NIEUWS 3
Verkenners
opnieuw
gesneuveld
Analyse
FORMATIE OMTZIGT-GATE
ook nog een politieke crisis bij kan
hebben. Maar het aanzien van de
hele politiek staat door 'Omtzigt-
gate' ter discussie. Zomaar door
gaan, daarvan is na gisteren hoe
dan ook geen sprake meer. Want
dat aanzien is verder aangetast na
dat het verslag werd vrijgegeven
van het vertrouwelijke gesprek dat
Rutte had met de verkenners in de
formatie. En daar stonden Ruttes
woorden, zwart op wit: 'Je moet
wat met Omtzigt, minister ma
ken.'
Daar was dus de bron van het
zinnetje in het uitgelekte forma
tiedocument dat een week eerder
heel Den Haag in brand zette. 'Po
sitie Omtzigt, functie elders', dat
riekte ernaar alsof in de formatie
werd gesproken over het wegwer
ken van een kritische volksverte
genwoordiger. Alle betrokken ont
kenden keihard te weten waar dat
over ging. Ook Rutte. ,,Wij hebben
het in onze gesprekken niet gehad
over Pieter Omtzigt'', zei hij letter
lijk.
Dat bleek dus niet waar, moest
hij nu bekennen. ,,Maar ik heb niet
gelogen'', hield hij zijn collega
lijsttrekkers voor. Hij was vergeten
dat de naam van Omtzigt wel de
gelijk voorbij was gekomen in de
gesprekken. Zelf kwam hij er ook
pas die ochtend achter dat hij het
tóch over Omtzigt had gehad. ,,Ik
was niet bezig Omtzigt naar een of
andere plek te werken. Dat doet de
VVD niet. Nooit. Nooit. Nooit.''
Wat er wel was gebeurd? Vlak na
de verkiezingen had hij CDA-lei-
der Wopke Hoekstra gesproken.
Rutte wilde hem laten weten dat
hij het CDA dolgraag in zijn
nieuwe kabinet wilde. ,,Hoekstra
had al eens in het openbaar gezegd
dat Omtzigt misschien minister
kon worden. Ik heb hem toen ge
zegd dat dit wat ons betreft oké is.
Dat heb ik later in het gesprek met
de verkenners herhaald.''
Voor de buitenwacht oogt dit
misschien onschuldig. Maar in
Den Haag is het dat niet. Juist deze
verkiezingscampagne was integri
teit van het bestuur een belangrijk
thema. Na de toeslagenaffaire is
geconcludeerd dat de politieke
cultuur anders moet. Niet langer
fouten proberen toe te dekken,
maar eerder toegeven als iets fout
gaat.
En integriteit en Rutte, dat
wringt al langer in de ogen van
veel niet-VVD'ers. In de tien jaar
dat Rutte premier is, overleefde hij
alle kritiek wel, maar bleef er een
zweem van listig optreden han
gen. Geheugenverlies, verbroken
beloftes, achtergehouden informa
tie, pas na lang aandringen van de
Kamer of journalisten terugge
vonden documenten of bonnetjes.
En nu dus weer dit!
En uitgerekend zijn D66-com-
paan Sigrid Kaag had campagne
Ik was niet bezig
Omtzigt naar een
of andere plek
te werken
gevoerd op 'nieuw leiderschap' en
een nieuwe wind door Den Haag.
Zij kan hier niet makkelijk over
heen stappen. Ze heeft de paasda
gen nog wel nodig om te reflecte
ren op hoe het verder moet, zei ze.
En ook de positie van CDA-lei-
der Hoekstra maakt dat deze af
faire niet zomaar voorbij is. Het is
zj nummer 2 Omtzigt waarover
gesproken wordt. Uitgerekend de
man die de aanzet gaf tot de dis
cussie over de betonrot in Den
Haag. Bovendien een Kamerlid
dat, als hij zelf een partij begint,
zomaar 23 zetels kan winnen, al
dus peiler Maurice de Hond. En ie
mand van wie iedereen weet dat
hij lang niet altijd met Hoekstra op
één lijn zit. Om zijn partij bij el
kaar te houden, kan Hoekstra niet
anders dan nog meer afstand ne
men van Rutte en eventuele kabi
netsdeelname dan hij al deed.
Het wantrouwen tussen partijen
was al groot. Dat is sinds gisteren
alleen maar groter geworden. De
kwalificaties die lijsttrekkers van
veel partijen aan 'leugenaar' Rutte
gaven, laten weinig aan de ver
beelding over. De kans dat zij nog
met Rutte in een coalitie gaan zit
ten lijkt verdampt. Ook omdat veel
partijen gisteren de kans schoon
zagen om af te rekenen met de
Rutte-hegemonie die nu al vier
verkiezingen op rij duurt.
Er is in één dag heel veel kapot-
gegaan in Den Haag. Bij het vallen
van de nacht gisteren was Rutte
nog VVD-leider én demissionair
premier. Maar een geruisloze weg
naar een volgend kabinet kan de
VVD hoe dan ook vergeten.
Het tweede duo verkenners was
nog maar nauwelijks begonnen
aan hun werk. ,,Deze verken
ningspauze zal niet verspild zijn
als we een begin kunnen maken
van herstel van vertrouwen'',
stelde D66-leider Sigrid Kaag.
Sinds 2012 is de Kamer zelf aan
zet bij de formatie. Daarvóór had
de koning de regie, iets wat de
christelijke partijen CDA, Chris
tenunie en SGP ook nu weer het
overwegen waard vinden.
Door de Kamer werden tot
twee keer toe actieve politici be
noemd tot verkenner. Eerst
VVD-senator Annemarie Jor-
ritsma en D66-minister Kajsa
Ollongren. Vervolgens het duo
van VVD-minister Van Ark en
D66-minister Koolmees.
Jorritsma en Ollongren heb
ben de Kamer verkeerd geïnfor
meerd. Zij schreven eerder dat
geen van de partijleiders de
naam van Omtzigt had ge
noemd. Het duo herinnerde zich
dat deel van het gesprek even
min, zei Ollongren.
Rutte kreeg gisteren 'via via' al
om 07.30 uur te horen dat hij de
naam van Omtzigt in zijn ge
sprek had genoemd. Andere
Het vertrouwen in
zo'n beetje alles
in dit proces heeft
schade opgelopen
fractieleiders kregen pas veel la
ter inzage. Voor zijn collega's is
duidelijk: Rutte krijgt door zijn
positie eerder informatie.
In tranen bood Ollongren gis
teravond nogmaals 'welge
meende excuses' aan dat zij vo
rige week werd gefotografeerd
met de notitie waarop 'Omzigt:
functie elders' stond. Die notitie
was volgens haar opgesteld door
ambtenaren. Deze ambtenaren
werken normaal gesproken op
het ministerie van Algemene
Zaken, waar Rutte de baas is. Ze
worden tijdelijk 'uitgeleend' aan
de Tweede Kamer. Volgens
Rutte spreekt hij zijn topambte
naren dan niet. In de Kamer gaan
stemmen op om begeleiding
over te laten aan het parlement.
Dat het meer dan een week
duurde voor de vraag wie de
naam van Omtzigt had ge
noemd werd beantwoord, helpt
niet bij het herstel van vertrou
wen, stelde CDA-leider Hoek
stra. ,,Het vertrouwen in zo'n
beetje alles in dit hele proces
heeft grote schade opgelopen.''
A
Het leek na de
verkiezingen een
uitgemaakte zaak.
Mark Rutte kon zich
gaan opmaken voor zijn
vierde ambtstermijn als
premier. De vraag was
alleen nog met welke
partijen hij dit keer een
coalitie zou vormen.
Sinds gisteren ziet al
les er anders uit. Of
dat vierde kabinet-
Rutte er nog komt,
is ineens onzeker.
Het onderlinge
wantrouwen is zó
groot, dat sommige lijsttrekkers
aan het Binnenhof vinden dat het
aanblijven van Rutte als VVD-lei-
der de vorming van een nieuw ka
binet in de weg staat.
En dat is nogal wat, iets meer
dan twee weken na de stembus
gang waarbij Rutte bijna twee
miljoen stemmen kreeg en zijn
partij met afstand de grootste
maakte. En dat midden in een sle
pende coronapandemie die maar
niet voorbijgaat. Reden waarom
veel partijen vonden dat er haast
moest worden gemaakt met de
vorming van een nieuw kabinet.
Dat laatste kan na gisteren so
wieso niet meer. De formatie moet
van voren af aan beginnen. En dan
zijn er eerst nog heel veel thera
peutische sessies nodig om de par
tijen weer met elkaar aan de on
derhandelingstafel te krijgen.
Veel partijen vinden nog steeds
dat deze gezondheidscrisis er niet
vrijdag 2 april 2021
GO
M D66-leider Sigrid Kaag
en VVD-fractievoorzitter
Mark Rutte tijdens het
debat. foto anp
Rutte-4 is heel,
heel ver weg
- Mark Rutte
Om het vertrouwen te her
stellen moeten de nieuwe ver
kenners Tamara van Ark en
Wouter Koolmees het veld
weer ruimen, vindt een meer
derheid van de Tweede
Kamer.
Hanneke Keultjes
Den Haag
- Wopke Hoekstra
Hans van Soest
Den Haag
