Een verbinder die van alle kanten
Persoonlijk portret
van een iconisch genie
18
Ia\ago- erasméroteroda
HAWKING
Bijna vijfhonderd jaar na zijn dood blijft Erasmus een
inspiratiebron voor velen. ,,Hij is een modern man, een
strijder voor intellectuele vrijheid'', zegt Sandra Langereis,
auteur van de biografie Erasmus,
'Armoede heeft
hem gehard in zijn
denken. Hij was
geen opgever'
AVI AB ALBERTO DVRERO AD
VIVAAA- EFFIGIEAV-DELÏnTaTA
ThN KPEITTO, TASYrTPAAY
AVATA-MEEÏ
iiSssi?;
STEPHEN
Een verhaal over
vriendschap en
zwarte qaten
LEONARD MLODINOW
Verkriiabaar in uw boekhandel
HANS VAN ZON
en schrijven concludeert de bio
grafe dat Erasmus zich in het hui
dige maatschappelijke debat, over
bijvoorbeeld meningsvrijheid,
moeiteloos staande zou houden.
,,Hij is een strijder voor intellectu
ele vrijheid, een supermoderne
Bijbellezer. Hij benadert de Bijbel
als mensenwerk waardoor hij af
stand creëert en ruimte laat voor
discussie. Zo stond hij ook in het
leven. Hij wilde niets weten van
dogma's en sektarisme.''
De geboren Rotterdammer
(waarschijnlijk in 1469) kende
nooit rust. Hij doorkruiste heel
Europa, van Nederland, België,
Frankrijk, Italië, Groot-Brittannië,
Duitsland tot Zwitserland. Altijd
aan het werk, op zoek naar uitda
gende discussies en nieuwe waar
heden onder de vlag van huma
nisme, van vrijheid van denken en
doen.
Een biografie over hem is een
uitdagende vorm die om lef en
uithoudingsvermogen vraagt.
,,Ik heb er zeven jaar lang, dag in
dag uit, aan gewerkt. Zonder uit
gebreide kennis van Latijn en
Grieks, de talen van Erasmus, had
ik dit niet kunnen doen. Je moet
ook gepokt en gemazeld zijn in
brievenonderzoek. Maar de belo
ning is groot. Wat mij bij Erasmus
aantrok, is zijn bemoeienis met
cultuur, met literatuur, geschiede
nis en wetenschap. Een belang
rijke vraag voor mij is ook wat het
kost om te komen tot datgene wat
die mens beroemd heeft gemaakt.
Welke opofferingen heeft hij
moeten doen om prestaties te
kunnen verrichten? Die zijn bij
Erasmus immens. In zijn geval
komt zeker niet alles aanwaaien.
Bij cultuurmakers is het brengen
van offers een hartveroverend en
troostrijk proces. Het gaat er bij
mij ook om wat wij aan de gele
verde prestaties hebben. Om men
sen via de omweg van Erasmus
aan het denken te zetten.''
U beschrijft hoe hij te veel le
vensdagen heeft moeten beste
den aan vleierij, aan gebedel,
voor het vinden van onderdak,
voor zijn eerste levensbehoefte.
,,Dat heeft hem gehard in zijn
denken. Hij was geen opgever. Nu
zou hij bij de overheid kunnen
aankloppen, voor projectsubsi
dies. Maar in zijn tijd was hij af
hankelijk van rijke liefhebbers van
cultuur en wetenschap, van vrien
den om te kunnen zorgen voor
continuïteit in zijn werk. Hij er
gerde zich aan mensen met een
vast inkomen die genoten van za
lig nietsdoen, terwijl hij voor een
hongerloontje aan de universiteit
werkte. Hij had soms ook het ge
luk aan zijn zijde. Dat hij de juiste
mensen ontmoette die hem fi
nancieel overeind hielden. Men
sen als zijn vriend Thomas Moore,
de jurist, staatsman en humanist
die hem in Londen vaak onderdak
verleende. Of de rijke graaf lord
Mountjoy die hem naar Engeland
haalde en geld toestopte.''
Geluk en toeval bepalen ieders
leven, ook dat van Erasmus?
,,Je moet het wel willen zien als
het op je pad komt. Hij had bij de
uitnodiging ook kunnen zeggen:
nou, helemaal naar Engeland?
Door dat te doen heeft hij zijn le
ven, zijn kennis verrijkt. Geluk
kun je afdwingen door risico aan
te gaan. Dat heeft hij meermaals
gedaan.''
Dwarsdenkers als Erasmus ma
ken zich lang niet altijd geliefd.
Hij stuitte op veel verzet bin
nen de katholieke kerk en
ook bij de lutheranen kon
hij geen goed doen.
,,Ik vind het knap dat hij
zich staande heeft weten
te houden in die Koude
Oorlog tussen de katho
lieke kerk en het luthera-
ijn erfenis staat
nog als een huis.
Over heel de we
reld buigen stu
denten zich over
de werken van
Erasmus, vijf
eeuwen geleden geschreven. Op
de naar hem genoemde Erasmus-
universiteit in Rotterdam, in
Oxford, Yale en Stanford. Die wer
ken zijn net zo veelzijdig als zijn
leven. De humanist zorgde voor
vernieuwende interpretaties van
de Bijbel. „Volgens Erasmus moest
de Bijbel vooral als mensenwerk
worden gelezen'', zegt historica
Sandra Langereis, schrijver van
Erasmus Dwarsdenker
Erasmus produceerde ook uitda
gende satire, waarvan de Lof der
Zotheid het vlaggenschip is. ,,Hij is
niet alleen een scherp denker bij
wie je alle zeilen moet bijzetten
om hem te kunnen doorgronden.
Hij is ook geestig'', zegt ze. ,,Ik heb
ontzettend om hem moeten la
chen. Hij kan prachtig de spot drij
ven met flauwekul. Het is knap dat
vijfhonderd jaar oude humor nog
zo springlevend is.''
Na jaren noest onderzoek, reizen
NewScientist
ZATERDAG 27 MAART 2021
WETENSCHAP
liOJV
s?3
^v-:-
Het arote ontwerp en Een korte geschiedenis wn de tijd
*Actieprijs geldt var
.1 /l-mzibi-t taf 3t mbi
'Erasmus is
een man van
deze tijd'
