tegenstanders is de dierentuin een koloniaal relikwie
'Dierentuinen staan als
derde op de lijst van
fondsen voor
natuurbescherming'
15
tuin je eigenlijk over
een olifant als je die
helemaal niet in een
dierentuin moet
zien, maar zwer
vend over de sa
vanne? Nog even
los van de impli
ciete boodschap:
mensen mogen die
ren opsluiten, mensen
zijn superieur."
Voor Vermeulen is de dierentuin
'een koloniaal relikwie'. ,,Directeu-
ren houden graag een verhaal over
hoe ze met de tijd meegaan, maar
in essentie is de dierentuin nog al
tijd een verzameling wilde dieren
waar de mens zich aan kan verga
pen. Een 'leuk' uitje, zoals Six
Flags. En, ja, dat vond iedereen lang
normaal maar daar komt een ken
tering in. Net zoals er een kente
ring kwam in de gewoonte om 'in
ferieure' volkeren als bosjesman
nen tentoon te stellen. Dat kunnen
we ons nu ook mét meer voorstel
len.'' Het woord 'zielig'? Dat zou hij
zelf nooit gebruiken. ,,Het gaat ons
om rechtvaardigheid. Geen enkel
levend, voelend wezen is middel
tot een bepaald doel, als entertain
ment of educatie.''
Volgens Caatje Kluskens (Cen
trum voor DierMens Studies) past
het dierentuindebat binnen tal van
andere verhitte debatten over
mens en dier. ,,Denk aan de discus
sies over paardenraces, over dier
proeven, over misstanden in slach
terijen, over de Oostvaardersplas-
sen, over de bio-industrie, maar
ook over de grote vraag: gaan men
sen wel goed met de planeet om?''
Al die discussies zijn terug te
voeren op the animal turn: de om
mezwaai die Amerikaanse weten
schappers in de jaren 70 maakten
in het denken over dieren. ,,Waar
dieren eeuwenlang als nuttig, eet
baar of aaibaar ding werden gezien,
begonnen die wetenschappers het
dier te bekijken als levend wezen
met eigen emoties, een eigen bele
vingswereld. Door the ani
mal turn kwamen er al
lerlei bewegingen op
gang, zoals comités
voor dierenrechten.''
Dat het denken
over dieren ook in
Nederland verandert,
blijkt volgens Klus
kens onder andere uit
de entree van de Partij
voor de Dieren (inmiddels vijf ze
tels in de Kamer), de oprichting
van de Nederlandse Vereniging
voor Dierenrecht en het toene
mend aantal vakken over dieren
aan universiteit en hogeschool.
,,Maar het blijkt natuurlijk ook uit
discussies aan de eettafel.'' Steeds
meer Nederlanders noemen zich
flexitariër, vegetariër of veganist:
12,6 procent volgens Wageningen
Economic Research.
Tijdgeest
Voor tegenstander Vermeulen is
het duidelijk: de dierentuin past
niet meer bij de tijdgeest. ,,Mensen
zullen zich tegen sluiting verzet
ten, net als ze zich verzetten tegen
de afschaffing van Zwarte Piet,
vanuit het gevoel dat hen 'iets
wordt afgepakt'. Maar de trend is
onomkeerbaar. Na het verbod op
wilde dieren in het circus volgt de
sluiting van dolfinaria en daarna
verdwijnen de wilde dieren uit de
dierentuin. De algehele sluiting
gaat ten slotte dan hand in hand
met de opkomst van virtuele die-
renparken.'' In de Tweede Kamer
zijn de Partij voor de Dieren en
nieuwkomer BIJ1 vóór sluiting.
Ten dode opgeschreven? Schoo
van de Nederlandse Vereniging
van Dierentuinen wil daar van
zelfsprekend niks van weten.
,,Dierentuinen zullen altijd blij
ven bestaan. Juist omdat ze zich al
tijd aan de tijd hebben aangepast.
En ja, er zal meer discussie zijn,
bijvoorbeeld over welke soorten
geschikt zijn. Een discussie waar
dierentuinen trouwens zelf al het
voortouw in nemen. Zo nam Gai-
aZoo in Kerkrade recent afscheid
van de muskusossen omdat het
klimaat hier steeds warmer wordt
en ze beter gedijen in de kou.'' En
dat circusbesluit? Dat was 'iets to
taal anders'. ,,Wilde dieren zaten
daar in verblijven die niet bij ze
pasten en moesten dingen doen
die niet bij ze pasten: de olifant op
de kruk, zeg maar.''
Dierentuinfan Elly Bouwens is
vooralsnog vooral druk met de
vraag of ze haar favoriet Irma na
corona nog levend aantreft. ,,Voor
een dierentuinolifant is Irma al
stokoud en het is mijn ergste
nachtmerrie dat ik geen afscheid
van haar kan nemen.'' Met het
idee dat de dierentuin stap voor
stap wordt afgebouwd, kan Elly
Bouwens als puntje bij paaltje
komt best leven. ,,Als de dieren die
overblijven een veilige plek in een
reservaat krijgen: wie ben ik dan
om nee te zeggen? Dierentuinfans
willen niks liever dan dat de die
ren zich goed voelen.''
Ze vraagt zich wel af hoe ver
deze discussie moet gaan. ,,Soms
gaat het er zo fel aan toe dat het
lijkt alsof er alleen toetsenbordter
roristen aan het woord zijn. En
waar denken de tegenstanders te
stoppen als de circussen met wilde
dieren, de dolfinaria en dierentui
nen weg zijn? Gaan ze dan een
probleem maken van honden en
katten? Mogen die dan ook niet
meer?''
GO ZATERDAG 27 MAART 2021
Alex van Hooff
Het olifanten-
verblijf in Artis is
recent voor
miljoenen ver
bouwd. De dieren
hebben nu meer
ruimte tot hun
beschikking.
r.—
-i*"T
Een zwarte neushoornbaby met haar
moeder in Diergaarde Blijdorp. Midden:
chimpansee Mike uit Dierenpark
Amersfoort werd doodgeschoten na
een ontsnapping. Onder: depressieve
olifant Happy in de Bronx Zoo.
FOTO'S JAN DE GROEN, HH, GIGI GLENDINNING
