier kan wor
den? Niemand, van links tot rechts,
wilde daar gisteren 'ja' op zeggen.
Het uitlekken van een formatiedo
cument zorgde voor een week du
rende, knetterende kortsluiting in
het meest gevoelige onderdeel van de
politiek: de formatie van een nieuw
kabinet. Een periode waarin het om
onderling vertrouwen draait.
Trukendoos
Rutte gebruikte gisteren zijn hele
trukendoos om het vertrouwen van
anderen terug te winnen. Hij maakte
zijn fout kleiner, betrok andere poli
tici erbij: ,,Ik heb met Hoekstra over
Omtzigt gesproken.'' Verhief zijn
stem: ,,Ik lieg niet!'' Onderstreepte
zijn belang: ,,10,5 jaar heb ik meerder
heden gecreëerd. Heb ik het land
door moeilijke crises geleid.''
Onder normale omstandigheden
zou een politicus nog wel zijn weg
gekomen met wat Rutte tegen de
verkenners zei. Zo schokkend was
het niet. Het land zit in crisis en dat
Rutte het CDA wilde paaien, met
wie hij dolgraag wilde doorregeren,
viel nog wel uit te leggen.
Maar door de optelsom van alle
eerdere keren dat Rutte zei iets niet
meer te weten, zijn het geen normale
omstandigheden meer. Daarvoor is
zijn geloofwaardigheid in de loop de
jaren te veel geschaad.
In de tien jaar dat hij premier is, is
het wegbluffen van problemen een
maniertje geworden dat elke keer
krediet kost. Geloofwaardigheid is
het politieke kapitaal van een politi
cus en Rutte heeft gisteren zijn laat
ste beetje wel opgebruikt.
De eerste die door Ruttes soms iets
te gemakzuchtige omgang met de
waarheid heen prikte, was toenmalig
PvdA-leider Diederik Samsom. ,,Nu
doet u het weer'', zei hij in de verkie
zingscampagne van 2012, toen Rutte
in een tv-debat voor een tweede keer
creatief met de waarheid omging.
Sindsdien is Rutte er niet in geslaagd
het beeld dat er om hem heen hing -
een van gebroken beloftes en halve
waarheden - van zich af te schud
den.
De tijd deed zijn meedogenloze
werk. Waar aanvankelijk vooral PVV-
leider Geert Wilders en achtereen
volgende SP-leiders Rutte voor leu
genaar uitmaakten, kwamen er in dat
koor steeds meer stemmen bij. Giste
ren kwam daar ook Ruttes
coalitiegenoot Kaag bij. Ze vergeleek
Ruttes optreden met de laatste weg
die Jezus afliep met zijn kruis, de Via
Dolorosa. ,,We weten allemaal hoe
dat is afgelopen.''
Toeslagenaffaire
Vorig jaar werd Ruttes geloofwaar
digheid uitgerekend door toedoen
van Pieter Omtzigt verder onder
mijnd. Het Kamerlid verweet de pre
mier dat de politieke cultuur waar hij
voor staat de oorzaak was van de toe
slagenaffaire. Een cultuur waarin za
ken niet worden vastgelegd en infor
matie wordt achtergehouden voor de
Tweede Kamer. Daardoor konden
misstanden zoals die bij de Belas
tingdienst voortwoekeren. De Rutte-
doctrine werd een wapen tegen de
VVD-leider.
Maar zo klein als het vertrouwen in
Rutte bij andere partijen nog is, zo
groot was dat bij de kiezer. Bijna
twee miljoen stemmen kreeg hij op
17 maart, meer dan welke politicus
dan ook. Want ook al verweten ande
ren hem machtspolitiek, veel men
sen in het land hebben juist waarde
ring voor de manier waarop Rutte in
een politiek sterk verdeeld land toch
met opeenvolgende kabinetten het
schip van staat probeerde recht te
houden.
Vaak zonder te kunnen rekenen op
fowaTnTireiil
Holland Barrett
we moeten zuiveren, is logisch.
Het vertrouwen moet worden her
steld.'' Maar normaal gesproken
moeten onderhandelingen beslo
ten zijn, zegt ze. ,,Iedereen moet
compromissen sluiten. Als meteen
alles op straat ligt, en je denkt: mis
schien kan ik dit wel
„Onderhandelen in openbaar
heid gaat niet", zegt Carla van
Baaien, hoogleraar parlemen
taire geschiedenis aan de Rad
boud Universiteit. „Het is zó'n
precair proces." Dat er nu door
de politiek is gevraagd om
openbaarmaking van de stuk
ken begrijpt Van Baaien wel.
„Dat je op zo'n moment zegt: er
is iets grandioos fout gegaan en
uJlyi c&"'
oM"
weggeven, sta je meteen schaak
mat. Want die toezegging heb je
ooit al gedaan, dus dat kan je niet
meer terugnemen.''
,,Wat wel van belang is, is ver
antwoording achteraf'', zegt Van
Baalen. ,,Dus als het proces is afge
sloten. Dan moet het formatiedos
sier zoveel mogelijk openbaar
worden voor in elk geval de
Tweede Kamer, en het liefst ook
voor burgers."
Mediator Marcel Eijckelhof van
Het Mediators Collectief heeft
beroepsmatig veel ervaring met
vrijdag 2 april 2021
Rutte: één leugen te veel
Jan Hoedeman
Hans van Soest
Perskindol is een Medisch Hulpmiddel.
Alle formatiestukken op tafel.
Voor het eerst kreeg iedereen
een inkijkje in alles wat er be
sproken was tijdens onderhan
delingen. Kan dat of heeft be
slotenheid ook een nut?
Anita van Rootselaar
Nijmegen
tM*-> Vfcj- -2 <i •v:'"
j ft cün
A Onder druk van de Tweede
Kamer werden alle stukken
over de formatiebesprekingen
openbaar gemaakt.
FOTO TWEEDE KAMER
